خود مراقبتی مجموعه فعالیت‌هایی است که مردم برای ایجاد و حفظ سلامت خود و پیشگیری و مقابله با بیماری‌ها انجام می‌دهند
شفاآنلاین>سلامت> بشر از دیرباز به دنبال روش‌هایی بوده است که بتواند سلامت خود را در برابر تهدیدات محیطی حفظ کند. درواقع زمانی که انسان‌ها احساس می‌کنند چیزی اشتباه است یا علامتی غیرطبیعی وجود دارد آن را به برخی از علل مشخص مرتبط کرده، سعی می‌کنند از طریق بهترین روش ممکن این علائم را به حداقل رسانده یا حذف کنند. تلاش انسان برای حذف نشانه‌های غیرطبیعی همان مفهوم خود مراقبتی را در بر می‌گیرد.
به گزارش شفاآنلاین، اما این که تلاش و فعالیت افراد تا چه حد در جهت خود مراقبتی باشد وابسته به این نکته اساسی است که تا چه حد از منشأ و علل مؤثر بر بروز این علائم و نشانه‌های غیرطبیعی و نگران کننده، آگاهی دارند. برای مثال در گذشته‌های دور و قبل از دوران ظهور پزشکی مدرن، نظریات متعددی برای توضیح علل بیماری‌ها وجود داشت. عدم تعادل برخی مواد، علل فراطبیعی، شانس و همچنین سحر و جادو همگی عللی بودند که افراد برای توجیه مشکل خود دست به دامان آنها می‌شدند. بنابراین، روش‌های مراقبت از خود در جوامع مختلف طیف گسترده‌ای از گزینه‌ها مانند استفاده از گیاهان، گرما درمانی و مواردی از این دست را شامل می‌شد.
دکتر ترمه ترجمان خودمراقبتی را چنین توضیح می‌دهد: خود مراقبتی مجموعه فعالیت‌هایی است که مردم برای ایجاد و حفظ سلامت خود و پیشگیری و مقابله با بیماری‌ها انجام می‌دهند. در واقع این یک مفهوم وسیع است که بهداشت، تغذیه، شیوه زندگی، عوامل محیطی، عوامل اجتماعی- اقتصادی و خود درمانی را دربرمی گیرد.
این متخصص پزشکی اجتماعی و پیشگیری می‌افزاید: مراقبت از خود در حیطه‌های مختلف مانند سلامت روان، سبک تغذیه سالم، بهداشت خواب، فعالیت بدنی مناسب، بررسی‌های دوره‌ای و واکسیناسیون سبب پیشگیری از بیماری ها و ارتقای سلامت فرد می‌شود.
به گفته دکتر ترجمان، اصل پذیرفته شده این است که مراقبت از خود توسط افراد عادی در جهت حذف علامت و حفظ و بهبود سلامت صورت می‌گیرد. با این حال، خود مراقبتی در زمان حضور یک بیماری خاص نیاز به منابع علمی و دسترسی به افراد متخصص دارد.
متخصصان معتقدند خود مراقبتی در سطوح مختلف جمعیتی قابل اجراست، این متخصص پزشکی اجتماعی و پیشگیری، فعالیت‌های مرتبط با هر سطح را چنین توضیح می‌دهد: سطح فردی نخستین گام در خودمراقبتی است که فرد با انجام ورزش در حفظ آمادگی جسمانی و ارتقای سلامت روان خود می‌کوشد.
تغذیه سالم و متناسب با شرایط سنی فرد، پرهیز از خود درمانی با دارو بدون تجویز پزشک، اجتناب از استعمال سیگار و همچنین داشتن رفتارهای ایمن برای پیشگیری از آسیب دیدگی نیز در سطح فردی قرار می‌گیرد. مراقبت از خود در سطح فردی در تشخیص زودرس بیماری‌ها و استفاده از فرآیندهای درمانی مناسب و بموقع تأثیر بسزایی دارد که نتیجه آن ارتقای سلامت فرد خواهد بود. وی سطح خانواده را مرحله دوم می‌داند و خاطرنشان می‌کند: شناسایی بموقع مشکلات سلامت در افرادی که نیاز به حمایت بیشتر دارند مانند کودکان، سالمندان و مبتلایان به بیماری‌های (Diseases)مزمن می‌تواند بخش مهمی از خود مراقبتی باشد.
اما در گامی فراتر می‌توان از سطح جامعه به عنوان سطح سوم نام برد. گروه‌های مردمی آموزش دیده در زمینه خود مراقبتی می‌توانند با ایجاد یک محیط فعال تجارب در مراقبت از خود و اعضای خانواده آسیب پذیر را به اشتراک بگذارند. این اشتراک‌گذاری در بهبود مهارت‌های لازم برای مراقبت از خود نقش بسزایی خواهد داشت.
دکتر ترجمان معتقد است، دارو درمانی موضوع قابل توجه و یکی از عناصر مهم مراقبت از خود، محسوب می‌شود اما خود درمانی در این حیطه نیاز به توجه خاصی دارد. بسیاری از افراد که به سیستم بهداشتی دسترسی ندارند با استفاده از داروها اقدام به خود درمانی می‌کنند. اما بهتر است بدانیم که بسیاری از داروهای خاص باید با تجویز پزشک و تحت نظارت دقیق صورت گیرد. این مسأله شامل بسیاری از داروهای گیاهی نیز می‌شود.
بنابراین خوددرمانی در این حیطه نیاز به توجه ویژه دارد و افرادی که دراین رابطه آموزش‌های لازم را ندیده‌اند نباید خودسرانه دارو مصرف یا تجویز کنند.
این متخصص پزشکی اجتماعی و پیشگیری(prevention) در خاتمه تأکید می‌کند: به‌طور خلاصه می‌توان نتیجه گرفت برای خود مراقبتی صحیح افراد باید شش مهارت اصلی و مهم را بیاموزند. این مهارت‌ها عبارتند از مهارت حل مشکل، تصمیم‌گیری صحیح در مورد مشکل، بهره‌برداری صحیح از منابع موجود، برنامه‌ریزی صحیح، خودکنترلی و در نهایت مشارکت و تبادل نظر با همتایان که تنها در سایه آموزش صحیح به دست خواهند آمد.
نظرشما
آخرین اخبار