بهترین میان‌ وعده‌های مدرسه ای

به گزارش شفا آنلاین:دوران جنینی و 2سال اول تولد مهم‌ترین دوران رشد و تكامل یك كودك<The growth and development of a child> است و رسیدن مواد مغذی، اعم ازپروتئین، انرژی وریزمغذی‌ها نقش بسیار مهم و اساسی در رشد او تا قبل از مدرسه داشته‌اند. عوارض ناشی از تغذیه نامناسب در این دوران، اعم از كمبود دریافت انرژی و موادمغذی كه خود را به‌صورت كوتاه‌قدی و لاغری نشان می‌دهد یا اضافه دریافت انرژی كه به‌صورت اضافه وزن و چاقی نمایان می‌شود، در سنین مدرسه غیرقابل جبران است. با دكتر زهرا عبداللهی مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در این باره گفت‌وگو كرده ایم.

درباره وضعیت اضافه وزن و چاقی دانش‌آموزان نظرتان چیست؟

براساس نتایج آخرین بررسی كشوری انجام شده، حدود 20درصد دانش‌آموزان 7تا 18ساله دچار اضافه وزن و چاقی هستند و چاقی شكمی در حدود 19درصد دانش‌آموزان وجود دارد. مصرف بی‌رویه فست‌فودها، مواد قندی و شیرین، نوشابه‌ها و آبمیوه‌های شیرین و حاوی قند افزوده، سوسیس و كالباس، چیپس و سیب‌زمینی سرخ كرده، همراه با سس‌های چرب به همراه تحرك بدنی ناكافی، از مهم‌ترین دلایل اضافه وزن و چاقی در دانش‌آموزان است. اضافه وزن و چاقی خطر ابتلا به دیابت، كبد چرب، فشار خون بالا و چربی خون بالا، بیماری‌های قلبی- عروقی و سرطان‌ها را افزایش می‌دهد.

از نظر شما نیازهای تغذیه‌ای دانش‌آموزان شامل چه چیزهایی می‌تواند باشد؟

در دوران مدرسه، رشد كودكان به‌صورت نسبتا یكنواختی ادامه دارد و سال‌های آخر دبستان، مقارن با شروع جهش رشد، به‌ویژه در دختران است؛ بنابراین، تأمین انرژی موردنیاز بسیار ضروری است. میزان انرژی موردنیاز كودكان مدرسه‌ای، به‌دلیل تفاوت در اندازه بدن، میزان تحرك و سرعت رشد آنها متفاوت است و هرچه میزان تحرك و فعالیت بدنی دانش‌آموز بیشتر باشد طبعا به انرژی بیشتری نیاز دارد. برای تأمین انرژی موردنیاز كودكان سنین مدرسه باید از گروه نان و غلات مانند نان، برنج و ماكارونی در برنامه غذایی روزانه آنها گنجانده شود.

لقمه‌های خانگی مثل نان و پنیر كه معمولاً به‌عنوان میان‌وعده مصرف می‌شوند، بخشی از انرژی موردنیاز كودك را تأمین می‌كنند. تنقلاتی مانند برنجك و گندم برشته نیز كه در این گروه قرار دارند در تأمین بخشی از انرژی روزانه این كودكان نقش دارند. پروتئین برای نگهداری و ترمیم بافت‌ها و سنتز سلول‌ها و بافت‌های جدید مورد نیاز است. تركیبی از پروتئین حیوانی و گیاهی به شرط آنكه انرژی دریافتی كودك كافی باشد می‌تواند نیاز بدن را برای رشد تأمین كند. درصورتی كه در میان وعده، نان و تخم‌مرغ، ساندویچ‌مرغ، كتلت، انواع كوكوها، مثل كوكوی سیب‌زمینی یا كوكوی‌سبزی، نان و پنیر و یا مواد لبنی مثل ماست یا شیر مصرف شود بخشی از پروتئین موردنیاز كودكان این سنین تأمین می‌شود.

درباره شایع‌ترین كمبودهای ویتامینی توضیح دهید؟

ویتامین‌ها و املاح در واكنش‌های متابولیك نقش حیاتی دارند و از طریق 6 گروه غذایی اصلی در برنامه غذایی روزانه باید به بدن برسند. برخی از ویتامین‌ها و املاح در دوران رشد نقش اساسی دارند و كمبود آنها موجب اختلال رشد كودكان می‌شود. شایع‌ترین كمبودهای ویتامینی در این دوران كمبود ویتامین A ، D و شایع‌ترین كمبودهای املاح، كمبود ید، آهن، روی و كلسیم است.

درباره نیازهای بدن به آهن و كلسیم نظرتان چیست؟

نیاز به آهن در دوران رشد افزایش می‌یابد. بهترین نوع آهن قابل جذب، در مواد حیوانی مثل گوشت، مرغ و جگر وجود دارد. درصورتی كه منبع عمده آهن دریافتی روزانه، غذاهای گیاهی مانند حبوبات، غلات، سبزیجات و زرده تخم‌مرغ و انواع مغزها مثل پسته، بادام، فندق و گردو باشد باید به دریافت كافی ویتامین C كه جذب آهن را افزایش می‌دهد توجه شود. انواع میوه‌های تازه به‌خصوص مركبات حاوی ویتامین C هستند و مصرف سالاد شامل گوجه فرنگی، فلفل سبز دلمه‌ای، كلم و گل‌كلم همراه با غذا و مصرف میوه یا آبمیوه پس از غذا جذب آهن غذای كودكان را افزایش می‌دهد.

كلسیم نیز نه‌تنها برای استحكام دندان‌ها و استخوان‌ها بلكه برای رشد استخوان‌های جدید ضروری است. دریافت كافی كلسیم از برنامه غذایی روزانه در سنین مدرسه و بلوغ، برای حفظ تراكم طبیعی استخوان‌ها و جلوگیری از پوكی استخوان در بزرگسالی حائز اهمیت است. شیر و لبنیات مهم‌ترین منبع تأمین كلسیم هستند. میان‌وعده مناسب دیگر برای تأمین كلسیم، نان و پنیر است (پنیر منبع خوبی از كلسیم است) كه به همراه سبزی، گوجه‌فرنگی، خیار یا گردو یك میان‌وعده سالم و مغذی برای دانش‌آموزان به‌شمار می‌رود. دانش‌آموزان باید روزانه حداقل 3واحد از گروه شیر و لبنیات مصرف كنند. هر واحد یعنی یك لیوان شیر یا ماست و حدود 1.5 قوطی كبریت پنیر كه البته توصیه می‌شود مواد لبنی مصرفی از نوع كم‌چرب باشند؛ یعنی كمتر از 2.5 درصد چربی.

برای حفظ سلامت و پیشگیری از اضافه وزن و چاقی چه باید كرد؟