هرآنچه درباره زایمان طبیعی باید بدانید

شفا آنلاین>سلامت>زایمان طبیعی فرایندی است که اکثر خانم‌ها نسبت به آن مضطرب هستند. زایمان طبیعی دارای عوارضی هست، اما هیچ یک از آن‌ها دائمی و خطرناک نیستند. در این مطلب عوارض و مزایای زایمان طبیعی را آورده ایم.


زایمان یک امر طبیعی است، اما با این وجود در تمام خانم های باردار روند زایمان یکسان نمی باشد، چرا که عوامل متعددی از جمله عوامل ذاتی و اکتسابی مانند برخی از بیماری ها می تواند سیر حاملگی را تغییر داده و باعث شوند زایمان به صورت غیرطبیعی انجام شود.

خوشبختانه با مراقبتهای دوران بارداری می توان بسیاری از موارد خطرناک برای مادر و جنین را تشخیص داد و به موقع برای حفظ سلامت مادر و جنین اقدام نمود.


مراحل زایمان طبیعی

زایمان به سه مرحله کلی تقسیم می شود:

    مرحله اول که دردهای زایمانی شروع شده و پیشرفت می کند تا رحم آماده خروج نوزاد شود.
    مرحله دوم که در آن خروج نوزاد و تولد اتفاق می افتد.
    مرحله سوم که جفت خارج می شود.

مرحله اول یا دردهای زایمانی

در این مرحله با شروع انقباضات رحمی، گردن رحم تدریجا نرم و منبسط می شود تا به10 cm برسد. این مرحله خود به مراحل سه گانه فاز ابتدایی، فاز اکتیو و فاز انتقالی تقسیم می شود.

فاز ابتدایی

فاز ابتدایی فازی است که در آن رحم به صورت منظم منقبض می شود. این انقباضات بر خلاف انقباضات براکستون هیکز که نا منظم و بی درد هستند، به تدریج دردناک می شوند.

ریتم و سرعت زایمان در هر خانم باردار ممکن است خصوصیات مخصوص به خود را داشته باشد. بعضی ها حتی متوجه انقباضات اولیه نیز نمی شوند در حالیکه دهانه رحم چندین سانتیمتر باز شده است.

وقتی که گردن رحم شروع به باز شدن می کند، وضعیت آن در لگن تغییر می کند و به سمت جلو آمده و نرم می شود. برای اینکه بتوانید تفاوت این دو را بهتر درک کنید نوک بینی خود را لمس کنید، سفت و عضلانی است؛ حالا لبهای خود را لمس کنید، نرم و شل است. سرویکس یا گردن رحم از حالت سفت به حالت شل در می آید.

چه می توان کرد؟

شما می توانید در خانه چرخی بزنید، برای قدم زدن بیرون روید، یک فیلم تماشا کنید، یک حمام گرم بگیرید. چرت بزنید یا استراحت کنید.. تنقلات میل کنید؛ خوراکی های غنی از کربوهیدرات بهترین انتخاب هستند. اگر انقباضات دردناک است، ماساژ و تکنیک های آرامش بخشی و دوش آب گرم مفید واقع می شوند.

فاز فعال

ماما ها و پزشکان فاز فعال را مرحله ای می دانند که در آن سرویکس باز شده و انقباضات شما نزدیک به هم و قوی تر شده اند. سرانجام فواصل سه یا چهار دقیقه ای به فواصل 60 تا 90 ثانیه می رسند و انقباضات شدید می شوند.

چه می توان کرد؟

زمانی که رفتن به بیمارستان یا زایشگاه از ماندن در خانه بهتر به نظر می رسد، موقع عزیمت است. اگر در خانه زایمان می کنید به مامای خود اطلاع دهید. انقباضات پشت سر هم می آیند، وضعیت های مختلف را امتحان کنید تا ببینید در چه وضعیتی احساس راحتی بیشتری می کنید. تمرین تنفس و تکنیکهای آرامش بخشی در این مواقع مفیدند.

توجه کنید که می توانید یک دوش آب گرم بگیرید که برای کاهش درد بسیار مفید است و همچنین زایمان را سرعت می بخشد. حتی می توانید زایمان در وان آب را انتخاب کنید.

گاهی اتفاق می افتد که در طی زایمان باز شدن سرویکس کند شده یا متوقف می شود. در این هنگام قدم زدن، ماساژ و حتی گریه کردن کمک می کند که اضطراب عاطفی از بین رفته و جریان زایمان سریع تر شود. اگر کیسه اب پاره نشده باشد، ماما با پاره کردن کیسه آب، پروسه زایمان را سرعت می بخشد. می توان از مسکن ها و بی حسی های نخاعی هم استفاده کرد.

فاز انتقالی یا مرحله گذر

طی این فاز سرویکس از 8 تا 10 سانتیمتر باز می شود. هر بار که انقباض زایمانی شروع می شود 1 تا یک و نیم دقیقه به طول می انجامد و تقریبا هر 3 دقیقه تکرار می شوند. این مرحله معمولا دوره سختی از مراحل زایمانی است.

چه می توان کرد؟

زایمان بسیار نزدیک است. وضعیت راحتی را برای خود انتخاب کنید. در فواصل انقباضات آرام باشید. تنفس خود را منظم کنید، از بینی نفس بکشید و از دهان بیرون دهید. اشکالی ندارد اگر بخواهید برای تحمل بهتر درد فریاد بزنید.

مرحله دوم یا تولد نوزاد

در این فاز رحم نوزاد را به بیرون می راند تا از کانال زایمانی یا همان واژن به دنیای بیرون بیاید. در این هنگام همراه انقباضات، شما سر نوزاد را بین پاهای خود حس می کنید. در ابتدای انقباض، نوزاد به بیرون رانده شده و انتهای انقباض کمی به داخل کشیده می شود. وقتی سر نوزاد در واژن قرار می گیرد، ماما از شما می خواهد که کمتر فشار بیاورید تا نوزاد به آرامی بیرون آید و ریسک پارگی در شما کمتر شود. اگر شما قبلا زایمان کرده باشید این فاز برای شما 5 تا 10 دقیقه طول می کشد. اگر زایمان اول شما باشد این فاز ممکن است ساعتها طول بکشد.

زایمان طبیعی؛ مزایا، عوارض و هر آنچه باید بدانید

چه می توان کرد؟

به بدن خود توجه کنید. وقتی قدرت دارید زور بزنید. سعی کنید هنگام فشار آوردن نفس خود را حبس نکنید. در هر انقباض چندین بار زور بزنید. از کشش زمین استفاده کنید، ایستاده یا در حالت چمباتمه قرار بگیرید. اگر خیلی خسته شده اید، به پهلوی چپ بخوابید. اگر بی حسی نخاعی دارید، ماما به شما می گوید که چه زمانی زور بزنید. احتمالا وی توصیه خواهد کرد تا زمان دیده شدن سر نوزاد زور نزنید.

مرحله سوم یا خروج جفت

شروع این فاز از زمانی است که نوزاد بطور کامل بیرون آمده و در این فاز جفت بیرون می آید. جفت سیستم حمایتی جنین است که مسئول رساندن مواد مغذی به جنین و دفع مواد زائد از آن می باشد. پس از اتمام مرحله تولد نوزاد، انقباضات تا مدت کمی ادامه می یابد . خروج کامل جفت و ضمائم بیش از 5 تا 10 دقیقه طول می کشد.

چه می توان کرد؟

شما احتمالا این فاز را حس نمی کنید چون تمام توجه شما به نوزاد معطوف است. گذاشتن نوزاد روی قفسه سینه سبب ترشح هورمونهایی می شود که به جدا شدن جفت از رحم کمک می کنند. در این هنگام شما یا بسیار ضعف داشته و یا بسیار هیجان زده هستید. بعضی از مادران به علت زایمان طولانی و دردناک قادر به توجه کافی به نوزاد نیستند. بیشتر خانمها در این مرحله نیاز به استراحت و تغذیه مناسب دارند.

حال نوزاد خود را تحسین می کنید. دستها و پاهای او را بررسی می کنید. او را در بغل می گیرید. اگر می خواهید نوزاد را با شیر خود تغذیه کنید از همین الان شروع کنید. تعجب نکنید اگر نوزاد تمایلی نشان نمی دهد. اگر حتی او را به سینه تان بفشارید کافیست و او خیلی زود به خوردن شیر تمایل پیدا می کند.

مزایای زایمان طبیعی

1. یکی از مهم ترین مزایای زایمان طبیعی حالت روحی نوزاد است. زیرا زمانی که نوزاد از طریق رحم مادر به دنیا می آید بلافاصله در آغوش مادر قرار خواهد گرفت و مادر به او شیر می دهد. این خود باعث می شود که نوزاد راحت تر شیر بخورد و همین امر سبب ایجاد رابطه ی عاطفی فوق العاده بین نوزاد و مادر است. همچنین مدت زمان بستری شدن بعد از زایمان طبیعی کمتر از زایمان سزارین است.

2. مدت بستری شدن و توانایی بازگشت به کارهای عادی و روزمره بعد از زایمان طبیعی خیلی کمتر از سزارین است و مادرانی که زایمان طبیعی داشته اند زودتر به خانواده خود ملحق می شوند.

3. حجم خونی که مادر طی زایمان طبیعی از دست می دهد تقریباً نصف یک عمل سزارین است لذا خطر خونریزی و کم خونی، در یک زایمان طبیعی خیلی کمتر از زایمان به طریق سزارین می باشد.

4. خطرات و ریسک بیهوشی برای زایمان طبیعی وجود ندارد، درحالیکه برای مادرانی که به روش سزارین زایمان می نمایند این خطرات اجتناب ناپذیر است.

5. از نظر اقتصادی زایمان طبیعی به نفع مادر، بیمارستان و جامعه می باشد.

6. درصد ابتلاء به عفونت در بین مادران سزارین شده بیشتر از مادرانی است که زایمان طبیعی نموده اند.

7. مادرانی که زایمان طبیعی داشته اند در دادن آغوز به نوزاد خود موفق تر هستند چرا که خوردن آغوز یا کلستروم به عنوان اولین واکسن برای کودک منافع بسیاری دارد.

8. مادرانی که زایمان طبیعی نموده اند در امر شیردهی به نوزاد خود موفق تر از مادرانی می باشند که بطریقه سزارین نوزاد خود را بدنیا آورده اند.

9. پس از زایمان طبیعی، مادران با انجام ورزشهای مناسب ، به مراتب سریعتر از زمانی که سزارین می شوند، می توانند تناسب اندام خود را بدست آورند.

10. بطور متوسط مدت اقامت مادران سزارینی در بیمارستان دو برابرو نیم مادرانی است که زایمان طبیعی داشته اند .

11. بعضی از خانمها دوست دارند در طول مدت زایمان خود کاملاً هوشیار بوده و بطور کامل در جریان روند زایمان قرار گیرند. درمدت انجام عمل سزارین ممکن است از بیهوشی عمومی استفاده شود، در نتیجه تماس اولیه نوزاد با مادر و شروع شیردهی به نوزاد به تاخیر می افتد.

زایمان طبیعی؛ مزایا، عوارض و هر آنچه باید بدانید

عوارض زایمان طبیعی

1. پارگی پرینیال Perineal

پرینیوم یا میاندوراه perineum بافت نرمی است که بین واژن و مقعد قرار دارد. این بافت نرم کشیده می شود تا فضا را برای تولد نوزاد فراهم کند، اما پارگی کوچک و حتی شدید ممکن است اتفاق بیفتد. پارگی اتفاقی است که بسیاری از خانم های باردار انتظار آن را دارند و از آن می ترسند.

با اقدامات زیر می توانید خطر بروز پارگی پرینیال را کاهش دهید:

    از اپیزیوتومی* episiotomy غیر ضروری اجتناب کنید.
    به حالت ایستاده یا عمودی زایمان انجام شود. به این ترتیب فشار به عضلات کف لگن و پرنیوم کاهش پیدا می کند.
    تصمیمات اگاهانه در مورد استفاده از داروهای ضد درد بگیرید. اگر در هنگام زور زدن چیزی احساس نمی کنید، خطر پارگی افزایش پیدا می کند، چرا که قادر نیستید سیگنال های بدن خود را درک کنید و محافظت کافی به پرینیوم ارائه نمی شود.
    در هنگام زور زدن از پرینیال خود محافظت کنید.
    استفاده از کمپرس گرم بر روی پرینیوم می تواند گردش خون را به این قسمت افزایش داده و انعطاف پذیری پوست را در این قسمت بهبود بخشد.
    از زور زدن ها و فشارهای اضافه اجتناب کنید و به بدن خود گوش دهید – در زمان نیاز زور بزنید.
    از روش های غیر ضروری مانند فورسپس* forceps یا ساکشن اجتناب کنید.

* اپیزیوتومی episiotomy : يك برش جراحي در ناحيه پرينه يا مياندوراه (ناحيه عضلاني بين واژن و مقعد) است و قبل از انجام برش بيحسي موضعي داده مي شود.

*فورسپس forceps : دستگاهی است که به وسیله آن نوزاد را از رحم مادر بیرون می کشند.

نکات بیان شده به کاهش شدت پارگی یا اجتناب از پارگی کمک می کند.

2. آسیب دیدن عضله کف لگن بعد از زایمان طبیعی

در برخی موارد در هنگام تولد نوزاد عضلات کف لگن دچار آسیب دیدگی می شوند. برای خانم هایی که دچار آسیب عضله کف لگن می شوند، نتیجه آن ممکن است موقت باشد یا درد مزمن کف لگن بروز کند.

فیزیوتراپی و دارو به رفع این مشکل کمک می کند، اما در مورد بعضی خانم ها این عارضه بعد از زایمان تشخیص داده نشده باقی می ماند و تصور می شود این درد طبیعی است. در مورد برخی خانم ها هم عضلات کف لگن در زمان زایمان دچار آسیب جسمی می شود. برخی دیگر نیز وزن ناشی از بارداری به عضلات کف لگن فشار وارد می کند.

بنابراین حتی در صورت سزارین هم ممکن است دچار مشکلات مربوط به عضلات کف لگن (و رابطه جنسی دردناک) شوید. اگر آسیب دیدگی به عضله کف لگن رخ دهد، حتما درمان های لازم را انجام دهید. بهبود این شرایط کمی طول خواهد کشید.

3. پرولاپس احشاء لگن Pelvic Organ Prolapse

گاهی در نتیجه آسیب دیدگی عضله کف لگن فرد ممکن است دچار پرولاپس احشاء لگن Pelvic Organ Prolapse شود. این شرایط زمانی رخ می دهد که مثانه، رحم یا روده بزرگ به داخل واژن نفوذ کرده یا در بیرون واژن برآمده می شود.

البته زایمان طبیعی تنها عاملی نیست که باعث بروز پرولاپس احشا لگن می شود،افزایش وزن دوران بارداری نیز به بروز این مشکل منجر خواهد شد.سیگار کشیدن و چاقی نیز عوامل دیگری هستند که باعث بروز این مشکل می شوند. با این حال فشار مداوم، روش های کمک زایمان (مانند استفاده از فورسپس) و آسیب دیدگی عضله کف لگن عواملی هستند که احتمال بروز پرولاپس احشا لگن را افزایش می دهند.

سیستوسل cystocele یا پرولاپس مثانه زمانی رخ می دهد که مثانه وارد واژن می شود و رکتوسل rectocele زمانی رخ می دهد که انتهای روده به داخل واژن کشیده می شود. این مشکل درجه های مختلفی دارد و به جز مواردی که خیلی شدید هستند، در بقیه موارد استراحت و فیزیوتراپی به بهبود و درمان کمک خواهد کرد.

این مشکل شرایط دیگری است که معمولا تشخیص داده نمی شود، گاهی به دلیل شرم بیمار و گاهی به دلیل تجربه کم پزشک.

4. خطر زایمان طبیعی: درد مداوم پرینیال یا واژن

این درد می تواند ناشی از آسیب عضله کف لگن یا پارگی پرینیال باشد، اما گاهی نیز این درد با هیچ مشکل قابل مشاهده دیگری همراه نیست. این درد ممکن است ناشی از آسیب دیدن برخی عصب ها، التهاب واژن یا زخم در این ناحیه باشد.

اگر دچار درد مداوم هستید، لازم است حتما به پزشک مراجعه کنید، به ویژه اگر این درد بیشتر از چند هفته یا تا دو ماه بعد از زایمان طول کشید.

اینکه اولین رابطه جنسی بعد از زایمان کمی ناراحت کننده باشد طبیعی است، اما درد مزمن در زمان برقراری رابطه جنسی طبیعی نیست و باید درمان شود. با این حال بررسی ها نشان داده اند خانم هایی که سزارین کرده اند دو برابر بیشتر از خانم هایی که زایمان طبیعی داشته اند در رابطه جنسی خود بعد از تولد نوزاد دچار درد می شوند.

5. پرولاپس بند ناف Umbilical Cord Prolapse

پرولاپس بند ناف یک عارضه بسیار نادر است و زمانی رخ می دهد که بند ناف قبل از نوزاد بیرون می آید. بند ناف ممکن است فشرده شود و این مسئله جان نوزاد را به خطر می اندازد. در این شرایط بلافاصله سزارین اورژانسی انجام می شود، مگر اینکه تولد نوزاد اجتناب ناپذیر باشد.

شرایطی مانند پاره شدن کیسه آب مادر یا وضعیت بد نوزاد در داخل رحم یا پاره شدن غشا داخلی رحم عواملی هستند که احتمال بروز پرولاپس بند ناف را افزایش می دهند.

 به طور کل بدن و نوزاد برای زایمان طبیعی طراحی شده اند. حتی با وجود خطرات و عوارض زایمان طبیعی، باز هم این روش ایمن ترین گزینه برای مادر و نوزاد محسوب می شود. سازمان جهانی بهداشت بیان می کند در 10 تا 15 درصد موارد زایمان ها با سزارین انجام می شود که این آمار نشان می دهد زایمان طبیعی بین 85 تا 90 درصد بی خطر است.

به علاوه لازم است به یاد داشته باشید که وجود خطر لزوما به معنای رخ دادن آن نیست و به نوعی احتمال دادن وقوع آنهاست.


اقدامات قبل از زایمان طبیعی

قبل از زایمان طبیعی اولین نکته انتخاب محل زایمان است. همچنین باید برای تولد نوزاد تان برنامه ریزی لازم را انجام دهید. باید در انتخاب متخصص زنان و زایمان دقت لازم را داشته باشید تا بتوانید بهترین جراح زنان را انتخاب نمایید و زایمانی موفقیت آمیز را تجربه نمایید. بعد از اینکه پزشک خود را انتخاب نمودید لازم است که از وی آموزش های لازم مقابله با استرس را دریافت کنید و با آمادگی کافی به اتاق عمل بروید.

مراقبت های بعد از زایمان طبیعی

مهم ترین و خطرناک ترین زمان بعد از زایمان طبیعی 6 ساعت اول است . در این بازه زمانی باید علائم حیاتی مادر مانند فشار خون، دمای بدن، تنفس و نبض وی و همچنین میزان خونریزی او مورد کنترل قرار گیرد تا مشکلی برای مادر پیش نیاید.

مادران بعد از گذشت شش هفته به حالت طبیعی خود باز می گردند به طور معمول تا چهل روزخونریزی دیده می شود و ممکن است بسته به نحوه زایمان و شرایط مادر این مدت متغییر باشد و در بعضی از زنان کوتاه تر و در زنان با شرایط بهتر بسیار کوتاه باشد.

برای اینکه مادران تحت مراقبت متخصص زنان و زایمان باشند باید بعد از گذشت ده روز با متخصص زنان در ارتباط باشند و توسط وی معاینه شوند و تمامی علائم و نشانه هایی که بعد از زایمان طبیعی برای شما رخ داده است را با متخصص در میان بگذارید.

یکی از بهترین ورز شهایی که بعد از زایمان طبیعی می تواند به روند دوران بهبودی کمک کند پیاده روی سبک است.پیاده روی به مدت چهار تا ده دقیقه در روز کافی است و کمک می کند تا بدن زودتر به حالت طبیعی بازگردد.

به دلیل کم تحرکی مادران احتمال مبتلا شدن به یبوست بالا می رود پس برای جلوگیری از یبوست میزان مصرف میوه ها،غلات و مواد غذایی فیبر دار را افزایش بدهید تا دفع مدفوع راحت تر شکل بگیرد، همچنین مصرف مایعات برای پیشگیری از از یبوست نقش بسیاری مهمی دارد.

پیشنهاد می شود برای دفع ادرار و اجابت مزاج از توالت فرنگی استفاده کنید تا به زخم ها فشاری وارد نشود.

اگر با علائمی مانند درد قفسه سینه ،قرمزی و تب مواجه شدید فورا پزشک خود را در جریان بگذارید.

استحمام بعد از زایمان طبیعی

محل بخیه های عمل باید همیشه تمیز و خشک باشد پس به طور روزانه به حمام بروید. شما حتی میتوانید در فصل هایی مانند تابستان روزی دو یا سه بار دوش بگیرید زیرا آب گرم باعث می شود دردهای حاصل از بخیه ها و درد پهلو و بواسیر کاهش پیدا کند. برای شست و شوی زخم ها تا بیست روز از لیف استفاده نکرده و شامپوی بچه و کف صابون را به آرامی به قسمت های مورد نظر بمالید.بعد از حمام با حرارت ملایم سشوار محل بخیه را خشک کنید و اگر از محل برش ترشحات صورتی رنگی خارج شد طبیعی است و مادران نباید نگران این امرطبیعی باشند

علائم خطر بعد از زایمان

در برخی مواقع بعد از زایمان ممکن است خطراتی مادر را تهدید کند که علائم آن را در اینجا به شما یاد آور می شویم. در صورت بروز این علائم حتما به پزشک خود مراجعه نموده و مسئله را با وی در میان بگذارید. البته این خطرات شدت چندانی ندارد و با مراجعه به پزشک برطرف خواهد شد و جای هیچ نگرانی نیست.

    تب و لرز
     خونریزی قبل از قاعدگی
    احساس درد و تورم در ناحیه ی بخیه ها
     قرمز و متورم شدن نوک پستان
    درد در ساق پا
    احساس درد در زیر دل
    ترشح از مهبل
    سرگیجه