پدیده ای به نام مقاومت آنتی بیوتیکی

شفا آنلاین>سلامت>   آنتی بیوتیک نام عمومی گروهی از داروهای موثر در فرایند عملکر باکتری ها محسوب می شود که قادر به درمان بسیاری از امراضی است که بر اثر فعالیت باکتریائی پدید آمده اند. کشف این ماده توانست میزان مرگ و میر ناشی از عفونت را به میزان زیادی کم کند.

به گزارش شفا آنلاین:امروزه استفاده از آنتی بیوتیک ها <antibiotics>برای انجام بسیاری از درمان های پزشکی و مبارزه با بیماری ها ، حیاتی بوده و همچنین به کمک این دارو از ایجاد عفونت های ناشی از جراحی یا آسیب های وارد شده به بدن که منجر به خونریزی و جراحت بافت ها می شود، پیشگیری کرد. امروزه انوع مختلفی از آنتی بیوتیک ها در  دنیای پزشکی وجود دارد که هر کدام برای منظور خاصی استفاده می شوند اما باید به این نکته اشاره کرد که این گروه از داروها در سال 1928 میلادی و پس از کشف پنیسیلین توسط آلسکاندر فلیمینگ  وارد دنیای پزشکی شد. در حقیقت کشف پنلی سیلین به طور تصادفی و در پی فراموش کردن بستن در یکی از طروف ازمایشگاهی توسط وی رخ داد که موجب پدید آمدن لایه ای کپک در این ظرف شده که بعدها پنی سیلین نامیده شد. پس از این یافته دانشمندان مواد طبیعی دیگری را هم به عنوان آنتی‌بیوتیک به دست آوردند که از جمله مشهور ترین آن ها می توان به  تتراسایکلین، استرپتومایسین و سفالوسپورین‌ها اشاره کرد. پس از شناسایی ساختار این مواد توسط شیمی دان ها، با ایجاد تغییرات در آن ها انواع صناعی آنتی‌بیوتیکها تولید شدند. در نهایت انواع جدید کاملاً صنعتی و شیمیائی آنتی‌بیوتیک ها با اثر بخشی بیشتر و ثبات شیمیایی بیشتر نیز تولید شدند.

    آنتی بیوتیک ها مولکول های کوچکی ( 100 بار کوچک تر از یک مولکول آب ) هستند که قادر به تداخل با فرآیندهای طبیعی باکتری ها بوده و آن ها را از بین می برند. آن ها یک گروه یا طبقه ای از داروها هستند که مورد استفاده برای درمان عفونت هایی مانند سل ، ذات الریه باکتریایی ، گلو درد ، عفونت ادراری (UTI) و عفونت های دیگر که به علت باکتری ها ایجاد می شود ، قرار می گیرند.

در ابتدا این مساله دارای اهمیت بسیاری است که بدانیم ، تصور عموم مردم از آنتی بیوتیک ها چیست و کارکرد آن چگونه است؟ در واقع آنتی بیوتیک ها مولکول های کوچکی ( 100 بار کوچک تر از یک مولکول آب ) هستند که قادر به تداخل با فرآیندهای طبیعی باکتری ها بوده و آن ها را از بین می برند. آن ها یک گروه یا طبقه ای از داروها هستند که مورد استفاده برای درمان عفونت هایی مانند سل ، ذات الریه باکتریایی ، گلو درد ، عفونت ادراری (UTI) و عفونت های دیگر که به علت باکتری ها ایجاد می شود ، قرار می گیرند.

به اعتقاد کارشناسان، گروه داروهای آنتی بیوتیک با مختل کردن فعالیت های حیاتی باکتری ها سبب نابودی ان ها می شوند. این فعالیت ها شامل تولید مثلف تغذیه و تکثیر می شود. موضوع بسیار مهمی که باید در این رابطه به آن اشاره کنیم، عدم شناخت مناسب مردم از این دارو ها است که به ویزه در کشور ما و در بین عوام از این گروه داروئی با نام چرک خشک کن استفاده می شود که بار معنائی مثبتی داشته و سبب می شود تا مردم بدون واهمه و ترس از تاثیرات جانبی آن، اقدام به مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک کنند. لازم به توضیح است که آنتی بیوتیک یک واژه لاتین بوده که ترجمه لغت به لغت آن معادل " ضد حیات"  یا  "نابود کننده حیات" است. در حقیقت این دارو علاوه بر تاثیرات مثبتی که دارد می تواند اثرات منفی و جانبی بسیار جدی در کوتاه مدت و دراز مدت نیز بر بدن انسان داشته و مشکلاتی جدی را ایجاد کند. فراموش نکنیم که در بدن انسان میلیون ها باکتری مفید وجود دارند که عمدتا در سیستم گوارش قرار گرفته و فرایند هضم غذا را آسان می کنند. یکی از کوچکترین تاثیرات منفی استفاده نا صحیح از آنتی بیوتیک ها، نابود کردن این کلنی های حیاتی باکتری در بدن است. از سوی دیگر انواع مختلف آنتی بیوتیک برای درمان انواع مختلف باکتری ها استفاده می شود که تجویز خودسرانه و معمولا اشتباه این دارو توسط افراد و بدون نظارت پزشک می تواند منجر به افزایش مقاومت عوامل بیماری زا، حاد شدن بیماری و مزمن شدن آن شود.  مجموع عوامل فوق سبب شده است تا در حال حاضر با پدیده ای به نام مقاومت آنتی بیوتیکی رو به رو شویم که رفته رفته تبدیل به معضلی جهانی شده و بهداشت عمومی را تهدید می کند.

موضوعی که ممکن است در ذهن بسیاری از خوانندگان ایجاد شود این است که آنتی بیوتیک ها پس از تزریق به بدن یا خورده شدن توسط فرد بیمار، چگونه محل مورد نظر را برای انجام وظیفه شناسائی می کنند؟ پزوهشگران هنوز قادر به تشخیص دقیق فرایند نبوده و این موضوع هنوز برای پزشکان ناشناخته باقی مانده است.

داروهای آنتی بیوتیک دارای طبقه بندی های مختلفی هستند که گروهی از آن ها در برابر باکتری های گرم منفی مانند کلامیدیا، مایکوپلاسما و ریکتزیاها موثر بوده و گروهی از آن ها نیز در برابر تنها یک عامل بیماری زا مانند کوکسی های گرم مثبت از جمله  استافیلوکوک‌ها  و انتروکوک‌ها عمل می کنند.

نخستین گروه آنتی بیوتیک ها از قارچ ها و کپک های طبیعی گرفته شدند اما امروزه و با پیشرفت فناوری، انواع آنتی بیوتیک های مصنوعی و شیمیائی نیز استفاده ابداع شده است. آنتی بیوتیک‌ها به طور کلی به دو گروه عمدهٔ آنتی بیوتیک‌های باکتریوسید ، که باعث کشتن سلول بیماری‌ زا می‌شوند و باکتریواستاتیک، که باعث توقف رشد و ثابت ماندن تعداد سلول بیماری ‌زا هستند ، طبقه‌ بندی می‌شوند.

در تعریف پزشکی استاندارد، یک داروی آنتی بیوتیک  زمانی قابلیت استفاده درمانی را دارد که ویزگی های زیر را داشته باشد:

    روی عامل بیماری اثر قابل توجه داشته باشد بدون اینک ه آثار جانبی سمی قابل توجهی ایجاد کند.
    دارو باید  به حد کافی پایدار باشد به طوری که بتوان بدون از دست رفتن خواص آن،  ماده داروئی را از محیط کشت جدا و برای مدت معینی ذخیره کرد.
    سرعت سم زدایی و دفع دارو از بدن به گونه‌ای باشد که غلظت کافی را برای مدت معینی در خون نگاه داشته و احتیاجی به دوزهای مکرر نباشد.
    دفع دارو به حد کافی سریع و کامل بوده  و پس از قطع مصرف دارو به طور کامل از بدن بیمار خارج شود.


متاسفانه امروزه بسیاری از افراد به صورت خودسرانه آنتی بیوتیک مصرف می کنند، این موضوع در حالی است که پژوهش های انجام شده نشان می دهد استفاده غیر ضروری از آنتی بیوتیک ها عوارضی همچون عفونت های ثانویه و واکنش های آلرژیک را به همراه خواهد داشت.

به اعتقاد کارشناسان این موضوع می تواند در آینده ای نه چندان دور موجب بروز بحران های بهداشتی شدیدی شود. به باور کارشناسان استفاده بی رویه و بدون دلیل داروهای آنتی بیوتیک دلیل اصلی بروز این پدیده است.  محققان دریافتند که مصرف غیر ضروری آنتی بیوتیک ها خطرات دیگری را نیز همانند عفونت های ثانویه و واکنش های آلرژیک را به همراه خواهد داشت .

در حقیقت بیمارانی که به مصرف غیر ضروری و خودسرانه آنتی یوتیک ها دست می زنند، در ظاهر مشکلی نخواهند داشت و حتی بهبود موقتی نیز پیدا خواهند کرد.

در همین رابطه چندی پیش تیمی از پژوهشگران دانشگاه جورج واشنگتن به سرپرستی دکتر دیوید برونیاتووسکی  113 بیمار را در یکی از بیمارستان ها برای مصرف و اثر آنتی بیوتیک ها مورد آزمایش و بررسی قرار دادند. محققان دریافتند که بیشتر بیماران تصور غلطی از آنتی بیوتیک ها دارند و با این که می دانند آنتی بیوتیک ها عفونت ویروسی بدن آن ها را بهبود نخواهد بخشید اما خواستار استفاده و مصرف آن ها هستند. این بیماران معتقد هستند مصرف  آنتی بیوتیک ها موجب می شود تا وضعیت آن ها وخیم تر نشود در حالی که از عواقب و اثرات ناشی از مصرف غیر ضروری آن باخبر نبوده و این مساله که آنتی بیوتیک ها از وخامت بیماری جلوگیری می کنند احساس رضایتی کاذب در آن ها ایجاد می کند .

این موضوع در حالی است که مطالعات پژوهشگران مرکز پزشکی دانشگاه نیویورک نشان می دهد  مصرف آنتی بیوتیک ها اثراتی منفی بر رشد و وزن کودکان داشته و محیط زیست روده را از نظر تنوع و غنای میکروبی ، ساختار جمعی آن ها یا ماهیت ترکیبشان دچار اختلال می کند .

بر خلاف تصورات رایج در جوامع جهانی ، مصرف غیر ضروری مقادیر زیاد آنتی بیوتیک می تواند به مقاومت در برابر آنتی بیوتیک ها منجر شود که این مساله نگرانی های عمده ای در بهداشت عمومی جهانی ایجاد کرده و بر اقتصاد نیز تاثیر دارد.

به گفته متخصصان ، پدیده مقاومت آنتی بیوتیکی ، یک تهدید بزرگ جهانی محسوب می شود که در هر دو حوزه اقتصادی و بهداشت و سلامت ، تاثیرات نامطلوبی خواهد داشت . در همین زمینه جیم اونیل Jim O'Neill اقتصاد دان و مدیر نشریه مقاومت میکروبی ( آنتی بیوتیکی )  Antimicrobial Resistance اعلام کرد : " پدیده مقاومت آنتی بیوتیکی در فاصله سال های 2015 تا 2050 ، بالغ بر یکصد تریلیون دلار بر اقتصاد جهانی  خسارت خواهد زد.

وی با بیان مطالب فوق ، افزود: اگر در حال حاضر و به سرعت اقدامی برای این معضل انجام نشود ، شاهد مرگ سالانه بیش از ده میلیون نفر در سراسر دنیا به دلیل مقاومت آنتی بیوتیکی خواهیم بود رقمی که به مراتب از تعداد قربانیان بیماری مرگبار سرطان بیشتر است .

از سوی دیگر ناتا منابده Nata Menabde رئیس دفتر نیویورک سازمان سلامت جهانی در رابطه با این بحران اعلام کرد :مقاومت آنتی بیوتیکی یک معضل جهانی محسوب می شود و امروزه تقریبا یک مورد از هر پنج فرد بیمار مبتلا به سل نسبت به داروهای مختلف آنتی بیوتیک مقاومت نشان می دهد.

مقاومت آنتی بیوتیکی به این معنی خواهد بود که در آینده پزشکان امکان انجام جراحی های کمتری را خواهند داشت زیرا کنترل عفونت های بعد از عمل جراحی از طریق گروه های داروئی خانواده آنتی بیوتیک ها انجام می شود . لازم به ذکر است که باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک ها می توانند زندگی انسان ها را به خطر بیاندازند. این خطر، افرادی که مقاومت بدنشان پایین است را بیشتر تهدید می کند چرا که در این حالت باکتری در بدن پخش شده و از بین بردن آن سخت تر می شود .

با توجه به این مساله که هنوز مشخص نشده چگونه باکتری ها در برابر این داروها مقاوم می شوند، یک پروژه تحقیقاتی اروپایی در حال بررسی راه های مقابله با مقاوم شدن باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک ها است . پزشکان هشدار می دهند که این مشکل در اروپا ، به ویژه در مناطق جنوبی آن ، به سرعت در حال رشد است . احتمالا مشکل از افزایش استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیک ها و وضعیت نامناسب بهداشتی بیمارستان ها ایجاد شده باشد .

به باور کارشناسان حل این مشکل رویکردی چند جانبه را  نیازمند است. اول، استفاده و مصرف آنتی بیوتیک ها باید عاقلانه تر و محدودتر شود . دوم ، وضعیت بهداشتی بیمارستان ها و مراکز بهداشتی باید بهبود پیدا کند و سوم، پژوهشگران و دانشمندان باید آنتی بیوتیک های جدیدی را پیدا کنند که قادر به مقابله با باکتری های مقاوم باشند چرا که این نوع باکتری ها دیگر با داروهای فعلی از بین نمی روند .

در خاتمه باید به این موضوع نیز اشاره کنیم که شناخت نحوه عملکرد آنتی بیوتیک ها در چگونگی استفاده از آن ها بسیار موثر خواهد بود.

بر اساس اطلاعات موجود، انواع گروه های آنتی بیوتیکی پنی سیلین‌ها، سفالوسپورین‌ها، ایمی پنم، آزترئونام، وانکومایسین، سیکلوسپورین و  باسیتراسینبا جلوگیری از ساخت دیواره سلولی در باکتری ها موجب نابودی آن ها می شوند در حالی که  کلرامفنیکل، ماکرولیدها، کلیندامایسین، تتراسایکلین و آمینوگلیکوزیدها با مهار پروتئین سازی در عملکرد باکتری ها اختلال ایجاد می کنند. انواع آنتی بیوتیک های سولفونامیدها، تری متوپریم، کینولون‌ها، فلوروکینولون‌ها و ریفامپین با ممانعت از ساخت اسیدهای نوکلئیک از بدن در برابر باکتری های محافظت کرده و در نهایت گروه های داروئی پلی میکسین، آمفوتریسین B، نیستاتین و کتوکونازول با ایجاد تغییر در عملکرد غشای سلولی ، باکتری ها را نابود می کنند. البته تعداد و گونه های آنتی بیوتیک ها بسیار فراتر از موارد فوق بوده و روش های مواجه ان ها با باکتری ها نیز گسترده تر از موارد فوق الذکر هستند. در ویدئوی ارائه شده در این بخش، به طور ساده با نحوه عملکرد داروهای آنتی بیوتیک آشنا می شوید. در خاتمه برای بار دیگر بر این نکته تاکید می شود که به هیچ عنوان و بدون نظر پزشک از مصرف انتی بیوتیک ها خودداری کنید.