اما و اگرهای پیرامون مادر جایگزین

شفا آنلاین>سلامت>  روش‌های پیشرفته کمک باروری طی سال‌های ورود خود به عرصه پزشکی، باعث سوالات حقوقی بسیاری شده که اکثر آنها جواب مشخصی نداشته و نیاز به تحقیق و تفحص دارند.

به گزارش شفا آنلاین:در این میان مسائل مربوط به باروری به این دلیل که به خصوصی‌ترین وجه زندگی انسان می‌پردازد دارای وجوه حقوقی بیشتری نسبت به سایر روش‌ها و تکنیک‌های درمانی است که حساسیت های زیادی را برانگیخته است.

آمارها حکایت از آن دارد که درحال حاضر 10 درصد زوج‌های کشور نابارور هستند که آخرین راهکار درمانی برای تنها یک تا دو درصد این زوج ها استفاده از روش «رحم جایگزین»<"Uterus replaced> است.

رحم جایگزین چیست؟

رحم جایگزین که برخی آن را مادر جایگزین می نامند، یک روش کمک باروری است که به دسته‌ای از زوج‌های نابارور که زن قادر به طی کردن فرآیند بارداری نیست، کمک می‌کند که فرزند دار شوند.

مادر جایگزین انواع مختلفی دارد اما نوع کلاسیک و کامل آن به این شکل است که در یک خانواده، زوج دارای اسپرم بوده و زوجه نیز دارای تخمک است، بنابراین آقا و خانم از لحاظ «گامت» می‌توانند بچه‌دار شوند اما زوجه یا نمی‌تواند یا نمی‌خواهد که مراحل بارداری را طی کند. بنابراین بیشتر، زنانی درگیر این روش می‌شوند که به دلیل یک ناهنجاری رحمی یا نداشتن رحم نمی‌توانند بارداری را طی کنند در حالی که تخمدان آنها سالم بوده و قادر به تولید تخمک است. به این دلیل در آزمایشگاه، از تخمک زن و اسپرم مرد، سلول تخمی درست کرده و تکثیر می‌کنند و در نهایت رویان‌های تولید شده به رحم فرد دیگری منتقل می‌شود تا این خانم دوران بارداری را طی کند و پس از تولد، نوزاد به زوج خواهان تحویل داده شود.

قرارداد رحم جایگزین، تحت عناوین متعددی از قبیل رحم میانجی، مادر اجاره ای، دایگی قبل از تولد، بارداری میانجی، مادر سفارشی، رحم جایگزین، مادر جانشین، اجاره رحم، بارداری قراردادی و... مصطلح شده است. اما با توجه به اینکه این کلمات بار اجتماعی منفی و مثبت دارند به نظرم در مورد این قرارداد‌ها استفاده از کلمه قرارداد رحم جایگزین بهتر است.

بر این اساس به تازگی ایرج حریرچی سخنگوی وزارت بهداشت به موضوع رحم اجاره‌ای واکنش نشان داده است.

وی نسبت به نحوه برخورد رسانه‌ها با موضوع موسوم به رحم اجاره‌ای به شدت انتقاد کرده و گفته است که در این زمینه هیچ استثمار و استعماری در کار نیست.

حریرچی تصریح کرد: تعدادی از مردم مشکل دارند و به هر علتی حتی با فناوری‌های پیشرفته بچه‌دار نمی‌شوند و مجبورند از رحم جایگزین استفاده کنند. رحم اجاره‌ای یک عبارت اشتباه است و عبارت درست آن رحم جایگزین یا بهتر از آن مادر جایگزین است.

بنا به گفته وی در اکثر کشورهای توسعه یافته استفاده از مادر جایگزین این کار انجام می‌شود و در ایران نیز امری شایع است. ضمن اینکه تمام مراجع تقلید این کار را تایید کرده‌اند و در این باره فتوا داده اند که اشکالی ندارد و حلال است. کل این کار هم مثبت است چرا که از این طریق عده‌ای توانایی بچه‌دار شدن را پیدا می‌کنند‌.

حریرچی تاکید کرد: به هرحال در هر کاری امکان تخلف وجود دارد اما این تخلفات دلیلی بر زیر سوال رفتن کل کار نیست و باید با تخلفات هم برخورد شدید شود. ارزش مادر جایگزین کمتر از پیوند عضو نیست. در بحث پیوند عضو هم سوءاستفاده‌هایی رخ می‌دهد اما کسی کل این کار را زیر سوال نمی‌برد.

بر اساس این گزارش، در حقوق ایران، تعریف و ضابطه قانونی نسبت به رحم جانشین تعریف نشده، فاقد قانون خاص در این رابطه بوده و خلأ قانونی آن کاملا مشهود و محسوس است. اما نسبت به اهدای جنین، قانون اهدای جنین به زوجین نابارور، مصوب ٢٩ تیر ١٣٨٢، تصویب و لازم‌الاجرا شده است.

از این‌رو، نظر به فقدان قانون خاص نسبت به استفاده از رحم جانشین، اقدام والدین ژنتیکی و حمل‌کننده جنین یا اشخاص ثالث، نوعا مبتنی بر انعقاد قرارداد خصوصی در چارچوب ماده ١٠ قانون مدنی و با رعایت الزامات مربوط به قواعد عمومی قراردادها و تجویز شرعی حاصله، حسب مورد است، اما این موضوع درخصوص اهدای جنین و گامت متفاوت بوده و طرفین در چارچوب شرایط قانونی مقرر در آن باید عمل کنند.