بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی دهه اخیر استعمال دخانیات از جمله مصرف سیگار و قلیان و دیگر مواد در بانوان کشور رو به افزایش بوده و حتی مصرف سیگار و قلیان در بعضی از استان‌ها در زنان بیشتر از مردان گزارش شده است
شفاآنلاین>سلامت> فزونی مصرف مواد دخانی و روانگردان در زنان و دختران نکته قابل انکاری نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی دهه اخیر استعمال دخانیات از جمله مصرف سیگار و قلیان و دیگر مواد در بانوان کشور رو به افزایش بوده و حتی مصرف سیگار و قلیان در بعضی از استان‌ها در زنان بیشتر از مردان گزارش شده است.
اگرچه بعضی از صاحب‌نظران این فزونی را ناشی از افزایش تسهیلات درمانی و فراهم‌سازی فرصت بانوان برای مراجعه و دریافت خدمات نه افزایش در شیوع می‌دانند، با این حال، توجه به بعضی از واقعیت‌ها از جمله این یافته که در مورد مصرف انواعی از مواد الگوی مصرفی زنان از روندهای سنتی و معمولی یعنی شروع مصرف با مواد به اصطلاح دروازه‌ای و سبک‌تر چون سیگار و قلیان به‌صورت آزمایشی و تفننی و سپس سوق یافتن تدریجی به مصرف مواد سنگین‌تری مثل تریاک و احتمالاً در نهایت روی آوردن به مصرف مواد پر خطرتری نظیر هروئین یا مواد محرک) تبعیت نمی‌کند، همچنان جای نگرانی‌های جدی دارد. هم در زنان مراجعه‌کننده به مراکز درمانی و هم در گزارشات موجود به کرات دیده شده که زنان و دختران تحت تأثیر تبلیغات کاذبی چون مصرف مواد برای لاغری یا جوان‌تر ماندن یا کسب انرژی به یک باره به مصرف مواد سنگین‌تر و پرخطرتر روی آورده‌اند. همچنین، افزایش مصرف سیگار و قلیان در دختران و زنان را نمی‌توان با دسترسی به تسهیلات درمانی و افزایش خدمات‌رسانی توجیه کرد و باید آن را به‌مثابه یک واقعیت پذیرفت. پرسش، اما این است که چرا بانوان کشور به مصرف بیشتر سیگار، قلیان و مواد اعتیادآور روی آورده‌اند؟ برای افزایش مصرف مواد در زنان چند فرضیه مطرح است که در ادامه نوشتار حاضر در حد مجال و به اختصار به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:
1- فرضیه وجود مشکلات (Difficulties)سلامت روانی و تنش‌های روان شناختی بیشتر در زنان. براساس اعلام دستگاه‌های رسمی در حال حاضر بیش از 20 درصد آحاد جامعه دارای مشکلات سلامت روانی هستند که بخشی از آنان زنان جامعه‌اند.
2- فرضیه جبران عزت‌نفس کمتر در زنان. مطابق این دیدگاه شرایط اجتماعی از یک سو و عوامل زیستی از سوی دیگر موجب شده است تا زنان کمتر از مردان احساس خودباوری و اعتماد به نفس داشته باشند که این وضعیت در نهایت به‌کاهش عزت نفس در آنان منتهی می‌شود. زنان مبتلا به این حس عدم خودباوری برای غلبه بر مشکل مذکور به فعالیت‌های جبرانی مختلفی دست می‌زنند که می‌تواند شامل مصرف سیگار، قلیان و مواد روانگردان دیگر هم شود.
3- فرضیه مدگرایی. این نظر معتقد است که مصرف سیگار و قلیان و در سطحی پایین‌تر، سایر مواد یک تب اجتماعی یا به اصطلاح نوعی مد است و چون زنان بیشتر از مردان از مدهای جمعی پیروی می‌کنند بنابراین احتمال دارد که عده‌ای از آنان به تبعیت از مد موجود به مصرف مواد دخانی و روانگردان بپردازند.
4- فرضیه مصرف مواد در مقام اثبات کفایت‌ها و شایستگی‌ها. این فرضیه به‌عنوان همان فرضیه دوم (جبران عزت نفس کمتر در زنان) است، با این تفاوت که در اینجا بیشتر از یک زاویه کلان‌تر اجتماعی به موضوع نگریسته می‌شود. مطابق این فرضیه شرایط و سیاستگذاری‌های رسمی فرصت چندانی به زنان نمی‌دهد تا بتوانند کفایت‌ها و شایستگی‌های خود را محقق سازند و به آنان اجازه بروز این توانایی‌ها داده نمی‌شود. بنابراین در نبود راه‌های ابراز کفایت‌ها و توانایی‌ها، زنان به ناگزیر با توسل به روش‌های دیگر که گاهی برای آنان خطرآفرین هستند در پی اثبات خود برمی‌آیند که از جمله روش‌های مورد اشاره، یکی هم مصرف مواد است.
5- فرضیه لجبازی اجتماعی. معتقدان به این فرضیه با استناد به تصویری که در رسانه‌ها به‌عنوان زن مطلوب در جامعه عرضه می‌شود می‌گویند عده‌ای از دختران و زنان در مخالفت با این تصویر قالبی مطرح در رسانه‌ها مخصوصاً رسانه‌های رسمی‌تر معمولاً به انجام رفتارهایی میل پیدا می‌کنند که در نقطه مقابل این الگوی تبلیغ شده است. برای مثال در این الگو چه بسا که یک دختر مطلوب دختری تصور می‌شود که به سمت رفتارهای اعتیادی از هر نوع نمی‌رود. لذا دختران و زنان جامعه از روی لجبازی و بی‌آنکه قصد خاص دیگری برای این رفتار خود داشته باشند به مصرف دخانیات و استعمال قلیان و مصرف مواد اقدام می‌کنند.
فرضیه‌های دیگری از جمله عدم وجود نشاط، نبود تفریح‌های جایگزین یا مصرف اجباری یا تقلیدی (مثل معتاد شدن یا سیگاری شدن توسط همسر یا شاهد مصرف توسط اعضای خانواده و معتاد شدن و...) هم در اشاره به علل مصرف(Consumption) سیگار، قلیان و روانگردان‌ها وجود دارد. در مجموع و در یک جمع‌بندی می‌توان چنین گفت که مصرف سیگار، استعمال قلیان و سایر مواد در زنان علل و عوامل متعدد و پیچیده‌ای دارد که فارغ از سهم آنها، مهم است درباره گستره و شدت این پدیده‌های اجتماعی و راه‌های پیشگیری، آموزش و اطلاع‌رسانی در زمینه آثار و تبعات آن زمان بررسی و اقدام کرد؛ اقدامی که پرداختن به آن نیازمند زمان و فرصت دیگری است. دکتر فرید براتی سده/ روان‌شناس سازمان بهزیستی کشور
نظرشما
آخرین اخبار