ابتلای صنعت درمانگر کشور به بیماری!

شفاآنلاین>سلامت>در حالی صنعت داروسازی کشور باید به عنوان یکی از پویاترین ارکان نظام سلامت به فعالیت خود بپردازد اما افزایش مدت‌ زمان پرداخت مطالبات داروسازان به یکسال، این صنعت را در وضعیتی بحرانی قرار داده است.

به گزارش شفاآنلاین، اعضای هیات مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی در ارتباط با مقوله‌ها و مشکلات این صنعت، انتظارات و مطالبات‌شان از دولت دوازدهم، علل دیرکرد یک ساله دیون شرکت‌های تولیدی دارو، وضعیت صنعت داروسازی کشور در قیاس با سایر صنایع و نیز شرایط منطقه‌ای، پدیده بازار سیاه در مورد برخی داروهای کمیاب و نیز مقوله انحصار واردات به گفت و گو نشستند که در ادامه آورده شده است.

_ در ارتباط با شرایط و وضعیت صنعت داروسازی کشور پس از انقلاب و به ویژه دولت‌های اخیر توضیح دهید و بگویید ارزیابی‌تان از وضع موجود در این صنعت چیست؟

کبریایی زاده (رییس هیات مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی) : صنعت داروسازی از صنایع پیشرو در کشور پس از انقلاب است و با توجه به اهمیت این بخش در زمان جنگ زیرساخت‌های صنعت داروسازی به خوبی توسعه پیدا کرد و این توسعه گرایی در دولت‌های پس از جنگ ادامه یافت و زنجیره تامین دارو در ایران زنجیره کاملی است. کشور در حال حاضر شرایطی دارد که در بسیاری از زمینه‌ها چه در بخش مواد اولیه و چه در بخش داروهای آماده مصرف را در داخل تولید می‌کنیم.

در حوزه صنعت داروسازی کشور علاوه بر تامین نیروی انسانی، ایجاد زیرساخت‌های مناسب، مدیریت بازار و نظام تجویز و مصرف، برنامه ریزی درست و جامعی صورت گرفته است. یکی از نکاتی که باید در این بخش به آن اشاره کرد این است که در دهه ۸۰ باید صنعت داروسازی از وضعیت درون‌گرا به برون‌گرا تبدیل می‌شد، چرا که در منطقه‌ای حضور داشتیم که با جمعیتی بیش از ۴۰۰ میلیون نفر فاقد صنعت داروسازی بودند. کشورهایی که از صنعت داروسازی برخوردار هستند از کشورهایی به شمار می‌آیند که رو به توسعه بوده و حتی توسعه یافته تلقی می‌شوند.

خوشبختانه ایران در توسعه یافتگی صنعت داروسازی، شیمیایی و بیولوژیک از جایگاه مطلوبی برخوردار است و یکی از سیاست‌هایی که از دهه ۸۰ مدنظر قرار داشت این بود که صنعت داروسازی توسعه یابد و به خارج از مرزهای کشور بسط یابد، اما در اواسط دهه ۸۰ در حالی که با رشد خوبی دراین صنعت روبه‌رو شده بودیم، متاسفانه روند کند شد و در دولت دهم این کند بودن به صورت ملموس‌ تر احساس شد که زمینه‌های اصلی آن سیاست‌های دولت و تحریم‌های بین المللی بود.

در شرایطی از دولت دهم به دولت یازدهم رسیدیم که کمبودهای دارویی بسیار افزایش یافته و عدم مدیریت درست و وجود تحریم‌ها وضعیت کشور را در صنعت دارو در وضعیت نامطلوبی قرار داده بود. در این زمان پرداخت از جیب مردم بسیار افزایش یافته بود و بنابر اظهارات وزیر وقت دولت دهم بالغ بر ۵۶ درصد پرداخت از جیب اعلام شد و متاسفانه کشور در آن مقطع زمانی، شرایط خوبی را در این حوزه نداشت.

با همه فراز و فرودهایی که در دولت دهم با آن مواجه بودیم، سیاست دولت یازدهم بر این مبنا نهاده شد که پرداخت از جیب مردم کاهش یابد و تعداد داروهای مشمول بیمه افزایش یابد که این سیاست موجب شد وابستگی کشور به نظام بیمه‌ای افزایش یابد و این مساله طبیعی بود و ما انتظار داشتیم دولت محترم برای نقدینگی تدابیر لازم را بیندیشد. توسعه گرایی در صنعت داروسازی که در دولت‌های قبلی به آن توجه شده بود و متاسفانه در دوران تحریم و در دولت دهم مورد غفلت واقع شد با شرایط متفاوتی رو به رو و صنعت داروسازی با کمبودهایی از جمله نقدینگی مواجه شد.

نکته قابل اشاره این که دولت یازدهم در راستای برون گرا کردن صنعت داروسازی کشور به صادرات اهمیت ویژه‌ای نشان داد و تصمیم بر این شد که این صنعت به کشورهای منطقه نفوذ پیدا کند، بنابراین زمینه‌ی حضور ایران در بازار عراق و آسیای میانه به خوبی فراهم شد و به زودی نیز هیاتی از ایران به افغانستان خواهند رفت تا توسعه بیشتری در بازار افغانستان داشته باشیم، حتی بسیاری از شرکت‌های ایرانی به این فکر افتادند به بازارهای دورتر دسترسی پیدا کنند و از جمله اهداف آنها کشورهای آمریکای جنوبی و آفریقاست که اقدامات خوبی دراین راستا صورت گرفت و شرایط خوبی در دولت یازدهم فراهم شد.

_ چه مطالباتی از دولت دوازدهم در حوزه صنعت داروسازی دارید؟

کبریایی زاده : همچنان نگاه برون‌گرایانه به صنعت داروسازی در کشور باید ادامه یابد و به حمایت دولت در این بخش نیازمندیم. متاسفانه نهادهای تاثیرگذار بر قیمت تمام شده روز به روز در حال افزایش هستند و دولت توجه کافی به قیمت تمام شده نداشته است که این مساله موجب شده مولفه‌هایی که به دولت باز می‌گردد از جمله مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یک ظلم به صنعت داروسازی در دستور کار بوده و دولت یازدهم در این زمینه کاری انجام ندهد. این مساله در حالی رخ داده که تلاش‌های بسیاری انجام شد تا این مشکل مرتفع شود و صنعت داروسازی که دریافتی بابت مالیات بر ارزش افزوده ندارد بنابراین دلیلی هم برای پرداخت ندار و متاسفانه این ظلم روز به روز ادامه می‌یابد.

نکته دیگری که در دولت یازدهم کمتر به آن توجه شده باید در آینده به طور جدی به آن توجه شود بحث هزینه‌های مالی است. مقوله‌ای که به صنعت داروسازی تحمیل می‌شود و اکثر کارخانجات برای بانک‌ها کار می‌کنند و می‌بینیم که تقریبا بسیاری از شرکت‌ها به دلیل اختلالی که در زنجیره نقدینگی صنعت داروسازی وجود دارد مجبور شده‌اند معادل فروششان از نظام بانکی، تسهیلات دریافت کنند و هزینه‌های مالی عموما سود شرکت‌های داروسازی را می‌بلعد که این مساله موجب شده نگاه توسعه گرایانه‌ای که به این صنعت وجود داشت دستخوش تغییر شود. صنعت داروسازی جزو پویاترین صنایع در دنیا محسوب می‌شود و اگر تحقیقات و نوآوری در این حوزه وجود نداشته باشد بازارهای خود را از دست خواهیم داد و دچار آسیب در این صنعت می‌شویم.

اختلالی که در چرخه نقدینگی صنعت داروسازی وجود دارد، موجب دیرکرد پرداخت بیمه‌ها شده و وابستگی به آنها را افزایش داده است. در همان زمان بنده به وزراء اقتصادی اعلام کردم که اگر طرح تحول سلامت به منابع مالی پایدار متصل نشود این طرح منقطع خواهد شد و سازمان‌های بیمه گر نمی‌توانند به موقع تعهدات خود را اجرایی کنند و زمانی که این اتفاق رخ دهد مراکز درمانی نیز نمی‌توانند مطالبات شرکت‌های دارویی طرف قرارداد خود را بپردازند.

اگر قرار باشد بیمارستان‌های دولتی تعهدات خود را به شرکت‌های دارویی طرف قرارداد پرداخت نکنند چرخه صنعت داروسازی مختل خواهد شد و همان گونه که می‌بینید در حال حاضر بیش از ۳۰۰۰ میلیارد تومان مطالبات شرکت‌های توزیع کننده دارو از بیمارستان‌های دولتی است. طلب داروخانه‌های از سازمان‌های بیمه گر چه در بخش دولتی و چه در بخش غیردولتی عدد بسیار بزرگی شده و آن هم بیش از ۳۰۰۰ میلیارد تومان است.

گردش مالی صنعت داروسازی به صورت کلی معادل ۱۵ هزار میلیارد تومان است و اگر قرار باشد ۵۰ درصد اعتباراتش در بیمارستان‌های دولتی و سازمان‌های بیمه‌گر رسوب پیدا کند باید آن را صنعتی مختل از لحاظ فرآیندهای مالی بدانند. در برهه‌ای از زمان و در دوران اصلاحات مدت زمان بازگشت وصول مطالبات ۶۰ روزه بود و در حال حاضر مدت زمان پرداخت بدهی شرکت‌های دارویی به ۳۶۰ روز افزایش یافته است و این رقم نشانه شش برابر شدن مدت زمان پرداخت مطالبات بوده و صنعت داروسازی به صنعتی بیمار تبدیل شده است و نباید روزی به شرایط این صنعت رسیدگی کنیم که رو به صعود باشد. امیدواریم در دولت آینده به صورت جدی به این مساله توجه کند.

_ مشکلات موجود در صنعت دارو اشاره و عنوان کنید چه انتظاراتی در زمینه رفع این مشکلات وجود دارد.

نجفی (عضو هیات مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی) : مساله‌ قابل تاکید این است که سیاست‌ها و تصمیم‌های تخصصی صنعت داروسازی نباید با پرداخت‌های غیرکارشناسی تحت الشعاع قرار گیرد. سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی خود انتقادات مختلفی از سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت دارد، هرچند اعتقاد داریم زحمات بسیار زیادی در این سازمان‌ها کشیده شده است اما این که به صورت ساماندهی شده پروژه تخریب توسط سازمان صدا و سیما مدنظر قرار گیرد جای تامل دارد و موجب اعتراض فعالان صنعت داروسازی شده است.

یکی از مسائلی که وجود دارد در حوزه نظام بانکی است. نرخ بهره با نرخ بازدهی و تورم همسو نیست و علی رغم این که پرداخت تسهیلات ۱۸ درصدی مصوب شده اما شما هیچ بانکی را پیدا نمی‌کنید که با این میزان تسهیلات به شما پرداخت کند. از سویی دیگر بیش از ۷۰ درصد خرید محصولات صنعت داروسازی کشور توسط دولت خریداری می‌شود، اما بازگشت منابع در این رابطه این صنعت را دچار مشکل و دوره وصول یک ساله مطالبات وضعیت ما را بغرنج کرده است. موضوع نرخ  تسهیلات و دیرکرد پرداخت مطالبات در ایران با هیچ یک از فرمول‌های اقتصادی همخوانی ندارد و نمی‌توانیم با چنین فرآیندی به صادرات کالا بیندیشیم و با رقبایی رقابت کنیم که نرخ بهره برای آنها دو درصد است.

موضوع دیگر این بود که قرار شد پس از برجام سیستم گشایش اعتبارات اسنادی فعال شود و این مساله هنوز به نتیجه نهایی نرسیده و اگر این اتفاق رخ می‌داد می‌توانستیم خریدهای خود را داشته باشیم و از دولت خواستاریم که حل این مشکل در دستور کار قرار گیرد.

اجرای ماده ۷۶ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر از جمله مصوباتی است که قانون آن ابلاغ شده و ریاست ستاد آن برعهده وزیر امور اقتصاد و دارایی است. قرار بر این بود طبق این قانون کلیه آیین نامه‌ها و ضوابط مزاحم کسب و کار در همه وزارتخانه‌ها حذف شود که یکی از اصلی ترین وزارتخانه‌ها در این راستا وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که متاسفانه علی رغم وجود قانون اما قوانین مزاحم حذف نشده و با آن سروکار داریم. از سوی دیگر نه تنها این قوانین حذف نمی‌شوند بلکه روز به روز با قوانین جدید مواجهیم و مقوله اعمال سلیقه از دیگر مشکلاتی است که با آن رو به رو هستیم تا شاهد وجود موانع بسیار زیاد کسب و کار در کشور باشیم و از دولت انتظار داریم که به اجرای ماده ۷۶ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر بپردازد تا قوانین مزاحم کسب و کار از بین برود.

مطلب دیگری که باید به آن اشاره داشت در خصوص پرداخت مالیات است. ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی پذیرش اظهارنامه مالیاتی شرکت‌های کوچک و متوسط توسط سازمان امور مالیاتی است که عموم شرکت‌های داروسازی در این رده قرار می‌گیرند. انتظار ما اجرایی شدن این قانون توسط سازمان امور مالیاتی است و در ادامه کار این اظهارنامه‌ها تحت ممیزی قرار نگیرند.

بحث مالیات بر ارزش افزوده که هم اکنون در مجلس شورای اسلامی در حال رسیدگی بوده، موضوع دیگری است که باید به آن توجه داشت.  به صورت کلی مالیات بر ارزش افزوده برعهده مصرف کننده و نه شرکت‌های تولیدی است. در سراسر دنیا نیز این پرداخت توسط مصرف کننده و سر صندوق‌های انجام می‌شود، اما چون ما در داخل کشور سیستم صندوق‌ را نداریم و نمی‌دانم به چه دلیل نیز آن را اجرایی نمی‌کنیم پرداخت مالیات بر ارزش افزوده برعهده شرکت‌های تولیدی و نهادی شده است. امیدوارم که مجلس شورای اسلامی قانون مربوطه را اصلاح کند و ظلم جدی‌ای که بر صنعت داروسازی وارد می‌شود از بین رفته تا بتوانیم به نحو مطلوب تری فعالیت کنیم.

از دیگر مشکلاتی که از گذشته و تاکنون با آن مواجه بوده و هستیم این است که براساس قوانین بالادستی کشور، قیمت‌گذاری در مورد محصولات تقریبا منتفی شده است، اما همان گونه که اطلاع دارید در مورد دارو کماکان قیمت گذاری توسط تیم کمیسیون پنج نفره ماده ۲۰ قانون دارو وجود دارد و این مساله‌ای است که با تمایل دولت انجام می‌شود و هر زمانی که احساس کند کمیسیون را تشکیل و هر زمانی که نخواهد خود را ملزم به تشکیل کمیسیون نمی‌داند. این مشکلی است که همواره با آن مواجه هستیم و تعداد بسیاری از فرآورده‌های دارویی زیان بخش در کشور وجود دارد که متاسفانه در ارتباط با آنها تصمیم گیری نشده و در این راستا کمیسیون مربوطه از ابتدای سال جاری تاکنون تشکیل جلسه نداده است. ما تاکیدی بر افزایش قیمت نداریم بلکه معتقدیم که قیمت گذاری واقعی باید صورت گیرد.

طبق برآوردها ۷۰۰ الی ۸۰۰ داروی زیان‌ده در کشور وجود دارد و دولت به آن توجهی نمی‌کند. به هرحال اجزای قیمت دائما در حال تغییر هستند، بنابراین ما با این مساله مواجهیم و به طور جدی نسبت به مکانیزم قیمت گذاری اعتراض داریم و امیدواریم دولت دوازدهم به این مورد توجه زیادی داشته باشد. صنعت دارو در کشور سالیان سال مصدر خدمت بوده و در حال حاضر دچار مشکل شده است. باید بدانید اگر صنعتی غیراقتصادی باشد رشد و توسعه آن با مشکل مواجه شده و غیرمنطقی می‌شود و طبیعی است که هر کسی که می‌خواهد در یک حوزه سرمایه‌ گذاری کند باید به منفعت مالی مورد قبولی نیز دست یابد.

صنعت داروسازی به شدت نیازمند بازسازی است و باید خود را با شرایط روز تطبیق دهد. ثبات رویه‌های تجاری و اقتصادی یکی دیگر از مشکلات عمومی در کشور بوده و متاسفانه تابع برخی شرایط سیاسی و اقتصادی در داخل کشور است. ما هر روز با شرایط، تصمیمات و مقررات جدید مواجهیم و این مساله به صنعت دارو آسیب می‌زند. مساله‌ای دیگر قانون رفع موانع تولید و واگذاری بخش‌هایی است که دولت نمی‌تواند تصدیگری آن را برعهده گیرد و باید به NGO ‌ها و بخش خصوصی واگذار شود. در این راستا باید دولت دوازدهم توجه جدی به بحث خصوصی سازی در حوزه دارو چه در بخش تولید و توزیع داشته باشد.  

امیدواریم فضای کسب و کار ملی رشد یابد تا بتوانیم در فضای بین المللی فعالیت داشته باشیم. کشور ما در شاخص‌های کسب و کار رتبه مطلوبی ندارد و هر چند که دولت تلاش زیادی را برای اصلاح این مقوله انجام داده، اما آن گونه که باید رشد و توسعه در این بخش را نمی‌بینیم.

_ صحبت‌های مختلفی مطرح شد که سازمان غذا و دارو طی چند چهار ساله دولت دوازدهم از واردات دارو حمایت کرده و در سوی مقابل نیز عده‌ای معتقد بودند که این سازمان در کاهش قیمت واردات دارو اثرگذار بوده است. کدام یک از این موارد صحت دارد؟

کبریایی زاده: مسائل بیان شده تحت عنوان ادعا مطرح است و تمام تلاش ما این است که از تولید داخلی حمایت شود. اگر بخواهیم انصاف را رعایت کنیم باید بگوییم سازمان غذا و دارو در کنترل واردات بسیاری از داروها موفق و در کنترل واردات برخی داروها نیز موفق نبود، اما نکته قابل اشاره این که اگر موردی وجود داشت که توسط ما به سازمان اعلام شد در دستور کار قرار گرفت و به آن رسیدگی شد. اگر بخواهیم عملکرد سازمان غذا و دارو را عینا با انتظارات خودمان تلفیق دهیم این مساله غیرمنصفانه است، چرا که طبیعتا بسیاری از انتظارت صنفی است و سازمان غذا و دارو براساس منافع و شرایط کشور تصمیم گیری می‌کند.

عقیده دارم در مورد برخی از داروها نیز می‌توانستیم کنترل بیشتری داشته باشیم، اما متاسفانه علی‌ رغم ادعای وزارت بهداشت که مدعی است کنترل واردات را در مورد آنها در دستور کار قرار داده، اما وجود این داروها در داروخانه‌ها بسیار بیشتر از آن چیزی است که توسط وزارت بهداشت مجوز رسمی صادر شده است. انتظار ما از وزارت بهداشت کنترل بیشتر است و این وزارتخانه مدعی بوده داروهای وارد شده به صورت قاچاق توزیع می‌شوند. ما نیز عقیده داریم داروخانه‌ها به عنوان زیرمجموعه وزارت بهداشت فعالیت می‌کنند و نباید چنین اتفاقی در کشور رخ دهد.

سازمان غذا و دارو مسوولیت‌های بسیار متنوعی دارد و در واقع سیاست‌های تنظیم غذا و داروی کشور را عهده‌دار است، بنابراین برخی از این سیاست‌ها ممکن است با اهداف و اولویت‌هایی که در سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی وجود دارد مطابقت نداشته باشد.

مجموعه اتفاقاتی که طی دولت دوازدهم در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رخ داد را مثبت ارزیابی می‌کنیم و سازمان غذا و دارو نیز طی این دوره انجام دادند و توانستند بازار دارویی کشور را که متلاطم بود و در شروع دولت دوازدهم با کمبودهای مختلفی روبه‌رو، پرداخت از جیب مردم بالا و سایر مشکلات عدیده‌ای وجود دارد مدیریت کند.

علاوه بر این مواردی نیز وجود داشته که سندیکا خواستار اصلاح آنها بوده اما نسبت به انها اقدامی صورت نگرفته و به طور جد مورد اعتراض است. به طور مثال کنترل واردات برخی از داروها و بحث قیمت گذاری از جمله خواسته‌های سندیکاست ولی اینها خواسته‌های ما بوده و فردی که به عنوان مسوول مشغول است باید بتواند پاسخگو باشد.

همچنین باید خاطر نشان کنیم که سندیکا طی نامه‌ای در سه ماه گذشته به سازمان غذا و دارو اعلام کرد که ما با شیوه انحصاری که وزارت بهداشت ارائه می‌کند مخالف هستیم. به محض وصول نامه رییس غذا و دارو کلیه انحصارات را رفع کرد و اعلام کرد که زمانی سندیکای مربوطه مخالف است این مورد لغو و به سندیکا تفویض اختیار داد. سندیکا کمیته‌ای را تشکیل و آیین‌نامه‌ای را مدنظر قرار داد که تاکنون تصمیم خاصی اتخاذ نشده است.

_ وضعیت صنعت داروسازی در کشور را با سایر صنایع مقایسه کنید و بگویید که ایران چه شرایطی در میان کشورهای منطقه دارد؟

خیرآبادی (عضو هیات مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی) : اگر بخواهیم وضعیت صنعت دارو را با سایر صنایع در کشور مقایسه کنیم و پس از آن که شرایط مان را با کشورهای منطقه قیاس کنیم باید اعلام کنیم که هیچ یک از کشورهای منطقه شرایط ایران را ندارند. در اطراف خود می‌بینیم که افغانستان و عراق در این صنعت هیچ گونه عملکردی ندارند و پاکستان نیز مشغول تولید داروهای جعلی است، هرچند ترکیه فعالیت خود را آغاز کرده و فکر می‌کنم چند سال دیگر با پیشرفت قابل توجهی بتواند از ایران نیز پیشی بگیرد.

ایران تنها کشوری است که وضعیت مطلوبی در صنعت داروسازی دارد، اما آیا این صنعت توانسته به میزان لازم و کافی اشتغال ایجاد کند؟ از دوران اصلاحات یک گام به درست برداشته و وارد صنعت داروسازی هایتک شدیم و پس از آن نیز به صنایع پیشرفته دیگر در این حوزه دست یافتیم. قطعا هر وزیر بهداشتی از کشورهای منطقه را به ایران بیاوریم باور نخواهند کرد که ایران دارای چنین صنعتی است، اما از خودمان بپرسید که برای این صنعت چه اقدامی انجام داده‌ایم. ما از مظلوم‌ترین صنایع کشور هستیم، چرا که تمامی تولید کنندگان قسم نامه خواندند و مجبور به تولید هستند، چرا که اگر پول‌مان را ندهند باز هم تولید می‌کنیم.

در همین سه سال گذشته بروید و ببینید قیمت پراید، سمند و پژو چه میزان افزایش یافته و مبالغ مربوط به آنها با کوچک‌ترین تغییر ارزی دچار نوسان و افزایش می‌شود. باید اعلام کنیم که چهار سال است تولیدات دارویی با افزایش قیمت روبرو نشده و ما طی این سال‌ها فقط و فقط ۷۵ درصد افزایش نرخ حقوق پرسنل داشته‌ایم. آیا سایر صنایع نیز با چنین مساله‌ای روبرو بوده و حاضر به انجام چنین کاری هستند؟

از دولت انتظار داریم همان حمایتی را که از صنعت خودرو، سیمان، حمل و نقل، کشتیرانی، نساجی و غیره انجام می‌دهد از صنعت داروسازی نیز داشته باشد و ما تنها به ۱۰ درصد از این حمایت‌ها نیز راضی هستیم و باید مسوولان بدانند که اشتغال صنعت دارو به نسبت سرانه از صنعت سیمان، خودرو و غیره بیشتر است.

ما حاضریم در طول سال ۱۳۹۷ حداقل ۱۰ برابر صنعت خودرو برای کشور صادرات داشته باشیم، اما آیا دولت حاضر است ۱۰ درصد حمایت‌ها را از صنعت داروسازی در دستور کار قرار دهد؟ ما حاضریم ۱۰ برابر بزرگ ترین صنایع کشور ارز به داخل وارد کنیم اما آیا مسوولان حاضرند که ۱۰ درصد امکانات را برای صنعت داروسازی فراهم کنند؟

دست و پای ما را بسته‌اند و می‌گویند در آب شنا کنید! چهار سال است که قیمت‌ها داروها در صنعت داروسازی ثابت است و ارز ماشین آلات و ارز امکان دانش فنی را در اختیار ما قرار نمی‌دهند و درخواست صادرات دارند. همه اینها به کنار اخیرا با مساله دیگری روبه رو شده‌ایم و مطالباتمان را پرداخت نمی‌کنند. نیاز منطقه به دارو حدود ۱۰ میلیارد دلار است و اگر ما ادعا داریم در صنعت داروسازی پیشرفته هستیم، آیا نمی‌توانیم با ۱۰۷ شرکت داروسازی حداقل یک میلیون دلار صادرات داشته باشیم، قطعا می‌توانیم ما به این رقم دست یابیم، اما مشکلات عدیده باعث شده که ما فقط به بقاء فکر کنیم و خودمان را زنده نگه داریم.

سرمایه‌ گذاران خارجی حاضرند به کشور بیایند و در این راستا اقدام کنند، اما باید موانع کار برداشته شود تا بتوان کار را پیش برد. قطعا وجود موانع موجب خواهد شد که از ورود سرمایه‌ گذاران خارجی به کشور جلوگیری شود. طرف خارجی با خود می‌گوید که به ایران ارز می‌آورد و باید به ازای آن به سود برسد. در هیچ کجای دنیا با مسائلی که در ایران با آن مواجه هستیم روبرو نمی‌شویم.

_میزان ریسک در صنعت داروسازی و صنایع دانش بنیان را با سایر صنایع مقایسه کنید.

هاله حامدی فر (نایب رییس دوم هیات مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی) : صنعت و تجارت با یکدیگر درگیر هستند و بزرگ ترین مشکل ما این است که ایران کشوری صنعتی نیست و تنها با فروش نفت امورات خود را پست سر می‌گذاریم، بنابراین باید بپذیریم با ادبیات صنعت و تجارت آشنا نیستیم و نگرش ما حرفه‌ای نیست. در صنعت و تجارت همواره با رقابت رو به رو هستیم، چرا که با بازار سروکار داریم و باید بدانیم مهم‌ترین فاکتور تعیین کننده در بازار دارو کیفیت است.  

صنعت داروسازی در اختیار تجار نیست و پزشکان افراد فعال در این بخش هستند. جامعه پزشکی به بیماران متعهد شده و به عنوان افراد اقتصادی به مساله نگاه نمی‌کنند و حتی در مواقعی که مدت زمان پرداخت مطالبات به بیش از یک سال افزایش می‌یابد صحبتی از عدم تحویل دارو نمی‌شود. اگر یک کودک مبتلا به بیماری هموفیلی(Hemophilia disease) به بیمارستان مراجعه کند و یک بیمارستان به دلیل داشتن بدهی با ممنوعیت تحویل دارو رو به رو شده باشد، اما تولید کننده خود را مجبور و موظف به تحویل دارو می‌داند، چرا که نمی‌تواند شاهد اتفاقی ناگوار باشد.

ریسکی که در صنایع دانش بنیان انجام می‌شود بسیار بالاست وقتی قرار است دارو را با کیفیتی بالا در بازار داخلی و جهانی تولید کنید و با رقبایی بسیار بزرگ به رقابت بپردازید شرایط شما با سایر حوزه‌ها متفاوت خواهد بود. ۴۰ درصد بازار دارویی دنیا در اختیار آمریکایی‌هاست و ۷۰ درصد این بازار در اختیار شرکت‌های چند ملیتی است. قطعا در بازار دنیا نمی‌توانید با رانت رقابت کنید و تنها پارامتری که می‌تواند شما را به مراتب بالا برساند کیفیت تولید است.

_ به چه علت مدت زمان پرداخت مطالبات به شرکت‌های دارویی افزایش یافته و در حالی ابتدای دولت دوازدهم دوره پرداخت‌ها به دو ماه نیز کاهش یافته بود شاهد افزایش مدت زمان پرداخت مطالبات به یک سال هستیم.

کبریایی‌زاده: در دنیا حدود ۵۰ هزار شکل دارویی وجود دارد و هر کشوری تعدادی از اقلام را در فهرست دارویی خود گنجانده است. به طور مثال در حدود ۳۰۰۰ و در فرانسه حدود ۷۰۰۰ قلم دارو تولید می‌شود و در کشورهای ضعیف تر از ما این رقم به حدود ۵۰۰ مورد می‌رسد، بنابراین کشورها به تناسب اقتصاد و توان مالی خود تعدادی از اقلام را در فهرست دارویی کشور قرار داده و آن را پوشش می‌دهند. دولت یازدهم در اقدامی که انجام داد تعداد داروهایی که تحت پوشش بیمه قرار داشتند افزایش داد و داروهایی که ۷۰ درصد تحت پوشش بیمه بودند به ۹۰ درصد گسترش یافته و میزان پرداخت از جیب بیماران با کاهش روبرو شد.

طرح تحول سلامت با شرایط بسیار خوبی در ابتدای دولت کلید خورد و علاوه بر این که سازمان‌های بیمه گر مطالبات را به موقع پرداخت می‌کردند وزارت بهداشت نیز به دانشگاه‌ها منابع مالی را تزریق کرده و چرخ صنعت دارو در سال ۱۳۹۲ – ۱۳۹۳ به خوبی چرخید، اما همان گونه که در ابتدای کار برای ما قابل پیش بینی بود فضای طرح تحول سلامت به دلیل دو مقوله عدم مدیریت تقاضا و عدم اصلاح تناسبی اعتبارات بیمه‌ها با مشکل مواجه شود.

بنابراین طرح تحول سلامت با رشد تقاضا و مصرف روبرو شد و با توجه به این که دولت درصد پوشش بیمه‌ای را افزایش داده بود پیش بینی می‌شد که تا دو برابر هزینه‌های دولت افزایش یابد. در پایان دولت دهم قیمت ارز تا سه برابر افزایش یافته بود و این مساله بر قیمت تمام شده وارداتی اثر سه برابری گذاشت و در مورد افزایش کالاهای تولید داخل نیز پیش بینی شد که شاهد تاثیرگذاری ۵۰ درصدی باشیم که این اتفاق در مورد کالاهای داخلی رخ نداد و تنها ۳۰ درصد افزایش قیمت داشتند، در حالی که کالاهای وارداتی تا سه برابر افزایش قیمت داشتند.

در مورد برخی از داروها شاهد کاهش قیمت توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بودیم و در مجموع آنچه اتفاق افتاد این بود که در دولت یازدهم به طور متوسط هزینه‌ بیمه‌ها بیش از ۶۰ درصد سالانه افزایش یافت و این میزان افزایش در میزان اعتبارات سازمان‌های بیمه‌گر لحاظ نشد. این مسئله همان مورد دیگری بود که طرح تحول سلامت را دچار مشکل کرد، چرا که باید اعتبارات سازمان‌های دیگر با اصلاح و افزایش روبرو می‌شد. مسئولیت بیمه‌ها با دولت است و آنها پذیرفته بودند که پوشش بیمه‌ای را برای بیماران تقبل کند اما سازمان تامین اجتماعی و سازمان بیمه سلامت به عنوان دو سازمان اصل بیمه‌گر اصلی کشور به مرور زمان با کسری اعتبارات روبرو شدند. متاسفانه در حال حاضر این دو سازمان جهت پرداخت مطالبات خود با مشکلات بسیاری مواجه هستند و سعی می‌کنند تا به جابجایی منابع پرداخت‌ها را در دستور کار قرار دهند.

وضعیت صنعت دارو هم مانند دمینوست. زمانی که مطالبات داروخانه‌ها پرداخت نشود، آنها پرداختی به واحدهای پخش نخواهند داشت و آنها نیز به واحدهای تولید اعتباری نمی‌پردازند. در همین راستا واحدهای تولیدی نمی‌توانند به تامین‌کننده مواد اولیه مطالبه‌ای را بپردازند و زنجیره صنعت  دارو دچار اختلال می‌شود. در حال حاضر صنعت دارو همانند دمینو آسیب دیده و تنها راه‌حل آن این است که دولت دو اقدام فوری را در دستور کار قرار دهد. یکی از آنها پرداخت مطالبات سازمان‌های بیمه‌گر است تا چرخه حرکتی مجددا آغاز به کار کند و پس از آن دولت شبکه بانکی کشور را به کمک صنعت داروسازی کشور بفرستد.

در حال حاضر شبکه بانکی کشور از نظام دارویی مرتفع و بخش عمده‌ای از صنعت دارویی وارد شبکه بانکی می‌شود آن هم بدون اینکه بهره‌وری لازم را داشته باشد. علاوه بر این باید قیمت دارو به ویژه در بخش تولید اصلاح شود، چرا که بسیاری از داروها زیان‌ده بوده و ما نگران هستیم که در سال جاری با کمبود داروهایی مواجه شویم که فقط و فقط کمبودشان به علت زیان‌ده بودن آنهاست.

_ در ارتباط با پدیده انحصار واردات توضیح دهید و بگویید که آیا طی دولت یازدهم با این مساله مواجه بودید یا خیر؟

نجفی: بر اساس سیاست‌های سندیکای تولید داروهای انسانی دنبال کرد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در جهت حمایت از تولید داخلی برخی از داروهایی که مشابه تولید داخل بودند، با ممنوعیت واردات روبرو شده و یا به صورت کنترل شده به کشور وارد شدند. به طور طبیعی با توجه به اینکه بازار با تقاضا برای چنین داروهایی روبرو است، با مقوله کمبود مواجه هستیم و خوشبختانه با پیگیری‌هایی که صورت گرفت، با داروهای مشابه تولید داخل به صورت مدیریت شده برخورد شد.

زمانی که تقاضا برای کالا در بازار وجود دارد، به طور طبیعی سوداگران به دنبال این هستند که به نحوی از شرایط پیش آمده استفاده کنند و از همین جهت قاچاق شکل می‌گیرد. علاوه بر این با توجه به اینکه در مرزهای کشور خیلی کنترل جدی وجود ندارد، داروها به کشور وارد شده و در بازار توزیع می‌شود و عمده داروهایی که به صورت قاچاق در بازار وجود دارد، همان‌هایی هستند که وزارت بهداشت واردات آنها را ممنوع کرده است.

ما در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همانند سایر کشورهای دنیا از سیستم ثبت دارو برخوردار هستیم. هر شرکتی که بخواهد در فضای کالاهای سلامت‌محور فعالیت کند، باید ابتدا شرکت خود را ثبت کرده و هر گونه فرآورده‌ای را که بخواهد وارد کند، باید داروهای مورد نظر در سیستم ثبت وزارتخانه وارد شود.

وزارت بهداشت هیچ گونه محدودیتی برای ثبت شرکت‌هایی که قصد دارند در حوزه دارو فعالیت کنند، لحاظ نکرده و علاوه بر این هیچ گونه محدودیتی نیز در جهت ثبت داروهای وارداتی ایجاد نکرده است اما برخی فرآورده‌ها وجود دارند که به عنوان فرآورده خاص تلقی می‌شوند و برند هستند و تنها یک شرکت به عنوان نماینده و صاحب کالا می‌تواند واردات فرآورده مذکور را در دستور کار قرار دهد. اینکه ما مدعی باشیم در این روند انحصاری وجود دارد روا نیست و چنین مسئله‌ای در تمامی دنیا به شکلی رایج انجام می‌شود.

_ کماکان با کمبود برخی مواد دارویی در داروخانه‌ها مواجهیم و شاهد هستیم که بیماران باید نیاز خود را از طریق بازار سیاه و با پرداخت مبالغ بسیار سنگین به شبکه قاچاق تامین کنند.

کبریایی‌زاده: هر گونه دارویی که خارج از چرخه توزیع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وارد شود، باید با آن برخورد شده و اگر دارویی به صورت قاچاق در داروخانه‌ها وجود دارد، باید جمع‌آوری آن در دستور کار قرار گیرد. طبق آمارهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به طور کلی ۱۲ هزار داروخانه در سراسر کشور فعالیت می‌کنند که ممکن است حدود ۱۰ مورد از آنها دارای  داروی قاچاق باشند که ما به طور جدی خواستار برخورد نهادهای ذیصلاح از جمله وزارت بهداشت با آنها هستیم. داروی قاچاق مساوی با آسیب رساندن به سلامت مردم است و از بین بردن زمینه‌های قاچاق  دارو مسئله‌ای است که باید توسط وزارت بهداشت، در دستور کار قرار گیرد.ایسنا