وقتی کودک مان دچار تهوع و استفراغ می شود، چه کنیم؟

تهوع و استفراغ کودک<Nausea and vomiting baby> در بیشتر مواقع با هم اتفاق می افتد؛ یعنی به دنبال تهوع معمولا شاهد استفراغ هستیم. اگرچه ممکن است این دو جداگانه هم رخ دهند ولی به هر حال تهوع و استفراغ علائمی هستند که باید پیگیری شوند، به خصوص اگر از نوع خاص یا ادامه دار باشد. تهوع و استفراغ بین کودکان شایع است و می تواند به عنوان یک علامت خفیف و خود بهبود یابنده و گاهی هم ناشی از بیماری شدید و کشنده باشد.
 

تهوع بدون استفراغ، استفراغ بدون تهوع و تهوع توأم با استفراغ در کودکان علائمی هستند که پزشک را به سوی تشخیص بیماری سوق می دهند چون بیماری هایی که موجب این دو وضعیت می شوند علائم خاص خود را دارند.

رنگ استفراغ کودک می تواند به پزشکان کمک کند تا دلیل بروز تهوع و استفراغ کودک را حدس بزنند. وقتی انقباض عضلات معده زیاد می شود، محتویات آن را با فشار به بیرون می راند و در نتیجه استفراغ اتفاق می افتد. رنگ استفراغ معمولی تا حدودی زرد و به علت برگشت صفرا به معده است. در صورتی که رنگ آن کاملا صفراوی یعنی زرد روشن یا سبز باشد می تواند علامت انسداد روده باشد.

گاهی حالت تهوع ممکن است منفرد باشد و بدون بروز هرگونه استفراغی رخ دهد. این حالت برای کودک ناراحت کننده و معمولا با علائم دیگری مثل افزایش بزاق، افزایش ضربان قلب و تنفس و کاهش تون عضلات معده همراه است.
 

 

استفراغ بدون تهوع

گاهی هم استفراغ بدون تهوع است؛ یعنی کودک بدون علائم قبلی ناگهان دچار استفراغ می شود. در این مواقع باید به علائم افزایش فشار داخل جمجمه که گاهی به دلیل وجود تومور مغزی است، مشکوک شد ولی به طور کلی علت تهوع و استفراغ در کودکان بسیار متنوع است. علل ممکن است شامل بیماری های نورولوژیک، مسمومیت، گرمازدگی، مشکلات گوارشی، حساسیت و مشکلات کلیوی و روانی باشد. البته علل تهوع و استفراغ بر اساس سن کودک گروه بندی می شود.

تهوع و استفراغ در نوزادان و شیرخواران

1. در نوزادان و طی ماه های اول، استفراغ شایع است اما در صورتی که استفراغ به طور مکرر اتفاق بیفتد و با کاهش وزن، شیر نخوردن و تب مکرر همراه باشد نیاز به پیگیری دارد.

2. گاهی مادرها از اینکه نوزادشان در روز اول تولد دچار استفراغ خونی می شوند، نگران هستند ولی جای نگرانی نیست و خون موجود در استفراغ همان خونی است که کودک هنگام تولد می بلعد. این مسئله با یک یا دو بار شستشوی معده برطرف می شود.

3. مورد بعدی استفراغ بعد شیر خوردن است که علت آن بلعیدن هوا طی خوردن شیر است. مادران باید بعد از هر بار شیردهی کودک را وادار به آروغ زدن کنند. در غیر این صورت کودک بخشی از شیر را بالا خواهد آورد.

4. تهوع و استفراغ در اثر غذا خوراندن بیش از حد به کودک نیز رخ می دهد. چنین کودکانی معمولا وزن بالایی هم دارند.

5. انسدادهای موجود در دستگاه گوارش نیز باعث استفراغ می شود. در این کودکان دفع مدفوع وجود ندارد و شکم برجسته و متورم است.

6. عفونت نیز می تواند موجب تهوع و استفراغ شود.

7. بیماری های متابولیک ارثی از علل نادر تهوع و استفراغ در نوزادان و شیرخواران است.

8. ریفلاکس به طور طبیعی در ماه های اول تولد وجود دارد و مشکلی هم ایجاد نمی کند و با توصیه هایی در مورد نحوه تغذیه و تغییر وضعیت کودک در شیردهی و بعد از آن تا حدود زیادی کنترل شونده است. ریفلاکس هایی که با علائمی مانند سرفه، عدم وزن گیری، شیر نخوردن و ... همراه هستند نیاز به درمان دارند.

9. حساسیت به پروتئین شیر نیز در بعضی از کودکان، به خصوص آنهایی که از شیر گاو تغذیه می کنند ممکن است باعث تهوع و استفراغ شود.

تهوع و استفراغ در کودکان بزرگ تر

1. شایع ترین علت تهوع و استفراغ در کودکان ویروسی است. چنین کودکانی مشکلی ندارند ولی به طور ناگهانی دچار استفراغ می شوند. در این کودکان به تدریج عفونت و تب هم به استفراغ افزوده می شود.

2. عفونت های چرکی گلو، مننژیت و عفونت ادراری هم از مواردی هستند که می توانند باعث ایجاد تهوع و استفراغ در کودک شوند.

3. در این سن نیز کودکان ممکن است دچار ریفلاکس شوند که با حالت تهوع همراه است.

4. تو رفتگی روده ها داخل هم که جزو موارد اورژانسی است باعث ایجاد درد، تهوع و استفراغ می شود.

تهوع و استفراغ در نوجوانان

1. در نوجوانان شایع ترین علت تهوع و استفراغ ابتلا به بیماری گاستروآنتریت است. همچنین در این سن احتمال عفونت آپاندیس وجود دارد. آپاندیسیت باعث تهوع و استفراغ همراه با درد شدید شکم و دور ناف می شود.

2. کودکانی که نزدیک سن بلوغ قرار دارند دچار تهوع و استفراغ از نوع سایکوژنیک می شوند.

3. تهوع ناشی از بارداری را نباید در این سن از نظر دور داشت. احتمال بارداری دختران نوجوان نیز وجود دارد.

چه زمانی باید کودک دچار تهوع و استفراغ را به پزشک ارجاع داد؟

در صورتی که استفراغ مکرر باشد. به خصوص در نوزادان و کودکان کم سن لازم است کودک را به متخصص کودکان ارجاع داد.

 تهوع و استفراغ با رنگ زرد یا سبز، همراه با درد شکم و تب نیاز به بررسی دارد.

کودکانی که علائم کم آبی دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. برای تشخیص دقیق تر باید به مخاط دهان کودک نگاه کرد و دید که چقدر حالت خشکی دارد. همچنین چشم ها گود می شود و گونه ها بیرون می زند. کودک دچار کاهش حجم ادرار می شود و ممکن است پوست سرد و افزایش ضربان قلب هم داشته باشد.

تهوع و استفراغی که با تغییر رفتار کودک همراه باشد هم نیاز به بررسی بیشتری دارد.

درمان

والدین نباید خوددرمانی کنند. استفاده از هر نوع داروهای ضد تهوع ممکن است. هر چند ظاهرا داروی بی خطری باشد. داروهای ضد تهوع می توانند در کودکان علائم ایجاد کنند. اگر تهوع و استفراغ علت خاصی نداشته باشد، بدون درمان هم بهبود می یابد ولی در صورتی که دارو تجویز شود و بیماری هم خطرناک باشد، مصرف دارو باعث پنهان کردن علائم می شود و تاخیر درمانی رخ می دهد. تجویز دارو فقط باید با نظر پزشک معالج باشد.

حتما باید دنبال جبران آب از دست رفته بدن کودکانی که سن شان پایین است و استفراغ مکرر دارند، باشیم.

تهوع و استفراغ ناشی از گرمازدگی و مسمومیت غذایی در کودکان شایع است. این بیماری نیاز به درمان حمایتی دارد و به مرور و ظرف مدت چند ساعت برطرف خواهد شد.

 استفاده از نوشابه به عنوان جایگزین آب بدن ممنوع است ولی آب میوه هایی مانند آب سیب، دوغ، آب معمولی و محلول او آر اس مفید هستند.

 غذاهای چرب و شیرین باعث تشدید علائم می شوند چون این دو به مدت طولانی تری داخل معده می مانند.

غذا باید با حجم کم، با قاشق های کوچک به کودک داده شود. محلول او آر اس نیز بهتر است خنک باشد. معده ناراحت، غذاهای سرد را بهتر از غذاهای گرم تحمل می کند.

کودکانی که در سنین مدرسه هستند گاهی دچار تهوع صبحگاهی می شوند. این نوع تهوع معمولا ناشی از استرس است زیرا والدین کودک را با عجله بیدار می کنند و با عجله هم قصد دارند به او صبحانه بخورانند. این کار تهوع را تشدید می کند. برای جلوگیری از این عارضه باید کودک اوایل شب بخوابد و صبح زودتر بیدار شود تا وقت کافی برای حاضر شدن و صبحانه خوردن داشته باشد و استرس کمتری را تحمل کند.

 اگر تهوع طولانی باشد حتما باید علت اصلی یافت شود.

- دکتر معصومه همت یار*متخصص بیماری های کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی