شفاآنلاین>سلامت>علم پزشكي در دهه‌هاي اخير با استفاده از فناوري و پديده جهاني‌شدن كه باعث ارتباط محققان اين رشته شده است، به‌سرعت در حال پيشرفت است. سالي كه گذشت نيز با پيشرفت‌هاي شگرفي در زمينه پزشكي همراه بود كه در زير به مختصري از مهم‌ترين آنها اشاره مي‌شود.
۱- لوزالمعده مصنوعي
ميليون‌ها بيمار در دنيا و در ايران به بيماري قند مبتلا هستند و پيش‌بيني مي‌شود كه اين رقم رو به افزايش باشد. به‌تازگی يك سيستم بسته تزريق هم‌زمان انسولين (هورمون پایين‌آورنده قند خون) و گلوكاگون (هورمون بالابرنده قند خون) به بازار آمده است كه مي‌تواند قند اين بيماران را به‌خوبي كنترل كند. پمپ‌هاي قديمي فقط حاوي انسولين بود و گاهی خطر كاهش شديد قند خون را در اين بيماران به همراه داشت. در اين سيستم جديد يك وسيله كوچك تشخيص قند خون در زير پوست بيمار تعبيه مي‌شود. اين وسيله مرتبا ميزان قند خون را به پمپ كوچكي كه به كمربند بيمار متصل است، اطلاع مي‌دهد كه بر‌اساس‌‌آن، پمپ به بيمار انسولين يا گلوكاگون تزريق مي‌كند. در اين سيستم تا حدود زيادي كاري كه لوزالمعده انسان انجام مي‌دهد، شبيه‌سازي شده است. اين سيستم در سال گذشته تأیيديه سازمان غذا و داروي آمريكا را دريافت كرده و وارد بازار شد.
٢- تحرك اندام‌هاي فلج به كمك تحريك عضلات مغز
بيماران زيادي در جهان به علت سكته‌هاي مغزي يا آسيب‌هاي نخاعي قادر به حركت‌دادن اندام‌هاي خود نيستند. در اين روش محرك‌هاي مخصوصي از طريق مغز مي‌توانند به اراده بيمار عضلات را به حركت درآورند. براي اين كار دو الكترود در مغز و عضله بيمار كار گذاشته مي‌شود. به‌تدريج به بيمار آموزش داده مي‌شود كه بتواند اين الكترودها را كنترل كرده و عضله خود (مثلا دست) را تكان دهد. اين فناوري فعلا در حدي است كه بيمار بتواند كارهاي ساده و روزمره خود مثل غذا‌خوردن را انجام دهد. اميد است كه با پيشرفت در اين رشته، بيماراني كه از فلج يك يا تمام اندام‌ها رنج مي‌برند، روزي بتوانند به شرايط عادي بازگردند.
٣- فناوري پيرايش ژنتيكي «CRISPR»
اين فناوري مي‌تواند با تغييرات ژنتيكي در جنين از بيماري‌هاي ژنتيكي جلوگيري كند. اين روش اين اميد را ايجاد كرده است كه بتوان بيماري‌هايي نظير هموفيلي يا فيبروز سيستيك را درمان كرد. در سال گذشته سازمان غذا و داروي آمريكا اين روش را براي درمان نوعي بيماري ژنتيكي شبكيه تأیيد کرد. حتي از اين روش براي ايجاد تغييرات ژنتيكي در جنين حيوانات نيز استفاده شده است كه بتوان از اعضاي آنان براي پيوند در انسان استفاده كرد. ايجاد اين تغييرات در گذشته به سال‌ها زمان نياز داشت؛ ولي با فناوري جديد مي‌توان اين تغييرات را در مدت چند ماه ايجاد كرد.
٤- چاپ سه‌بعدي بافت
فناوري چاپ سه‌بعدي اكنون وارد حيطه پزشكي شده است. با اين روش اكنون مي‌توان دندان، لاله گوش يا انواع اندام‌هاي مصنوعي (پروتز) را براي درمان بيماري‌هاي انسان ساخت. به‌تازگی از اين فناوري براي ساخت مثانه‌اي براي بيمار استفاده شده است. اميد است با پيشرفت در اين زمينه بتوان اعضاي حياتي نظير قلب، ريه يا كبد را نيز ساخت و در درمان بيماري‌ها به كار گرفت.
٥- تحريك عصبي برای درمان آپنه حين خواب
آپنه يا توقف تنفس حين خواب از اختلالات شايع خواب است كه ميليون‌ها بيمار در جهان به آن مبتلا هستند. اين بيماري اغلب با خرناس در حين خواب نيز همراه است. از عوارض اين بيماري مي‌توان به خطر ابتلا به فشار خون، بيماري‌هاي قلبي، سكته‌هاي مغزي و بيماري قند خون اشاره كرد. افراد چاق مستعد ابتلا به اين بيماري هستند. استفاده از وسيله‌اي به نام «CPAP» روش ارجح درمان اين بيماري است. اين وسيله با ايجاد فشار مثبت، راه هوايي را باز نگه مي‌دارد؛ اما استفاده از آن براي بسياري از بيماران با سختي همراه است؛ به‌طوري‌كه ٤٠ درصد از بيماران از استفاده از آن حين خواب امتناع مي‌كنند. به‌تازگی سازمان غذا و دارو روش آسان‌تري را براي درمان اين بيماري تأیید کرده است. در اين روش يك الكترود كه روي سينه بيمار كار گذاشته مي‌شود، با تحريك عضلات ديافراگم، از توقف تنفس (آپنه) حين خواب جلوگيري مي‌كند.
٦- نمونه‌برداري از مايعات بدن براي تشخيص سرطان
تشخيص سرطان اغلب نياز به نمونه‌برداري از نسوج دارد كه نه‌تنها دردناك است؛ بلكه با هزينه بالايي نيز همراه است. بررسي‌ها نشان داده است كه از سلول‌هاي سرطاني موادی ژنتيكي (دي‌ان‌اِي) آزاد مي‌شود كه مي‌توان آن را در مايعات بدن مانند خون يا ادرار تشخيص داد. به‌تازگی محققان دانشگاه جان هاپكينز، روشي به نام نمونه‌برداري از مايعات (Liquid Biopsy) را ابداع كرده‌اند كه بتوان با دقت بالا از اين مواد ژنتيكي در مايعات بدن براي تشخيص سرطان استفاده كرد. اميد است با استفاده از اين فناوري بتوان سرطان‌ها را در مراحل اوليه تشخيص داده و درمان كرد.
٧- طب بازساختي
طب بازساختي شاخه جديدي از علم پزشكي است كه سعي در ترميم و مهندسي نسوج بدن با استفاده از سلول‌هاي خود بدن انسان نظير سلول‌هاي بنيادي دارد. اين كار مي‌تواند در داخل بدن يا در خارج از آن صورت گيرد. از اين روش برای ساختن پوست، غضروف يا اعضاي ساده‌اي نظير مجراي ادراري يا مثانه استفاده كرده‌اند. اميد است كه با پيشرفت در اين فناوري بتوان اعضاي پيچيده‌تر نظير قلب يا كبد را نيز ساخت. در سالي كه گذشت، محققان ژاپني توانستند با استفاده از سلول‌هاي بنيادي خود بيمار براي درمان بيماري شبكيه او اقدام كنند. اين محققان ابتدا سلول‌هاي بنيادي خود بيمار را به سلول‌هاي شبكيه تمايز داده و سپس آن را در زير شبكيه بيمار تزريق كردند. محققان يك سال بعد از اين جراحي، دريافتند كه اين سلول‌ها همچنان زنده بوده و كارايي دارند. سلول‌هاي بنيادي افراد بالغ برخلاف سلول‌هاي بنيادي جنيني امكان تمايز به همه نسوج را ندارند.
دكتر «شينيا ياماناكا» از دانشگاه توكيو ژاپن براي اولين‌بار نشان داد كه مي‌توان با تغييرات ژنتيكي در سلول‌هاي بنيادي افراد بالغ آن را به سلول‌هاي بنيادي جنيني تبديل كرد. او در سال ٢٠١٢ موفق به دريافت جايزه نوبل پزشكي شد. از‌آنجا‌كه استفاده از سلول‌هاي بنيادي جنيني از لحاظ اخلاقي با مسائل خاص خود همراه است، اين فناوري امكان استفاده از سلول‌هاي بنيادي افراد بالغ را برای طب بازساختي فراهم آورد. بيمار فوق اولين بيماري است كه اين فناوري برای درمان بيماري شبكيه او استفاده شده است.
