اراده ملی برای زمین پاک

به گزارش شفا آنلاین،  توسعه شهر نشینی علاوه بر اینکه ممکن است از لحاظ یک سری امکانات مزایایی داشته باشد اما در مقابل ضرری به محیط زیست وارد می کند که در برخی مواقع غیر قابل جبران است.

این جمله کهˈفقط یک زمین داریم؛ آنرا حفظ کنیمˈ را بارها شنیده ایم اما تا چه اندازه در تحقق این واقعیت موفق بوده ایم ؛ براساس آمارهای اعلام شده تا 3 دهه گذشته نسبت جمعیت شهری و روستایی کشور 30 به 70 بوده اما امروزه این عدد برعکس شده است که این امر توسعه شهرنشینی را به همراه دارد. این روند در تمام دنیا با شتاب زیادی در حال پیشرفت است.

این توسعه موجب شد درختان کم و زمین آلوده شود که این امر ذهنˈجان مک مونلˈ فرزند یک مبلغ دینی را به سمت حفظ زمین هدایت کرد. بر این اساس این ایده برای اولین بار در همایش یونسکو با موضوع محیط زیست مطرح شد و در همان سال پرچم زمین پاک طراحی شد.

یوتانت دبیرکل وقت سازمان ملل متحد (1962- 1971) از ایده مک مونل استقبال کرد و این روز زمین پاک به یک روز جهانی در تقویم های سراسر دنیا تبدیل شد.

بعد از آن روز جهانی زمین پاک هر سال در 22 آوریل مصادف با دوم اردیبهشت در تمام دنیا برگزار می شود و به همه مردم یادآوری می کند که نباید سیاره خود ˈ زمینˈ را فراموش کنند.

در ایران نیز هم زمان با دیگر کشورهای جهان هفته زمین پاک از روز دوم اردیبهشت به مدت یک هفته در سراسر کشور برپا می شود و نخستین روز این هفته (دوم اردیبهشت ماه) به نام روز زمین پاک نامگذاری شده است.

به گفته علی انصاری کارشناس امور بین الملل سازمان حفاظت محیط زیست؛امروزه بیش از نیمی از جمعیت کره زمین در شهرها زندگی می کنند و هر ساله جمعیت شهرها به طور چشمگیری افزایش می یابد.با افزایش جمعیت شهرنشینی، چالش ها نیز در حال افزایش است.

بیست و دوم آوریل هر سال برابر با دوم اردیبهشت، میلیون ها نفر در 190 کشور در اقدامی نمادین برای روز زمین پاک برنامه های متنوعی از جمله کاشت درخت، تمیز کردن جوامع خود و فراخوان مقامات منتخب خود به نمایندگی از جوامع محیط زیستی را برگزار می کنند.

در سنوات گذشته روز زمین پاک، بر روی چالش های زیست محیطی از جمله تغییرات آب و هوایی و نیاز به جوامع پایدار متمرکز بود امسال بر روی شهرهای سبز با سرمایه گذاری هوشمند در فناوری پایدار برای پیش بردن تفکر سیاست عمومی، آموزش و فعالیت های مرتبط با شهر سبز با کربن پایین تمرکز دارد از این رو می توان با تغییر شهرها، آینده ای پایدار ایجاد کرد.

امروزه توجه کشورها به استفاده از انرژی های پاک و تجدید پذیر معطوف شده اند، انرژی تجدید پذیر که انرژی برگشت پذیر، نیز نامیده می شود؛ به انواعی از انرژی می گویند که برخلاف انرژی های تجدید ناپذیر قابلیت بازگشت مجدد را به طبیعت دارند.

در سال های اخیر با توجه به این که منابع انرژی تجدید ناپذیر رو به اتمام هستند این منابع مورد توجه قرار گرفته اند. در سال 2006 حدود 18 درصد از انرژی مصرفی جهان از راه انرژی های تجدید پذیر به دست آمد.

در سال 2009 استفاده از انرژی بادی با رشدی سالانه حدود 30 درصد به صورت وسیعی در اروپا، آسیا و ایالات متحده به چشم می خورد. اکنون ایستگاه های انرژی گرمای خورشیدی در آمریکا و اسپانیا مشغول به کار هستند که بزرگترین آنها با ظرفیت 354 مگاوات در بیابان موهاوی در حال کار است.

بزرگترین نیروگاه زمین گرمایی دنیا در کالیفرنیا در حال فعالیت است، برزیل یکی از کشورهایی است که پروژه های بزرگی برای استفاده از انرژی های نو ( انرژی های تجدید پذیر) انجام می دهد.

در این میان ایران کشوری است که دارای اقلیم مناسبی برای استفاده از انرژی های تجدید پذیر است از این رو قانون عضویت دولت ایران در آژانس بین المللی انرژی های تجدید پذیر پس از تصویب مجلس و تایید شورای نگهبان در ۱۴ خرداد ۱۳۹۱ از سوی رییس جمهوری وقت ابلاغ شد.

بر اساس این قانون، ایران اکنون عضو آژانس بین المللی انرژی های تجدید پذیر است.

ایران با دارا بودن کویرهای وسیع و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب و دریای خزر در شمال پتانسیل خوبی برای استفاده از انرژی های خورشیدی، بادی، آبی، امواج و جزر و مدی دارد که این مساله نیازمند برنامه ریزی و تامین اعتبارات لازم است.

البته برخی نهادها و سازمان ها اقداماتی در زمینه مدلسازی استفاده از انرژهای خورشیدی، بادی و آبی انجام داده اند که عملی کردن آنها نیاز به تامین اعتبار دارد.

حسن پسندیده، مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار علمی ایرنا گفت: ایران از لحاظ آب و هوایی و تنوع اقلیمی پتانسیل بالایی در استفاده از انرژی های تجدید پذیر دارد ، البته متاسفانه آنطور که باید دراین زمینه پیشرفت نداشته ایم.

وی افزود: بر اساس مطالعات اولیه ای که وزارت نیرو در 26 منطقه کشور در 45 سایت بر روی انرژی باد انجام داد مشخص شد برخی مناطق کشور شرایط مناسب و مداوم تری برای تولید برق از انرژی باد دارند . سرعت باد مناطق مورد مطالعه 6 متر بر ثانیه بوده است.

وی اظهارداشت: یکی از مناطق مطالعه شده شمال کشور و اردبیل بوده که در بر اساس این مطالعه در منطقه رودبار و منجیل در شمال کشور 50 توربین با ظرفیت تولید 21 مگاوات برق نصب شد.

پسندیده در مورد انرژی زمین گرمایی گفت:نحوه استفاده از انرژی زمین گرمایی در مشکین شهر واقع در استان اردبیل نیز مورد مطالعه قرار گرفت و براساس آن 6 چاه توسط وزارت نیرو با هدف تولید 100 مگاوات برق حفر شد اما هنوز به بهره برداری نرسیده است.

به انرژی حرارتی که در پوسته جامد زمین وجود دارد، انرژی زمین گرمایی گفته می شود که با حفر چاه مورد استفاده قرار می گیرد.

وی ادامه داد:همچنین دانشگاه شیراز با هدف استفاده از انرژی خورشیدی اقدام به احداث یک نیروگاه خورشیدی در این دانشگاه کرده است؛ البته با توجه به پتانسیل بالا در کشور باید با جدیت بیشتری به این مقوله توجه شود.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص استفاده از هیدروژن و پیل سوختی برای تولید انرژی گفت: دراین زمینه وزارت نیرو سند ملی هیدروژن و پیل سوختی را تدوین کرده است که بر این اساس بهره برداری از یک سیستم هیدروژنی و پیل سوختی در حد پایلوت در سایت طالقان اجرا شد.

وی تاکید کرد: به لحاظ وضعیت اقلیمی کشور پتانسیل خوبی در کشور وجود دارد از این رو برای داشتن محیط زیستی سالم و زمینی پاک باید با سرعت و شتاب بیشتری به سمت استفاده از انرژی های پاک پیش رویم.

پسندیده در مورد وضعیت خاک و فرسایش آن در کشور گفت: عواملی که موجب فرسایش خاک در کشور می شوند در دو دسته طبیعی و فعالیت های انسانی دسته بندی می شوند.

وی افزود:دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست برای حفاظت از خاک کشور اطلس آلاینده های خاک را تهیه کرده است که برای تهیه آن 11 استان کشور را مورد مطالعه قرار گرفت، این کار با هدف تعیین وضعیت کیفی خاک های کشور انجام شد.

پسندیده ادامه داد:بر این اساس پاکسازی مناطق مختلف با توجه به مسایل زیست محیطی و کاربری هایشان اولویت بندی شدند و ایجاد سامانه اطلاعات جغرافیایی مناطق آلوده در خصوص خاک نیز در این اطلس مطرح و مورد بررسی قرار گرفت.

وی اظهارداشت:خاک از منابع تجدید پذیر است اما تفاوتش با دیگر منابع تجدید پذیر دراین است که تشکیل مجدد آن به زمان زیادی نیاز دارد، تشکیل یک سانتیمتر خاک در کشور ما ( چون این زمان با توجه به شرایط آب و هوایی مختلف متفاوت است ) به بین 100 تا هزار سال زمان نیاز دارد.

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: همچنین هزینه رفع آلودگی یک متر مکعب خاک به روش های مختلف بین 50 تا 5 هزار دلار هزینه نیاز دارد، مطالعاتی که در زمینه تهیه اطلس آلودگی خاک انجام شد نشان می دهد آلودگی ها روز به روز در حال افزایش هستند که عوامل مختلفی همچون فعالیت های صنعتی ، خانگی و تجاری مسبب این افزایش هستند.

وی تاکید کرد: حفاظت از این بخش نیازمند مدیریت جامع به همراه یک ابزار حقوقی دقیق است برای همین منظور لایحه جامع خاک که مشتمل بر موارد آلودگی و فرسایش خاک است را تهیه کرده ایم و اکنون در مراحل نهایی است و به زودی تقدیم دولت می شود.

پسندیده با اشاره به روز جهانی زمین پاک گفت: شعار امسال سازمان حفاظت محیط زیست ˈ اراده ملی برای زمین پاک ˈ است یعنی اساسا تمام آحاد جامعه باید توجه ویژه ای برای حفظ زمین و داشتن زمین پاک داشته باشند.

وی گفت: روز دوم اردیبشهت ماه هم اندیشی مدیریت پسماند استان های ساحلی با حضور معاونان عمرانی هفت استان ساحلی در جنوب و شمال کشور شامل خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، مازندران، گلستان و گیلان در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار می شود که در آن وضعیت پسماند در سواحل کشور مورد بررسی قرار می گیرد.

*** انتشار گازهای گلخانه ای

یکی از پیامدهای مهم توسعه شهر نشینی انتشار گازهای گلخانه ای است که به گفته مجید عباسپور مشاور علم و فناوری مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران در انتشار گازهای گلخانه ای در دنیا دارای رتبه دهم است که با توجه به تعداد جمعیت شرایط خوبی نیست.

وی به خبرنگار علمی ایرنا گفت:این رتبه ایران در انتشار گازهای گلخانه ای نشان می دهد که وضعیت کشور مناسب نیست زیرا میزان انتشار گازهای گلخانه ای به تعداد جمعیت کشورها بر می گردد و ایران با این تعداد جمعیت، جایگاه خوبی ندارد.

وی به موضوع تغییر اقلیم و تاثیر انتشار گازهای گلخانه ای اشاره کرد و اظهارداشت:تغییر اقلیم در محیط زیست از دیدگاه مختلفی قابل بررسی است یکی از مسائلی که در این زمینه می توان مطرح کرد، تغییراتی است که تغییر اقلیم بر روی درجه حرارت محیط می گذارد.

وی اظهار داشت:تغییر اقلیم بر اثر انتشار گازهای گلخانه ای رخ می دهد این گازها جو زمین را می پوشاند و موجب می شود که دمای جو اطراف زمین افزایش یابد، زمانی دانشمندان پیش بینی می کردند دمای جو اطراف زمین تا پایان قرن 21 حداکثر بین 5 دهم تا 2 درجه سانتیگراد افزایش یابد در حالی که اکنون پیش بینی می شود تا نیمه قرن 21 یعنی تا سال 2050 دمای جو زمین به حدود 4 درجه سانتیگراد هم افزایش یابد.

عباسپور گفت:این به آن معناست که مثلا در مناطق قطبی بسیاری از کوه های یخی آب می شوند و به دنبال آن سطح آب اقیانوس ها و دریاها تا چند متر بالا می آیند، پیش بینی شده بود سطح آب دریاها و اقیانوس ها حدود 60 سانت بالا بیاید اما اکنون احتمال می دهند 4 تا 5 برابر آن بالا بیاید.

وی افزود:در ادامه بالا آمدن سطح آب دریاها و اقیانوس ها بسیاری از سرزمین ها و کشورهایی که در محاصره آب قرار دارند تحت تاثیر قرار خواهند گرفت به عنوان مثال شهری مانند ونیز که اطرافش را آب فرا گرفته سیلاب های زیادی در آن رخ خواهد داد.

این محقق زیست محیطی ادامه داد:یا ممکن است تغییر دما رژیم آبی مناطق مختلف دنیا را تحت تاثیر قرار دهد، اکنون مشکلی که در رابطه با خشک شدن تالاب ها وجود دارد علاوه بر سوء مدیریت، بخشی از آنرا به تغییرات آب و هوایی ربط می دهند.

وی گفت: متاسفانه شاهد خشک شدن تالاب ها و دریاچه های زیادی مانند پریشان ، گاوخونی و ارومیه هستیم که علاوه بر بهره برداری از منابع آبی این حوضه ها به صورت نامناسب و عدم مدیریت صحیح این حوضه ها، بخشی از آن به تغییرات آب و هوایی بر می گردد.

عباسپور افزود: همچنین تغییر آب و هوا، الگوی بارندگی در مناطق مختلف دنیا را تغییر می دهد به عنوان مثال جایی که بارندگی وجود دارد ممکن است در طول سال بارندگی آن بیشتر شود و برخی نواحی خشک نیز خشک تر شود یا برعکس این مساله هم صدق می کند.

به اعتقاد وی تغییر آب و هوا بحث بسیار گسترده ای است و تاثیرات زیادی در محیط زیست به دنبال دارد که باید مورد توجه مسوولان و تصمیم گیران قرار گیرد.

وی اظهار داشت:تاثیر تغییر اقلیم بر روی تنوع گیاهی و جانوری هم بسیار چشمگیر است زیرا وقتی الگوی بارندگی در منطقه ای تغییر کند در رویش گیاهان و اکوسیستم طبیعی منطقه نیز تاثیر می گذارد.

عباسپور گفت:تاثیر تغییر اقلیم بر گونه های گیاهی و جانوری تا حدی است که می تواند موجب از بین رفتن برخی از گونه ها شود و نسل جانوری را تحت تاثیر قرار دهد، به عنوان مثال وقتی در منطقه ای تالابی خشک می شود آبزیان موجود در آن تالاب و گیاهان اطراف آن در خطر نابودی قرار می گیرند.

وی به وجود تمساح های پوزه کوتاه در جنوب شرق کشور اشاره کرد و اظهار داشت: تمساح های پوزه کوتاه حیواناتی بومی هستند که تعدادشان نسبت به سال های گذشته کاهش یافته است ، این تمساح ها در رودخانه سرباز واقع در جنوب شرق کشور زیست می کنند که یک رودخانه فصلی است بنابراین اگر تحت تاثیر تغییر اقلیم الگوی بارندگی در منطقه تغییر کند حیات این رودخانه و به دنبال آن زندگی تمساح ها با خطر مواجه می شود.

وی ادامه داد:این تاثیر در پرندگان هم قابل مشاهده است به این صورت که اگر تالابی خشک شود دیگر پرندگان مهاجر وارد آن نمی شوند بنابراین چرخه طبیعی این روند تغییر می کند.

عباسپور گفت:لذا تغییرات تاثیر گسترده ای بر اکوسیستم طبیعی خواهد گذاشت و اکنون کنفرانس های متعددی در سطح دنیا برگزار می شود تا راه حلی برای آن پیدا شود ولی در کل به دلایل مختلف توفیق زیادی حاصل نشده است و روند تغییر آب و هوا همچنان ادامه دارد و آثار زیانبارش بر زمین را به مرور زمان بیشتر نشان می دهد.

عباسپور گفت:برای کند کردن روند انتشار گازهای گلخانه ای راه حل های مختلفی پیش بینی شده که بهترین آن متوقف کردن انتشار این گازهاست که باید با برنامه ریزی و به صورت کاملا علمی و عملی پیش رود.

وی به آلودگی هوا در کلان شهرها اشاره کرد و افزود:اکنون داریم تلاش می کنیم آلودگی هوا در شهرها به ویژه کلان شهرها کنترل شود، مثلا گاز منواکسید کربن که خروجی آن موجب انتشار گازهای گلخانه ای می شود اگر هم خیلی خوب آنرا بسوزانیم و بنزین با استاندارد یورو 4 هم استفاده کنیم باز دی اکسید کربن ایجاد می شود که می تواند مشکل آفرین باشد.

وی تاکید کرد:بنابراین برای اینکه این گازها کاهش یابند باید انتشار کمتر شود و برای انتشار کمتر راه حل های مختلفی پیش بینی شده است، مثلا یکی از این راه حل ها پروتکل کیوتو است که در سال 1998 تصویب شد که بر اساس آن کشورها را ملزم کرد تا انتشار گازهای گلخانه ای خود را تا حد ممکن کاهش دهند.

وی گفت:بر اساس این پروتکل قرار شد کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه در تجهیز صنایع به فناوری برتر کمک کنند تا میزان انتشار گازها کمتر شود، این مکانیسمی است که به آن مکانیسم توسعه پاک گفته می شود.

عباسپور ادامه داد:شعار جهانی محیط زیست این است که ˈ یک زمین داریم و این زمین برای همه است ˈ حال هر جای این زمین آلودگی ایجاد شود به کل زمین مرتبط می شود بنابراین باید کشورها به هم کمک کنند تا آلودگی به حداقل برسد.

وی افزود: همچنین در این راستا راه حل هایی در سطح ملی در هر کشوری مطرح می شود که سازمان ها و نهادهای مرتبط باید با همکاری هم آنها را اجرا کنند.

عباسپور ادامه داد: به عنوان مثال سیستم حمل و نقل بیشترین آلایندگی را در زمینه هوا دارد باید مسوولان برنامه ریزی کنند که سیستم حمل و نقل عمومی به نحو مطلوبی توسعه یابد.

وی گفت: مترو به عنوان یکی از پاک ترین سیستم حمل و نقل باید مورد توجه جدی مسوولان قرار گیرد ، استاندارد مترو در دنیا به این صورت است که افراد حداکثر با 500 متر پیاده روی می توانند به ایستگاه مترو برسند و از آنجا به هر نقطه از شهر حرکت کند اما در کشور ما به رغم تلاش زیادی که برای توسعه این سیستم حمل و نقلی صورت گرفته، موفق نبوده است.

عباسپور گفت: متاسفانه در 7 تا 8 سال گذشته دولت بودجه ای برای توسعه مترو به شهرداری نداده که باید یک بازنگری کلی شود.