زباله‌های پلاستیکی که در دریاها رها می‌کنیم، در گوشه‌ای از آب‌های کره زمین گرد هم آمده و به بمب ساعتی شهرت پیدا کرده‌اند
شفاآنلاین>سلامت> زباله‌های پلاستیکی که در دریاها رها می‌کنیم، در گوشه‌ای از آب‌های کره زمین گرد هم آمده و به بمب ساعتی شهرت پیدا کرده‌اند. مکانی در اقیانوس آرام به وسعت 4/1 میلیون مایل مربع که تصاویر آن نیز به سراسر جهان مخابره شده، گردابی از زباله‌ها قابل مشاهده با چشم است.
به گزارش شفاآنلاین، این گرداب زباله‌ای براساس تخمین‌ها در هر کیلومترمربع خود یک میلیون قطعه پلاستیکی را جای داده است. بجز زباله‌هایی که با چشم می‌توان دید، فاضلاب‌های خانگی و صنعتی، نخاله‌های ساختمانی برای خشک کردن سواحل و توسعه ساخت و سازها در دریا رها میشود، تورهای ماهیگیری و زباله‌های تجزیه پذیر، ترکیبات دیگری هستند که انسان‌های ساکن خشکی، به پهنه‌های آبی جهان وارد می‌کنند. در نتیجه سهل‌انگاری و بی‌توجهی بشر به حقوق آبزیان، نسل بسیاری از آنها در معرض تهدید قرار گرفته است.
روز پاکسازی سواحل
روز پاکسازی سواحل، روزی برای انجام اقدامات داوطلبانه به منظور جمع‌آوری پلاستیک‌های مزاحم از سواحل دریاهاست تا این پلاستیک‌ها به دریا و سپس اقیانوس‌ها منتقل نشود.
امروز، 20 سپتامبر مصادف با 29 شهریور در تقویم به نام «روز پاکسازی سواحل» نامگذاری شده است. این روز، لقب بزرگ‌ترین رویداد داوطلبانه جهان را یدک می‌کشد و داوطلبان بیش از 90 کشور جهان را برای کمک به حفاظت و پاکسازی اقیانوس‌ها، رودخانه‌ها و آبراه‌های دنیا گرد هم می‌آورد. آن طور که روزنامه ایندیپندنت گزارش داده، سال 2015، حدود 800 هزار داوطلب (volunteer)در قالب جنبش بین‌المللی پاکسازی سواحل، 18 میلیون پوند قطعه پلاستیکی را جمع‌آوری کردند. اگر این اقدام انجام نمی‌شد، تمام این زباله‌ها وارد اقیانوس‌ها می‌شد.
مجله نیچر گزارش کرده است 86 درصد از پلاستیک‌های موجود در اقیانوس‌ها از آسیا و تعداد نسبتا کمی از رودخانه‌های این قاره، وارد اکوسیستم‌های آبی میشود؛ بنابراین ایران به عنوان یکی از کشورهای آسیایی که منتشرکننده بیشترین حجم زباله در دریاها هستند، مسئولیت پراکنده شدن بخشی از زباله‌های پلاستیکی در اقیانوس‌ها را به عهده دارد.
محمدرضا فاطمی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات(researches) در این‌باره می‌گوید: آمار مشخصی از میزان زباله‌هایی که در سواحل ایران وارد آب دریاها میشود، در دست نیست. براساس تخمین‌ها بین یک تا دو میلیون تن پسماند جامد در شمال و جنوب ایران وارد دریا میشود.
آن طور که او توضیح می‌دهد در ایران حداقل هر سال 500 هزار تن نخاله‌های ساختمانی داخل دریاها ریخته میشود تا به این شکل در اکوسیستم‌های آبی پیشروی کنند.
به گفته فاطمی، چند میلیون مترمکعب فاضلاب در دریای شمال و جنوب به داخل آب دریا ریخته میشود. به همین دلیل آب‌های شمال در خیلی از مناطق قابلیت خود را برای شنا از دست داده است و ماهیان در حال از بین رفتن هستند.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات، زباله‌های قابل انحلال نظیر کاغذ را خطرساز نمی‌داند، اما زباله‌های پایدار شامل مواد پلاستیکی و ریزپلاستیک‌ها را دارای مخاطرات جدی برای اکوسیستم دریا تحلیل می‌کند؛ چراکه ریزپلاستیک‌ها در طبیعت می‌شکنند و به ذراتی در حد نانو تبدیل می‌شوند، به این شکل می‌توانند به بدن جانوران وارد و توسط پلانکتون‌ها خورده شوند. زئوپلانکتون‌ها با تغذیه از این جلبک‌های تک‌سلولی، مواد پلاستیکی را به بدن خود وارد می‌کنند و به این ترتیب پلاستیک‌ها وارد هرم غذایی و شبکه غذایی میشود. در نهایت، انسان که در راس شبکه غذایی قرار دارد، دچار مشکل میشود، زیرا ریزپلاستیک‌ها سرطان‌زا هستند.
برخی کارشناسان تاکید می‌کنند ریزپلاستیک‌ها قابل جمع‌آوری نیستند و هزاران سال باقی می‌مانند و حضور آنها کل سیستم را مختل می‌کند. این ترکیبات روی زادآوری و بقای ماهیان اثر دارد و ادامه حیات آنها را تهدید می‌کند. این خطر پنهان متاسفانه در حال زیاد شدن است.
براساس گزارش روزنامه ایندیپندنت امروزه 95 درصد از زباله‌های پلاستیکی قطعات بزرگ هستند و فقط 5 درصد آن ذرات ریز خطرناک را شامل می‌شوند، اما آنچه در چند دهه آینده ممکن است رخ دهد این است که میزان میکروپلاستیک‌ها به 20 برابر میزان کنونی افزایش یابد.
ساحل‌خواری و زباله بیشتر
سواحلی که با حجم بالای زباله در حال آلوده شدن هستند و از طریق موج‌ها، زباله‌های آنها به دریاها و اقیانوس‌ها منتقل میشود، این روزها با پدیده دیگری نیز مواجه هستند. ساحل خواری و رعایت نکردن حریم دریا همچنین ساخت و ساز در داخل دریا معضلی است که حتی بالاترین مقامات کشور نیز نسبت به آن هشدار داده‌اند.
فاطمی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات درباره تبعات ساحل خواری می‌گوید: این روزها بسیاری از شهرداری‌ها و بخشداری‌ها در طول ساحل از حریم دریا برای ایجاد جاده ساحلی و تفرجگاه استفاده می‌کنند، اما نباید به آنها اجازه انجام این فعالیت داده شود.
این در حالی است که متخلفان برای خشکاندن دریا، حجم زیادی از نخاله‌های ساختمانی را به دریا می‌ریزند که این به مفهوم آلوده کردن آب است.
کارشناسان محیط زیست تاکید می‌کنند، مهم‌ترین تاثیر منفی ساخت و ساز در سواحل روی زیستگاه آبزیان است، چون 90 درصد آبزیان برای بقا، رشد و تولید مثل، وابسته به مناطق ساحلی کم‌عمق هستند و زیستگاه‌های مهم شامل مناطق مرجانی، هور‌ها و مصب‌ها، تالاب‌های حرایی و جلبک‌زار دریایی اماکن پرتولیدی هستند که بسیاری از جانوران آبزی در این مناطق تکثیر شده و به دریا باز می‌گردند.
فاطمی در این باره هشدار می‌دهد: این زیستگاه‌ها در عمق ده متری هستند و ساخت و سازهای ساحلی براحتی منجر میشود که این زیستگاه‌ها از بین بروند.
آن طور که او می‌گوید تجاوز به حریم دریا در حال افزایش است و برای ایجاد جاده‌های مناطق شهری و سکونتگاهی بسیاری از این زیستگاه‌ها تخریب میشود.
این در حالی است که با افزایش بارگذاری سواحل و ورود گردشگر، بدون شک حجم پساب و پسماند جامد افزایش می‌یابد. از سوی دیگر با از بین رفتن زیستگاه ساحلی، جمعیت ماهی، میگو و آبزیان دیگر که منابع غذایی انسان هستند با افت شدید مواجه میشود.
به گفته فاطمی، کاهش جمعیت آبزیان در نهایت، زیان اقتصادی به همراه دارد، اما باید آگاه بود تن ماهیانی که از هزاران کیلومتر دورتر از ساحل به سمت آب‌های خلیج فارس و دریای عمان می‌آیند از ماهیان ساردینی تغذیه می‌کنند که محل زیست‌شان کنار ساحل است. بنابراین ما با توسعه ساخت و ساز در سواحل، به جمعیت ماهیان دور دست هم آسیب می‌زنیم.
رهاسازی فاضلاب در دریا، معضل آینده بشر
فاضلاب‌هایی که توسط بشر در مناطق ساحلی تخلیه میشود، حیات را در آب‌های کره زمین تهدید می‌کند. براساس گزارش‌های منتشر شده، آلودگی ناشی از فاضلاب‌ها حتی در عمق چند ده کیلومتری عمیق‌ترین نقاط آب‌های جهان نیز گزارش شده است.
وحید چگینی، رئیس پیشین موسسه ملی اقیانوس شناسی در این باره می‌گوید: در کشورهای پیشرفته فاضلاب را با استفاده از سامانه‌های برون ریز دریایی و در نقاط عمیق‌تر به وسیله لوله‌هایی خاص رها می‌کنند تا از دفع این مواد در مناطق کم‌عمق ساحلی جلوگیری کنند، متاسفانه ما در کشورمان چنین سامانه‌هایی نداریم.
آن‌طور که چگینی می‌گوید دفع فاضلاب در مناطق کم‌عمق دریایی ایجاد فساد می‌کند. فاضلاب‌ها منجر به ایجاد پدیده کشند قرمز می‌شوند و با افزایش مواد مغذی آب بر اثر ورود فاضلاب، جلبک‌های موجود در دریا ناگهان رشد می‌کنند و سطح آب را می‌پوشانند و به این ترتیب، حیات موجودات آبزی به خطر می‌افتد.
این در حالی است که دفع فاضلاب‌های صنعتی در ایران و خیلی از کشورهای اطراف ما از طریق روان آب رودخانه‌ها به داخل دریا انجام میشود. این مساله باعث ایجاد آلودگی در محیط‌های دریایی میشود و برای موجودات زنده‌ای که در دریا هستند، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به همراه می‌آورد.
به گفته رئیس سابق موسسه ملی اقیانوس‌شناسی معمولا پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های واقع در مناطق کم‌عمق مانند خوزستان یا شمال فاضلاب خود را از طریق رودخانه‌ها وارد دریا می‌کنند. به همین دلیل هر روز خطرات بیشتری آبزیان و حاشیه‌نشینان این مناطق را تهدید می‌کند.
این تهدید‌ها برای سالیان نیز باقی می‌مانند، زیرا هیدروکربن‌های نفتی که حاصل فعالیت پالایشگاه‌هاست، رسوبات اعماق دریاها را برای سالیان سال آلوده می‌کند و سبب از بین رفتن کف‌زیان میشود.
روز پاکسازی سواحل مجالی است برای یادآوری چنین ندانم‌کاری انسان که به بهانه توسعه کمر به قتل‌عام محیط زیست بسته است. به نظر می‌رسد اگر تغییری در سیاست‌های توسعه رخ ندهد و مسئولان توسعه پایدار را در اولویت خود قرار ندهند تا چند سال آینده از سواحل و دریاهای کشور خاطره‌ای بیشتر باقی نماند.جام جم
به گزارش شفاآنلاین، این گرداب زباله‌ای براساس تخمین‌ها در هر کیلومترمربع خود یک میلیون قطعه پلاستیکی را جای داده است. بجز زباله‌هایی که با چشم می‌توان دید، فاضلاب‌های خانگی و صنعتی، نخاله‌های ساختمانی برای خشک کردن سواحل و توسعه ساخت و سازها در دریا رها میشود، تورهای ماهیگیری و زباله‌های تجزیه پذیر، ترکیبات دیگری هستند که انسان‌های ساکن خشکی، به پهنه‌های آبی جهان وارد می‌کنند. در نتیجه سهل‌انگاری و بی‌توجهی بشر به حقوق آبزیان، نسل بسیاری از آنها در معرض تهدید قرار گرفته است.
روز پاکسازی سواحل
روز پاکسازی سواحل، روزی برای انجام اقدامات داوطلبانه به منظور جمع‌آوری پلاستیک‌های مزاحم از سواحل دریاهاست تا این پلاستیک‌ها به دریا و سپس اقیانوس‌ها منتقل نشود.
امروز، 20 سپتامبر مصادف با 29 شهریور در تقویم به نام «روز پاکسازی سواحل» نامگذاری شده است. این روز، لقب بزرگ‌ترین رویداد داوطلبانه جهان را یدک می‌کشد و داوطلبان بیش از 90 کشور جهان را برای کمک به حفاظت و پاکسازی اقیانوس‌ها، رودخانه‌ها و آبراه‌های دنیا گرد هم می‌آورد. آن طور که روزنامه ایندیپندنت گزارش داده، سال 2015، حدود 800 هزار داوطلب (volunteer)در قالب جنبش بین‌المللی پاکسازی سواحل، 18 میلیون پوند قطعه پلاستیکی را جمع‌آوری کردند. اگر این اقدام انجام نمی‌شد، تمام این زباله‌ها وارد اقیانوس‌ها می‌شد.
مجله نیچر گزارش کرده است 86 درصد از پلاستیک‌های موجود در اقیانوس‌ها از آسیا و تعداد نسبتا کمی از رودخانه‌های این قاره، وارد اکوسیستم‌های آبی میشود؛ بنابراین ایران به عنوان یکی از کشورهای آسیایی که منتشرکننده بیشترین حجم زباله در دریاها هستند، مسئولیت پراکنده شدن بخشی از زباله‌های پلاستیکی در اقیانوس‌ها را به عهده دارد.
محمدرضا فاطمی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات(researches) در این‌باره می‌گوید: آمار مشخصی از میزان زباله‌هایی که در سواحل ایران وارد آب دریاها میشود، در دست نیست. براساس تخمین‌ها بین یک تا دو میلیون تن پسماند جامد در شمال و جنوب ایران وارد دریا میشود.
آن طور که او توضیح می‌دهد در ایران حداقل هر سال 500 هزار تن نخاله‌های ساختمانی داخل دریاها ریخته میشود تا به این شکل در اکوسیستم‌های آبی پیشروی کنند.
به گفته فاطمی، چند میلیون مترمکعب فاضلاب در دریای شمال و جنوب به داخل آب دریا ریخته میشود. به همین دلیل آب‌های شمال در خیلی از مناطق قابلیت خود را برای شنا از دست داده است و ماهیان در حال از بین رفتن هستند.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات، زباله‌های قابل انحلال نظیر کاغذ را خطرساز نمی‌داند، اما زباله‌های پایدار شامل مواد پلاستیکی و ریزپلاستیک‌ها را دارای مخاطرات جدی برای اکوسیستم دریا تحلیل می‌کند؛ چراکه ریزپلاستیک‌ها در طبیعت می‌شکنند و به ذراتی در حد نانو تبدیل می‌شوند، به این شکل می‌توانند به بدن جانوران وارد و توسط پلانکتون‌ها خورده شوند. زئوپلانکتون‌ها با تغذیه از این جلبک‌های تک‌سلولی، مواد پلاستیکی را به بدن خود وارد می‌کنند و به این ترتیب پلاستیک‌ها وارد هرم غذایی و شبکه غذایی میشود. در نهایت، انسان که در راس شبکه غذایی قرار دارد، دچار مشکل میشود، زیرا ریزپلاستیک‌ها سرطان‌زا هستند.
برخی کارشناسان تاکید می‌کنند ریزپلاستیک‌ها قابل جمع‌آوری نیستند و هزاران سال باقی می‌مانند و حضور آنها کل سیستم را مختل می‌کند. این ترکیبات روی زادآوری و بقای ماهیان اثر دارد و ادامه حیات آنها را تهدید می‌کند. این خطر پنهان متاسفانه در حال زیاد شدن است.
براساس گزارش روزنامه ایندیپندنت امروزه 95 درصد از زباله‌های پلاستیکی قطعات بزرگ هستند و فقط 5 درصد آن ذرات ریز خطرناک را شامل می‌شوند، اما آنچه در چند دهه آینده ممکن است رخ دهد این است که میزان میکروپلاستیک‌ها به 20 برابر میزان کنونی افزایش یابد.
ساحل‌خواری و زباله بیشتر
سواحلی که با حجم بالای زباله در حال آلوده شدن هستند و از طریق موج‌ها، زباله‌های آنها به دریاها و اقیانوس‌ها منتقل میشود، این روزها با پدیده دیگری نیز مواجه هستند. ساحل خواری و رعایت نکردن حریم دریا همچنین ساخت و ساز در داخل دریا معضلی است که حتی بالاترین مقامات کشور نیز نسبت به آن هشدار داده‌اند.
فاطمی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات درباره تبعات ساحل خواری می‌گوید: این روزها بسیاری از شهرداری‌ها و بخشداری‌ها در طول ساحل از حریم دریا برای ایجاد جاده ساحلی و تفرجگاه استفاده می‌کنند، اما نباید به آنها اجازه انجام این فعالیت داده شود.
این در حالی است که متخلفان برای خشکاندن دریا، حجم زیادی از نخاله‌های ساختمانی را به دریا می‌ریزند که این به مفهوم آلوده کردن آب است.
کارشناسان محیط زیست تاکید می‌کنند، مهم‌ترین تاثیر منفی ساخت و ساز در سواحل روی زیستگاه آبزیان است، چون 90 درصد آبزیان برای بقا، رشد و تولید مثل، وابسته به مناطق ساحلی کم‌عمق هستند و زیستگاه‌های مهم شامل مناطق مرجانی، هور‌ها و مصب‌ها، تالاب‌های حرایی و جلبک‌زار دریایی اماکن پرتولیدی هستند که بسیاری از جانوران آبزی در این مناطق تکثیر شده و به دریا باز می‌گردند.
فاطمی در این باره هشدار می‌دهد: این زیستگاه‌ها در عمق ده متری هستند و ساخت و سازهای ساحلی براحتی منجر میشود که این زیستگاه‌ها از بین بروند.
آن طور که او می‌گوید تجاوز به حریم دریا در حال افزایش است و برای ایجاد جاده‌های مناطق شهری و سکونتگاهی بسیاری از این زیستگاه‌ها تخریب میشود.
این در حالی است که با افزایش بارگذاری سواحل و ورود گردشگر، بدون شک حجم پساب و پسماند جامد افزایش می‌یابد. از سوی دیگر با از بین رفتن زیستگاه ساحلی، جمعیت ماهی، میگو و آبزیان دیگر که منابع غذایی انسان هستند با افت شدید مواجه میشود.
به گفته فاطمی، کاهش جمعیت آبزیان در نهایت، زیان اقتصادی به همراه دارد، اما باید آگاه بود تن ماهیانی که از هزاران کیلومتر دورتر از ساحل به سمت آب‌های خلیج فارس و دریای عمان می‌آیند از ماهیان ساردینی تغذیه می‌کنند که محل زیست‌شان کنار ساحل است. بنابراین ما با توسعه ساخت و ساز در سواحل، به جمعیت ماهیان دور دست هم آسیب می‌زنیم.
رهاسازی فاضلاب در دریا، معضل آینده بشر
فاضلاب‌هایی که توسط بشر در مناطق ساحلی تخلیه میشود، حیات را در آب‌های کره زمین تهدید می‌کند. براساس گزارش‌های منتشر شده، آلودگی ناشی از فاضلاب‌ها حتی در عمق چند ده کیلومتری عمیق‌ترین نقاط آب‌های جهان نیز گزارش شده است.
وحید چگینی، رئیس پیشین موسسه ملی اقیانوس شناسی در این باره می‌گوید: در کشورهای پیشرفته فاضلاب را با استفاده از سامانه‌های برون ریز دریایی و در نقاط عمیق‌تر به وسیله لوله‌هایی خاص رها می‌کنند تا از دفع این مواد در مناطق کم‌عمق ساحلی جلوگیری کنند، متاسفانه ما در کشورمان چنین سامانه‌هایی نداریم.
آن‌طور که چگینی می‌گوید دفع فاضلاب در مناطق کم‌عمق دریایی ایجاد فساد می‌کند. فاضلاب‌ها منجر به ایجاد پدیده کشند قرمز می‌شوند و با افزایش مواد مغذی آب بر اثر ورود فاضلاب، جلبک‌های موجود در دریا ناگهان رشد می‌کنند و سطح آب را می‌پوشانند و به این ترتیب، حیات موجودات آبزی به خطر می‌افتد.
این در حالی است که دفع فاضلاب‌های صنعتی در ایران و خیلی از کشورهای اطراف ما از طریق روان آب رودخانه‌ها به داخل دریا انجام میشود. این مساله باعث ایجاد آلودگی در محیط‌های دریایی میشود و برای موجودات زنده‌ای که در دریا هستند، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به همراه می‌آورد.
به گفته رئیس سابق موسسه ملی اقیانوس‌شناسی معمولا پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های واقع در مناطق کم‌عمق مانند خوزستان یا شمال فاضلاب خود را از طریق رودخانه‌ها وارد دریا می‌کنند. به همین دلیل هر روز خطرات بیشتری آبزیان و حاشیه‌نشینان این مناطق را تهدید می‌کند.
این تهدید‌ها برای سالیان نیز باقی می‌مانند، زیرا هیدروکربن‌های نفتی که حاصل فعالیت پالایشگاه‌هاست، رسوبات اعماق دریاها را برای سالیان سال آلوده می‌کند و سبب از بین رفتن کف‌زیان میشود.
روز پاکسازی سواحل مجالی است برای یادآوری چنین ندانم‌کاری انسان که به بهانه توسعه کمر به قتل‌عام محیط زیست بسته است. به نظر می‌رسد اگر تغییری در سیاست‌های توسعه رخ ندهد و مسئولان توسعه پایدار را در اولویت خود قرار ندهند تا چند سال آینده از سواحل و دریاهای کشور خاطره‌ای بیشتر باقی نماند.جام جم
نظرشما
آخرین اخبار