این است نتیجه سال ها ضعف برنامه ریزی فرهنگی و آموزشی و نیز بی توجهی به وضعیت بازار کار؛ مقصر و متولی هم معلوم نیست و واقعیت موجود اینکه در همه سال های گذشته هرچقدر مسئولان از پزشکان بیکار آمار دادند باز نتوانستند جلو ورود سیل جمعیت دانش آموزان را به رشته علوم تجربی بگیرند
شفاآنلاین>سلامت> آنطور که مسئولان آموزش و پرورش هشدار می دهند در آینده نزدیک جمعیت پشت کنکوری های رشته علوم تجربی با تعداد کل داوطلبان ورود به دانشگاه برابری خواهد کرد زیرا همه می خواهند پزشک شوند و دست بردار هم نیستند.
به گزارش شفاآنلاین، این است نتیجه سال ها ضعف برنامه ریزی فرهنگی و آموزشی و نیز بی توجهی به وضعیت بازار کار؛ مقصر و متولی هم معلوم نیست و واقعیت موجود اینکه در همه سال های گذشته هرچقدر مسئولان از پزشکان بیکار آمار دادند باز نتوانستند جلو ورود سیل جمعیت دانش آموزان را به رشته علوم تجربی بگیرند.
به گزارش شفاآنلاین، این است نتیجه سال ها ضعف برنامه ریزی فرهنگی و آموزشی و نیز بی توجهی به وضعیت بازار کار؛ مقصر و متولی هم معلوم نیست و واقعیت موجود اینکه در همه سال های گذشته هرچقدر مسئولان از پزشکان بیکار آمار دادند باز نتوانستند جلو ورود سیل جمعیت دانش آموزان را به رشته علوم تجربی بگیرند.
کافی است نیم نگاهی به اخبار این حوزه داشته باشیم؛ آمار پزشکان بیکار از 10 تا 15 هزار نفر طی چندسال اخیر برآورد شده که گاه تایید و گاه هم تکذیب شده است. آمار بیکاری پزشکان عمومی بیشتر مطرح می شود تا جایی که گفته اند حتی 50 درصد این پزشکان بیکارند اما این آمارها هم هیچگاه مانع ورود خیل عظیم دانش آموزان به رشته علوم تجربی نشد.
برخی اما عوامل فرهنگی را هم دخیل می دانند و می گویند: وقتی هنوز می خواهیم مثلا سریال شهرزاد ( ساخته حسن فتحی و از سریال های پرطرفدار) بسازیم نقش اول این فیلم در دهه 30 را پزشک معرفی می کنیم دیگر نمی توان انتظار داشت خانواده ها دنبال پرستیژ و درآمد پزشکی برای فرزندانشان نباشند.
گپ و گفتی کوتاه با والدین دانش آموزان نشان می دهد هنوز برای اغلب خانواده ها مهم پزشک شدن است به هر قیمتی؛ مهم نیست انگیزه و استعداد فرزندشان قابلیت رقابت و طی مسیر پزشکی را دارد یا خیر؟
هیچگاه هم خانواده ها به این پرسش پاسخ نداده اند که اگر فرزندشان به اجبار وارد رشته پزشکی شد، برخلاف میل و انگیزه حتی اگر توانست مدرک طبابت را هم بگیرد آیا می تواند پزشکی(medical) دلسوز و خوب برای جامعمه و ضامن سلامت جان مردم باشد؟
کارشناسان آموزشی می گویند تب گرایش دانش آموزان و والدین به رشته علوم تجربی از حدود 50 سال گذشته در جامعه فراگیر شده و در سال های اخیر با توجه به وضعیت و شرایط اقتصادی شدت بیشتری نیز پیدا کرده است به طوری که گویا راهکاری برای درمان آن وجود ندارد.
آمار متقاضیان
آمار متقاضیان ورود به رشته های پزشکی در دانشگاه خود گویای وضع موجود است که بیشترین سهم دانش آموز را در بین سایر رشته ها به علوم تجربی اختصاص داده است.
براساس آمارها در کنکور سال 96، 930 هزار و 208 نفر داوطلب ثبت نام کردند که از این تعداد 580 هزار و 570 داوطلب در گروه علوم تجربی، 148 هزار و 500 داوطلب در علوم ریاضی و فنی، 184هزار و 195 داوطلب در گروه علوم انسانی، 10 هزار و 675 نفر در هنر و 6 هزار و 268 نفر در گروه آزمایشی زبان‌های خارجی شرکت کردند.
در کنکور 97 نیز یک میلیون و 11 هزار و 825 داوطلب ثبت نام کرده اند که از این تعداد 642 هزار و 451 نفر در گروه آزمایشی علوم تجربی، 144 هزار و 550 نفر در علوم ریاضی و فنی، 205 هزار و 26 نفر در علوم انسانی، 12 هزار و 260 نفر در هنر و 7 هزار و 538 نفر در گروه آزمایشی زبان‌های خارجی شرکت کردند.
نگاهی به آمارها در سال های دیگر هم نشان می دهد که این حکایت همچنان ادامه داشته است.
ریاضی عقب افتاد
به این سکه از هررو که بنگریم رویای قبولی در رشته های پزشکی، داروسازی(Pharmacy)، دندانپزشکی و کسب درآمد بیشتر، دستیابی به منزلت و پرستیژ اجتماعی انگار تمامی ندارد و هر سال این ولع بیشتر می شود در صورتی که اکثر داوطلبان در آزمون سراسری به نتایج دلخواه خود دست پیدا نمی کنند و شانس کمتری برای تحصیل در رشته مورد نظر دارند.
علی زرافشان معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش هفتم مردادماه امسال در نشست خبری گفت: امسال 630 هزار داوطلب رشته علوم تجربی داشتیم و در آینده ای نزدیک پشت کنکوری های علوم تجربی با تعداد کل داوطلبان برابری خواهد کرد.
به گفته وی اگر ظرفیت پذیرش و استخدام در بیمارستان ها و مراکز درمانی تکمیل شود با خیل عظیم پزشکان بیکار مواجه خواهیم شد.
وی همچنین چهارم مردادماه امسال در آیین اختتامیه چهاردهمین جشنواره الگوهای تدریس برتر در اصفهان کاهش گرایش دانش آموزان به رشته ریاضی را نگران کننده دانست و گفت: شمار دانش آموزان رشته ریاضی در مقطع دوم متوسطه نسبت به سایر رشته ها به حدود 11 درصد رسیده است.
زرافشان با اشاره به اهمیت ریشه یابی استقبال نکردن از رشته ریاضی گفت: شاید یکی از دلایل آن را بتوان به روش آموزش نسبت داد که نمی تواند در دانش آموزان ایجاد علاقه کند و آنان از ریاضی دچار ترس و دلهره می شوند.
وی همچنین بازار کار مناسبت تر در بخش بهداشت و درمان مانند رشته پزشکی را دلیل دیگر استقبال نکردن از رشته ریاضی دانست و اظهارداشت: چندی پیش طرح ترکیب رشته های ریاضی، تجربی و ایجاد رشته ای با عنوان «علوم پایه» برای افزایش استقبال از ریاضی ارائه شد اما این راهکار در واقع پاک کردن صورت مساله به جای حل مشکل بود.
معاون وزیر آموزش و پرورش افزود: باید با تغییر شیوه های آموزش، تسهیل یادگیری و ایجاد جذابیت زمینه علاقه مندی دانش آموزان به رشته ریاضی را فراهم کرد.
چرا هدایت تحصیلی جواب نداد
مشکل انتخاب رشته برای دانش آموزان درحالی است که طی سال های گذشته طرحی با عنوان هدایت تحصیلی هم در دستور کار آموزش و پرورش قرار گرفته اما واقعیت موجود نشان می دهد این طرح نه تنها به حل مشکل کمک نکرده بلکه بیشتر زمینه بروز اعتراض خانواده ها را هم فراهم آورده است.
در این طرح همانطور که از نامش بر می آید به جای آنکه دانش آموز و خانواده براساس استعداد و مشاوره به رشته موردنظر هدایت شوند، به سمت و سویی اجبار می شوند و این برخلاف خواست و میل خانواده هایی است که همه می خواهند فرزندشان دکتر شود.
سابقه هدایت تحصیلی
ساختار آموزشی 3- 3 - 6 از سال تحصیلی 91 - 90 با استقرار پایه ششم آغاز شد که در قالب آن هدایت تحصیلی و انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان در پایه نهم پس از اعلام نتایج امتحانات خردادماه این دانش آموزان اجرا می شود.
هدایت تحصیلی از سال تحصیلی 96-95 برای دانش آموزان پایه نهم آغاز شد و امسال سومین سال استقرار پایه دهم و اجرای هدایت تحصیلی است.
در فرایند هدایت تحصیلی دانش‌آموزان می توانند بر اساس قوانین تدوین شده و ابلاغی به مدارس، بهره مندی از خدمات راهنمایی و مشاوره با درنظرگرفتن علاقه، استعداد و مؤلفه توزیع متوازن رشته‌های تحصیلی بر اساس امکانات موجود یکی از شاخه‌های تحصیلی نظری شامل رشته های علوم تجربی، ریاضی فیزیک، ادبیات و علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی، فنی و حرفه‌ای شامل رشته های زمینه هنر، صنعت، خدمات، کشاورزی و نیز کاردانش شامل رشته های زمینه هنر، کشاورزی، خدمات و صنعت را به عنوان رشته تحصیلی خود انتخاب کنند و در آن ادامه تحصیل دهند.
شاخه، گروه و رشته ها براساس امتیاز نهایی برگه هدایت تحصیلی با توجه به سوابق دانش آموزان در تمام دروس دوره اول متوسطه با اعمال ضرایب هر یک از دروس در شاخه ها و رشته ها (35 امتیاز)، نظرسنجی از دانش آموزان به منظور توجه به اولویت های انتخاب آنان از بین شاخه ها و رشته های تحصیلی موجود در دوره دوم متوسطه(10 امتیاز) تعیین می شود.
همچنین این ملاک ها بر اساس نتایج آزمون های مشاوره ای شامل آزمون های توانایی و رغبت (30 امتیاز)، نظرسنجی از والدین به منظور تعیین اولویت های انتخاب رشته (5 امتیاز)، نظرسنجی از معلمان دروس مختلف دوره اول متوسطه به منظور اعمال نظر تخصصی آنان در تعیین اولویت های تعیین شاخه و رشته تحصیلی (10 امتیاز) و نظر نهایی مشاور براساس جمع بندی امتیازهای معیارهای ذکرشده(10امتیاز) خواهد بود.
شناسایی و شناساندن استعداد، توانایی، علاقه و ویژگی های شخصیتی دانش آموزان، کمک به انتخاب آگاهانه رشته تحصیلی و مسیر آینده شغلی و حرفه ای دانش آموزان، کمک به هدایت متوازن دانش آموزان به شاخه ها و رشته های تحصیلی براساس سیاست های توسعه ای کشور از اهداف هدایت تحصیلی است.
هر چند به گفته کارشناسان و مشاوران، هدایت تحصیلی در سال های اخیر نتوانسته اهداف خود از جمله ایجاد توازن میان رشته ها و توجه به علایق، توانایی ها و استعدادهای دانش آموزان را در این زمینه مورد توجه قرار دهد اما علل گرایش قابل توجه دانش آموزان به رشته علوم تجربی قابل تامل است.
نظر کارشناسان
عباس فرجی کارشناس مشاوره با اشاره به استقبال و تقاضای بسیار دانش آموزان به تحصیل در رشته علوم تجربی طی سال های اخیر اظهارداشت: متاسفانه رشته علوم تجربی آنقدر متورم شده که وضعیت آن نگران کننده است.
وی ادامه داد: دانش آموزانی که در این رشته تحصیل می کنند هیچ آینده ای ندارند، بسیاری از آنان به امید قبولی در رشته پزشکی علوم تجربی را انتخاب می کنند اما در واقعیت از 640 هزار نفر شرکت کننده رشته علوم تجربی در کنکور امسال نهایت یک هزار و 500 نفر در رشته پزشکی قبول می شوند.
این کارشناس مهمترین علت گرایش دانش آموزان به رشته علوم تجربی را کسب درآمد بالا، جذابیت این رشته، احتمال بازار کار زیاد عنوان و بیان کرد: منزلت اجتماعی پزشکان دانش آموزان را اغوا می کند و زمانی که مشاوران درباره رشته علوم تجربی به این دانش آموزان توضیح می دهند آنان می گویند ما به این رشته علاقه داریم و فکر می کنیم که می توانیم پزشک شویم.
فرجی افزود: ممکن است این دانش آموزان شرایط لازم را برای انتخاب رشته علوم تجربی و نیز نمرات مطلوب نداشته باشند و حتی اگر نمراتشان بالا باشد، آمار تعداد افراد پشت کنکور در این رشته بالا و احتمال قبولی آنان کم است.
در طرح هدایت تحصیلی برای انتخاب رشته علوم تجربی حدنصاب میانگین نمرات ریاضی و تجربی طی سه سال(پایه های هفتم، هشتم و نهم) به ترتیب باید 13 و 14 باشد.
این کارشناس مشاوره آموزشی، سیاست های آموزش و پرورش در اجرای هدایت تحصیلی را در گرایش قابل توجه دانش آموزان به رشته علوم تجربی تاثیرگذار دانست و گفت: این نهاد هدف نهایی انتخاب رشته را جذب در بازار کار عنوان می کند.
وی توضیح داد: علاوه بر شرایط جامعه و مسایل اقتصادی، خانواده ها هم به این موضوع دامن می زنند و چه رشته ای بهتر از پزشکی که علاوه بر درآمد بالا، منزلت اجتماعی و پرستیژ اجتماعی هم داشته باشد اما متاسفانه در واقعیت با پزشکان بیکاری مواجه می شویم که به شغل های دیگر روی آورده اند.
فرجی افزود: ما از 45 سال گذشته با مشکل رشته علوم تجربی مواجه بودیم و به همین علت مشاوره ایجاد شد که تا حدودی توانستند این بحران را مهار کنند؛ بعد از انقلاب 10 سالی بحث مشاوره نبود و بعد مجدد برای ایجاد توازن و مهار بحران رشته تجربی مشاوره ایجاد شد.
وی افزود: آموزش و پرورش برای کنترل رشته علوم تجربی در برگه هدایت تحصیلی اولویت «ج» ( اولویت سوم) را به این رشته اختصاص می دهد و حتی برای دانش آموزی که نمراتش 20 است باز اولویت برای رشته علوم تجربی «ج» است؛ امسال برای ایجاد توسعه متوازن در این رشته با اعمال سیاست هایی رشته های دیگر نیز نابسامان شد.
هدایت تحصیلی دانش آموزان براساس سه عامل عملکرد تحصیلی، بررسی مشاوره ای و ظرفیت محدودیت های منطقه ای صورت می پذیرد و ثبت نام دانش آموزان در مدارس دوره دوم متوسطه با تامل در «نمون برگ» (فرم مخصوص) هدایت تحصیلی حاوی توصیه های لازم به دانش آموزان و والدین و همچنین نمون برگ اولویت ثبت نام حاوی اولویت ثبت نامی «الف» تا «د» انجام می شود.
ورود به هر یک از شاخه ها و رشته های تحصیلی منوط به کسب حد نصاب (کف) نمرات دروس تخصصی پایانی نوبت دوم(خردادماه) مربوط به آن رشته است و در صورت کسب نکردن حداقل میانگین دروس تخصصی در سه پایه تحصیلی هفتم، هشتم با ضریب یک و پایه نهم با ضریب سه برای شاخه، زمینه و رشته های مربوط، سایر عوامل و ملاک های هدایت تحصیلی آن دانش آموز، در تنظیم نمون برگ هدایت تحصیلی بی اثر خواهد بود.
این کارشناس مشاوره در ادامه با انتقاد از اقدامات متضاد آموزش و پرورش مبنی بر گرایش دانش آموزان به رشته های دارای بازار کار و کسب درآمد همچون علوم تجربی و منع کردن آنان به انتخاب این رشته به دلیل متورم شدن اظهار داشت: علاقه و استعداد دانش آموزان باید مبنای انتخاب رشته قرار گیرد و سپس بازار کار را برای آنان فراهم کنیم.
وی ادامه داد: در غیر این صورت هدایت تحصیلی به اجبار تبدیل می شود و علاقه و استعداد دانش آموزان زیر سوال می رود و آنان تحریک می شوند با توجه به شرایط جامعه و وضعیت اقتصادی نامناسب مهمترین اولویت خود را کسب درآمد درنظر بگیرند.
ابوالفضل رحمانی رئیس سابق اداره مشاوره آموزش و پرورش شهر تهران نیز درآمد بالا، بازار کار و وضعیت شغلی مناسب پزشکان و جو حاکم در جامعه را از دلایل گرایش دانش آموزان به رشته علوم تجربی عنوان و بیان کرد: متاسفانه از بین داوطلبان شرکت کننده در کنکور تجربی تنها کمتر از پنج درصد آنها پذیرفته می شوند و باقی داوطلبان پشت کنکور می مانند یا مجبورند رشته ای را که علاقه ندارند برگزینند.
وی افزود: برای ساماندهی دانش آموزان در رشته های مختلف تحصیلی، کنترل ورودی های رشته علوم تجربی و کاهش تعداد داوطلبان پشت کنکوری، توسعه متوازن در طرح هدایت تحصیلی اجرا و تعیین می شود.
رحمانی امکانات محدود آموزش و پرورش در مناطق و مدارس از جمله فضای آموزشی، نیروی انسانی و شرایط بازار کار را از دیگر دلایل اجرای طرح توسعه متوازن عنوان کرد و گفت: سهمیه های پذیرش دانش آموزان در سیستمی تعریف می شود که براساس جدولی که نمرات دانش آموزان در آن قرار گرفته انتخاب رشته افراد براساس بالاترین امتیازهای آنان انجام می شود.
این کارشناس مشاوره، محدودیت اعمال شده توسط آموزش و پرورش برای انتخاب و ثبت نام در رشته علوم تجربی را از دلایل روانی پافشاری دانش آموزان و خانواده های آنان برای انتخاب این رشته برشمرد.
وی افزود: گاهی اوقات دانش آموزان باوجود آنکه از لحاظ نمره شرایط لازم را برای ثبت نام در رشته علوم تجربی ندارند ولی گمان می کنند با ثبت نام در این رشته موفق خواهند بود.
این کارشناس تاکید کرد: کاهش علاقه دانش آموزان به انتخاب رشته ریاضی نیز در مقایسه با دو رشته علوم تجربی و علوم انسانی باید به صورت کارشناسی مورد بررسی قرار گیرد.
رحمانی معتقد است که در انتخاب رشته باید علاقه دانش آموز مورد توجه قرار گیرد و براساس علاقه واقعی، استعداد و عملکرد تحصیلی و مجموعه مولفه های دخیل در هدایت تحصیلی تصمیم گیری شود و صرف اینکه ظرفیت رشته ای تکمیل شده نمی توان دانش آموز را به رشته ای که مورد علاقه او نیست، سوق داد.
حل مشکلات هدایت تحصیلی
فرجی دیگر کارشناس مشاوره تحصیلی نیز درباره کاهش تقاضای دانش آموزان برای رشته ریاضی اظهارداشت: گویا دانش آموزان به دلیل شرایط جامعه و آینده اشتغال از تحصیل در رشته ریاضی واهمه دارند.
وی گفت: این در حالی است که پنج سال گذشته آموزش و پرورش طرح کاهش و محدودکردن رشته علوم انسانی را به علت کاربردنداشتن این رشته در سطح جامعه در دستور کار قرار داد که این طرح به مجلس شورای اسلامی رفت و اعتراضاتی را در پی داشت و در نهایت با آن مخالفت شد.
این کارشناس مشاوره افزود: با سیاست های آموزش و پرورش رشته علوم انسانی بشدت متورم می شود و این نشان می دهد تا چند سال آینده در کنکور سراسری بسیاری از دانش آموزان می خواهند وارد رشته هایی شوند که عملا مصرفی در جامعه ندارد.
فرجی درباره اقدامات آموزش و پرورش برای حل مشکلات هدایت تحصیلی و ایجاد توازن میان رشته های مختلف نیز اظهارداشت: این نهاد باید ضمن ایجاد جذابیت در شاخه فنی و حرفه ای آن را توسعه دهد.
وی اضافه کرد: متاسفانه در فنی و حرفه ای جذابیتی نداریم و امکانات متناسب با این شاخه نیست و همچنین بومی سازی در این رشته هم باید مورد توجه قرار گیرد.
این کارشناس مشاوره با اشاره به پنج ساله شدن شاخه فنی و حرفه ای از سال 98 و راهیابی به کاردانی گفت: این نوع طرح ها نمایشی و احساسی است و یک شوکی را به دانش آموزان می دهد که آنان شاخه فنی و حرفه ای را انتخاب کنند.
وی پیشنهاد داد: مشاوران می توانند ضمن آگاه سازی والدین و دانش آموزان علاقه مندی برای انتخاب شاخه فنی و حرفه ای را فراهم کنند اما با توجه به کمبود امکانات و نبود شرایط لازم دانش آموزان در انتخاب این شاخه دلسرد می شوند.
این کارشناس مشاوره اظهار داشت: آموزش و پرورش می خواهد با همه نوع روش از جمله اعمال فشار و زور، توازن را در رشته های تحصیلی ایجاد و تورم علوم تجربی را مهار کند، ما این تنش را سه سال متوالی داریم و شیوه جدید هدایت تحصیلی که قرار بود توازن رشته ای ایجاد کند نتوانست عملی شود.
فرجی یکی دیگر از مشکلات هدایت تحصیلی را سهمیه بندی مناطق و مدارس برای رشته های مختلف پیش از اطلاع از تعداد متقاضیان دانست و گفت: این سهمیه بندی در دفترچه راهنمای هدایت تحصیلی مطرح شده و بعد روند هدایت تحصیلی انجام می شود.
وی با اشاره به تحصیل اجباری دانش آموزان در مدارس غیردولتی به دلیل تکمیل ظرفیت رشته ای خاص در مدارس دولتی افزود: این موضوع هزینه های بسیاری را برای خانواده ها در پی دارد.
فرجی ادامه داد: حتی مدارس غیردولتی در بعضی از مناطق و مدارس دولتی، بنرهای تبلیغاتی نصب و نمایندگان و مشاوران آنان برای جذب دانش آموز در مدارس دولتی حضور پیدا می کنند و مدعی می شوند دانش آموزانی را که برای هیچ رشته ای امتیاز کسب نکردند یا برای تحصیل در رشته موردعلاقه خود منع می شوند در مدارس غیردولتی خود ثبت نام می کنند که این مدارس در این زمینه سود می برند.
درحالی فرآیند انتخاب رشته در کشورمان به این شکل است و میل به علوم تجربی بسیار وجود دارد که برخی رشته های علوم انسانی در کشورهای توسعه یافته از نظر بازار کار از شانیت و درآمد بسیاری برخوردار است.
آنچه در این زمینه اهمیت دارد ایجاد شرایط مناسب برای انتخاب رشته براساس انگیزه و استعداد جوانان این مرزوبوم و ایجاد شرایط مناسبی در بازار کار است تا دانش آموزان تنها براساس انگیزه و استعداد خود نسبت به انتخاب رشته اقدام کنند.ایرنا
نظرشما
آخرین اخبار