شفاآنلاین>جامعه پزشکی>پرستاری را متفاوت از مشاغل دیگر می‌بینند و این مساله چند دلیل دارد: یکی از این دلایل این است که پرستاران به واسطه شرایط کاری خود، در معرض بیماری‌ها قرار دارند. فضای کاری یک پرستار به شکلی است که خدمت گیرنده او بیمار است؛ بیمار فردی کم‌حوصله است و درد دارد، ممکن است پرخاشگر نیز باشد و مسائلی از این دست هستند که شرایط کار پرستاری را رقم می‌زنند. علاوه بر موارد یادشده، در کشور ما برخی مسائل افزون بر این موضوعات نیز وجود دارد؛ در کشورهای دیگر، دغدغه‌های بیماران ما مثل تهیه دارو وجود ندارد. بیمار به مثابه یک بمب منفجر نشده است؛ یک بمب زمانی که منفجر می‌شود، بیشترین آسیب به افراد نزدیک وارد می‌شود و در این باره پرستاران در خط مقدم قرار دارند.
خطر ابتلای پرستاران به بیماری‌های خطرناک
از نظر صاحب‌نظران عرصه عفونی، افرادی که بیشترین ارتباط را با بیمار دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند. این ارتباط هم از نظر کمیت است و هم از نظر کیفیت؛ کمیت از این نظر مطرح می‌شود که پرستاران بیشترین مراجعه به بیماران را دارند. کیفیت نیز به شدت این ارتباط مربوط می‌شود؛ برای مثال در رابطه با بیماری که سل دارد، پرستار مجبور است حداقل در هر شیفت چهار تا پنج بار به او مراجعه کند و این تعداد در موارد شدیدتر بیماری، به ۱۰ بار نیز می‌رسد. بنابراین پرستار از نظر کمی بیشترین ارتباط را با بیمار دارد. از نظر شدت و کیفیت نیز برای مثال در بیماری هپاتیت یا ایدز که از راه خون منتقل می‌شوند، زمانی که یک بیمار تصادفی را از بیرون می‌آورند و او دارای این بیماری‌هاست، چون پرستار نسبت به آن آگاهی ندارد، برای گرفتن رگ بیمار تصادفی اقدام می‌کند و کافی است زخمی روی دست پرستار بوده باشد؛ همین امر عاملی برای انتقال بیماری ایدز از فرد تصادفی به پرستار می‌شود. حال این سوال مطرح می‌شود که یک پرستار در برابر چنین خطراتی، باید چقدر درآمد داشته باشد؟ آیا پول در برابر جان او ارزش دارد؟ اگر هزاران میلیارد به شما بدهند حاضرید به این شکل هپاتیت یا ایدز بگیرید؟ در همین زمینه می‌توان از بیماری‌های نوپدید نیز نام برد؛ یک سال و نیم پیش در نیشابور، پیرزنی که دارای بیماری آنفلوانزای مرغی بود به بیمارستان مراجعه کرد و پرستاری که برای احیای او اقدام کرده بود، به آن آنفلوانزا مبتلا شد و ۲۴ ساعت بعد هم جان باخت. آنفلوانزا سرعت انتقال بالایی دارد و زود بیمار را از پای در‌می‌آورد، بنابراین دلیل مرگ پرستار نیشابوری بر همگان آشکار شد، اما در مورد بیماری‌های مثل سل، هپاتیت و ایدز که در بلندمدت اثر می‌کنند، چطور؟ پرستاران با عوامل بیماری‌زای پرخطری مثل آنچه نام برده شد سروکار دارند، بنابراین در معرض خطر ابتلا به بیماری‌ها و تهدید سلامتی‌شان هستند. در کشور ما برخی آمارها هستند که ثبت و ضبطی در مورد آنها صورت نمی‌گیرد و نمی‌توانیم در مورد پرستارانی که این‌گونه در معرض خطر قرار دارند، آماری ارائه کنیم، اما نمونه‌هایی از پرستاران وجود دارد که در همین سال جاری در بیمارستان‌های شریعتی، تبریز و... که تعداد آنها به پنج نفر می‌رسد، در سنین جوانی فوت کردند.
سندروم کنشی پرستاران
نمونه‌هایی داشتیم که پرستار جوان ما شب را در شیفت خود حضور داشته، اما فردای آن شب در حین شیفت فوت شده است. سندروم کنشی یا سندروم ناشی از خستگی کار، مساله‌ای است که پرستاران ما در معرض آن قرار دارند و به دلایل مختلفی جان آنها تهدید می‌شود، اما چون تاکید این یادداشت در مورد بیماری‌های تهدیدکننده پرستاران است، از آن دلایل صرف نظر می‌کنیم. برخی بیماری‌ها هستند که ریشه در خستگی ناشی از کار دارند. به این معنا که پرستاران گروهی هستند که بیشترین آسیب‌های ناشی از شغل، متوجه آنهاست. برای مثال بیماری‌های اسکلتی - عضلانی همچون واریس و دیسک کمر شامل آسیب‌های ناشی از شغل برای پرستاران است.
پرستاران در معرض خشونت
پرستاران در کشور ما در معرض خشونت نیز هستند و امروز این موضوع مطرح است که روزی با عنوان پرستاری عاری از خشونت نامگذاری شود. این خشونت در ابتدا از سوی پزشکان به پرستاران اعمال می‌شود؛ سه‌شنبه‌ای که گذشت در یکی از بیمارستان‌های تهران این اتفاق افتاد و پزشکی با یک پرستار درگیر شد. هفته گذشته در بیمارستان آراد این موضوع را داشتیم و همچنین ماه گذشته در جای دیگری این مساله اتفاق افتاد. بسیار مشاهده شده است که پرستار از سوی پزشک مورد خشونت فیزیکی و کلامی قرار بگیرد. دومین بخش این خشونت مربوط به مردمی است که به بیمارستان مراجعه می‌کنند و پرستاران را مورد خشونت و گاه ضرب و شتم قرار می‌دهند؛ مواردی داشتیم که در اثر این موضوع، چشم یک پرستار تخلیه شده یا پرستار دیگری دچار شکستگی دنده شده است. یکشنبه گذشته در ملایر، پرستاری از سه ناحیه به وسیله چاقو دچار جراحت شده و هیچ دلیلی هم برای این مساله وجود نداشته است. عنایت خداوند بود که پرستار ملایری زنده ماند، چون چاقو نزدیک قلب او اصابت کرده بود. متاسفانه خشونت علیه پرستاران در کشور ما زیاد است که هم از سوی برخی پزشکان و هم برخی مردم اعمال می‌شود و چون پرستاران بیش از دیگران در دسترس هستند، این خشونت بیشتر در مورد آنها وجود دارد.
ایمنی و سلامت پرستاران
ایمنی کار پرستاران دارای چند بخش است؛ از نظر قانونی، کارفرما مسئول فراهم کردن شرایط ایمنی است که در مورد بیمارستان‌های دولتی، این مسئولیت متوجه دولت شده و در مورد بیمارستان‌های خصوصی، به سرمایه‌گذاران به عنوان کارفرما برمی‌گردد. این ایمنی در برخی نقاط به طور کلی فراهم نیست و در آن جاهایی که فراهم است، امکان استفاده ندارد. برای مثال چرا یک پرستار به سل یا ایدز مبتلا می‌شود؟ در این زمینه، پرستار برای هر بار سر زدن به بیمار، باید از گان (روپوش)، دستکش و عینک مخصوص استفاده کند. زمانی که دو پرستار، مسئول ۲۵ بیمار دارای ایدز، سل و... باشند، اگر بخواهند این اصول ایمنی را رعایت کنند، نمی‌توانند به همه بیماران رسیدگی کنند، چون فرصت این کار برای آنها وجود ندارد. بنابراین به دلیل کم بودن تعداد نیروها، پرستاران نمی‌توانند براساس اصول ایمنی از بیماران مراقبت کنند. همچنین برخی مراکز شیمی درمانی هستند که تعداد شیمی‌درمانی‌هایی را که یک پرستار باید انجام دهد رعایت نمی‌کنند و پرستاران از این جنبه نیز تحت فشار قرار دارند.
محمد شریفی مقدم/ قائم مقام سازمان نظام پرستاری کشور
