ایران در سه دهه گذشته تحولات چشمگیر جمعیتی را تجربه کرده است ،تحولاتی که شاید متاثر از برنامه ریزی و تصمیم گیری هایی بود که جمعیت ایران را دچار تحول کرد، تحولی که باید در بستر طولانی زمان شکل می گرفت ولی در ایران این تحولات خیلی سریع اتفاق افتاد.
شفاآنلاین>اجتماعی>ایران هم اکنون در شرایط پنجره جمعیتی قرار دارد، وضعیتی که یک فرصت طلایی تلقی می شود چرا که با پیر شدن جمعیت به زمستان جمعیتی می رسیم و سیاست گذاری و برنامه ریزی های مدون برای استفاده بهینه از این فرصت جمعیتی باید جدی گرفته شود.
به گزارش شفاآنلاین،ایران در سه دهه گذشته تحولات چشمگیر جمعیتی را تجربه کرده است ،تحولاتی که شاید متاثر از برنامه ریزی و تصمیم گیری هایی بود که جمعیت ایران را دچار تحول کرد، تحولی که باید در بستر طولانی زمان شکل می گرفت ولی در ایران این تحولات خیلی سریع اتفاق افتاد.
تحولات جمعیت می تواند منشا چالش های فراوانی برای دولت و کشور قلمداد شود؛ ولی در عین حال، با برنامه ریزی صحیح و به موقع می توان از ساختار و ویژگی های موجود جمعیت برای بهبود وضعیت آینده کشور استفاده کرد.
اگرچه ایران اکنون در شرایط پنجره جمعیتی (جمعیت جوان) قرار دارد و به عنوان فرصتی طلایی باید از آن استفاده شود ،اما از هم اکنون باید به فکر پیری جمعیتی و زمستان جمعیتی و ورود به میان سالی جمعیت بود و سیاست های جمعیتی را جدی گرفت تا ضمن استفاده از جمعیت جوان کشور به عنوان یک پنجره و فرصت برای زمان میان سالی جمعیت هم برنامه ریزی مناسب انجام شود.
بحران انفجار جمعیت در مباحث جمعیتی قرن حاضر دیگر معنی ندارد، بالعکس کاهش میزان موالید، جهان را به سمت بحران کمبود جمعیت میبرد که تحت عنوان 'زمستان جمعیتی'، یا به اصطلاح 'قحطی موالید' شناخته شده است. طرفداران این دیدگاه معتقدند با ادامه روند فعلی کاهش موالید که در اکثر نقاط دنیا دیده میشود، در آینده نزدیک با تعداد محدود فرزند روبه‌رو خواهیم شد،عواقب دراز‌مدت زمستان جمعیتی می تواند ویرانگر و مخرب باشد .
طی چهار دهه گذشته تعداد خانوادههای سالم و با ثبات رو به کاهش است و جوامع مختلف را با نوعی عدم تعادل در زمینههای مختلف از جمله تعداد و ساختار جمعیت، مواجه کرده است. ثبات جمعیتی زمانی به‌وجود میآید که در جمعیت یک منطقه هیچگونه افزایش یا کاهشی مشاهده نشود. چنانچه در سیاست‌های جمعیتی ثابت ماندن تعداد جمعیت و باقی ماندن جمعیت در وضعیت موجود مد نظر باشد، زنان در طول دوران باروری خود باید بهطور متوسط 2٫1 فرزند بهدنیا آورند.
باروری در ایران نیز همگام با سایر کشور ها روند نزولی داشته است و رتبه باروری در بین کشورها بیانگر سرعت و روند کاهشی باروری است. در سال 2014 ایران باروری کل 1،8 و رتبه 146 را در بین 224 کشور را داشت در حالی که در سال 1907 باروری کل 6،4 و رتبه آن زمان ایران هم 70 بود.
کاهش یک باره میزان موالید از دستاوردهای دنیای مدرن است ،اما شاید بتوان گفت که تغییرات اقتصادی در زندگی خانوارها مهمترین عامل تشویق به نداشتن فرزند می تواند باشد.
دلایلی زیادی در کاهش جمعیت دخیل است که از آن جمله می توان به تا خیر افتادن سن ازدواج ، زیاد شدن طلاق ،به تعویق افتادن باروری ،مسایل آموزشی و تبلیغاتی برای داشتن خانواده کوچک و رفاه بیشتر ،افزایش هم خانگی در بین جوانان وگرایش مادی برای نداشتن فرزند از جمله این موارد است .
می توان گفت ،یکی از بحران های بسیار مهم که در سال ها و دهه های آینده بشر را تهدید می کند ،کمبود جمعیت است ،که می تواند زمینه ساز مشکلات اقتصادی و اجتماعی گردد که تدوین سیاست های های مدرن و جامع جمعیتی و به کارگیری آنها می تواند برای مقابله با پدیده زمستان جمعیتی و کاهش پیامد های منفی آن موثر باشد .
تحولات جمعیت می تواند منشا چالش های فراوانی برای دولت و کشور قلمداد شود؛ ولی در عین حال، با برنامه ریزی صحیح و به موقع می توان از ساختار و ویژگی های موجود جمعیت برای بهبود وضعیت آینده کشور استفاده کرد.
اگرچه ایران اکنون در شرایط پنجره جمعیتی (جمعیت جوان) قرار دارد و به عنوان فرصتی طلایی باید از آن استفاده شود ،اما از هم اکنون باید به فکر پیری جمعیتی و زمستان جمعیتی و ورود به میان سالی جمعیت بود و سیاست های جمعیتی را جدی گرفت تا ضمن استفاده از جمعیت جوان کشور به عنوان یک پنجره و فرصت برای زمان میان سالی جمعیت هم برنامه ریزی مناسب انجام شود.
بحران انفجار جمعیت در مباحث جمعیتی قرن حاضر دیگر معنی ندارد، بالعکس کاهش میزان موالید، جهان را به سمت بحران کمبود جمعیت میبرد که تحت عنوان 'زمستان جمعیتی'، یا به اصطلاح 'قحطی موالید' شناخته شده است. طرفداران این دیدگاه معتقدند با ادامه روند فعلی کاهش موالید که در اکثر نقاط دنیا دیده میشود، در آینده نزدیک با تعداد محدود فرزند روبه‌رو خواهیم شد،عواقب دراز‌مدت زمستان جمعیتی می تواند ویرانگر و مخرب باشد .
طی چهار دهه گذشته تعداد خانوادههای سالم و با ثبات رو به کاهش است و جوامع مختلف را با نوعی عدم تعادل در زمینههای مختلف از جمله تعداد و ساختار جمعیت، مواجه کرده است. ثبات جمعیتی زمانی به‌وجود میآید که در جمعیت یک منطقه هیچگونه افزایش یا کاهشی مشاهده نشود. چنانچه در سیاست‌های جمعیتی ثابت ماندن تعداد جمعیت و باقی ماندن جمعیت در وضعیت موجود مد نظر باشد، زنان در طول دوران باروری خود باید بهطور متوسط 2٫1 فرزند بهدنیا آورند.
باروری در ایران نیز همگام با سایر کشور ها روند نزولی داشته است و رتبه باروری در بین کشورها بیانگر سرعت و روند کاهشی باروری است. در سال 2014 ایران باروری کل 1،8 و رتبه 146 را در بین 224 کشور را داشت در حالی که در سال 1907 باروری کل 6،4 و رتبه آن زمان ایران هم 70 بود.
کاهش یک باره میزان موالید از دستاوردهای دنیای مدرن است ،اما شاید بتوان گفت که تغییرات اقتصادی در زندگی خانوارها مهمترین عامل تشویق به نداشتن فرزند می تواند باشد.
دلایلی زیادی در کاهش جمعیت دخیل است که از آن جمله می توان به تا خیر افتادن سن ازدواج ، زیاد شدن طلاق ،به تعویق افتادن باروری ،مسایل آموزشی و تبلیغاتی برای داشتن خانواده کوچک و رفاه بیشتر ،افزایش هم خانگی در بین جوانان وگرایش مادی برای نداشتن فرزند از جمله این موارد است .
می توان گفت ،یکی از بحران های بسیار مهم که در سال ها و دهه های آینده بشر را تهدید می کند ،کمبود جمعیت است ،که می تواند زمینه ساز مشکلات اقتصادی و اجتماعی گردد که تدوین سیاست های های مدرن و جامع جمعیتی و به کارگیری آنها می تواند برای مقابله با پدیده زمستان جمعیتی و کاهش پیامد های منفی آن موثر باشد .
با حضور کارشناسان به بررسی علل و پیامد های زمستان جمعیتی می پردازیم که از نظر خواهد گذشت .
**رصد مستمر سیاست‌های جمعیتی در ابعاد کمی و کیفی ضروری است
علی اکبر محزون کارشناس جمعیت شناسی گفت : رصد مستمر سیاست‌های جمعیتی در ابعاد کمی و کیفی ضروری است. رصد مستمر سیاست های جمعیتی در ابعاد کمی و کیفی و ایجاد ساز و کار مناسب و تدوین شاخصه های بومی توسعه انسانی و انجام پژوهش های جمعیتی و توسعه انسانی امری ضروی است .
وی با اشاره به نامگذاری روز ملی جمعیت در تقویم ایران گفت: هدف از این نامگذاری ضرورت رصد مستمر اجرای سیاست های ابلاغ شده از سوی رهبر معظم انقلاب، انعکاس و ارزیابی برنامه های اجرایی مربوط به حوزه جمعیت است.
محزون با اشاره به اینکه ایران رتبه 25 نرخ باروری در بین 26 کشور منطقه را داراست، افزود: موالید در استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و خراسان بیشترین میزان را دارد و کمترین ثبت موالید در استان های گیلان، مازندران و مرکزی بوده است.
وی بیان کرد:بعد خانوار در ایران از پنج نفر در سال 60 به سه نفر در سال 90 کاهش یافته و سهم فرزند آوری در سن بالای 30 سال از 27 و نیم درصد در سال 84 به 40 و سه دهم دردصد در سال 94 افزایش یافته است.
ادامه داد: سهم سالمندی نیز از سال 65 تا 90 بین سه تا پنج و هفت دهم درصد افزایش یافته است.
این کارشناس جمعیت شناسی گفت : در چهار دهه گذشته فضای جهانی جمعیت به گونه ای بود که انفجاری ترین مساله دنیا بحث جمعیت شناخته شده بود، اما در سال های اخیر این فضا در کشورهای غربی به زمستان جمعیتی تغییر یافته است.
محزون اظهار کرد: بر اساس آخرین آمار موجود جمعیت جهان حدود هفت میلیارد و 350 میلیون نفر و جمعیت جمهوری اسلامی ایران از مرز 80میلیون نفر گذشته است.
وی عنوان کرد: 71 درصد جمعیت مولد بالقوه فعال از نظر اقتصادی در ایران در سن 15 تا 64 سال است که این یک فرصت طلایی است.
محزون تاکید کرد: نرخ رشد جمعیت هم اکنون 1،29 درصد شده است و نرخ باروری هم شاید انتظاری که از آن داشتیم رشد ضعیفی داشته است .
وی با تاکید بر نتایج سرشماری در سال 1390و شاخص سالخوردگی جمعیت در استان های کشور گفت : شاخص سالخوردگی که براساس نسبت افراد بالای 65سال به افراد کمتر از 15سال تعیین می شود برای استان های سمنان ،مرکزی ،اصفهان ، مازندران ،تهران ، گیلان ، همدان و آذربایجان شرقی 30 و بالاتر از آن را نشان می دهد .
وی اضافه کرد: براساس این شاخص در این 8 استان جمعیت قابل توجهی سالمند هستند و نمونه هایی از استانهای سالمند ما به شمار می آیند خ،طوری که استان گیلان مرز 40 را رد کرده و وارد 44شده است و استان مرکزی نیز 34 ،مازندران 33 ،آذربایجان شرقی 31 و اصفهان و تهران نیز نزدیک به 30 هستند .
وی ادامه داد: بر اساس این سرشماری شاخص سالخوردگی جمعیت استان های خراسان جنوبی ،فارس ،کرمانشاه ،قزوین ،زنجان و اردبیل در بین سنین 25 تا 30سال قرار دارند .
محزون گفت :این شاخص برای استان های کرمان ،یزد،خراسان های رضوی و شمالی ، گلستان ، البرز ، قم ، آذربایجان غربی ،کردستان ،لرستان ، ایلام ،خوزستان ، چهار محال و بختیاری ،کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر 15تا 25 است.
وی خاطر نشان کرد: همچنین در سال 1390شاخص سالخوردگی برای استان های سیستان و بلوچستان و هرمزگان کمتر از 15 بوده است.
محزون گفت: شاخص سالخوردگی در سال 1390برای کل کشور 24،47 ثبت شده است .
وی با بیان اینکه دیدگاه مختلفی در خصوص اینکه آیا جمعیت عامل توسعه است یا اینکه مانع توسعه است مطرح شده است ،تاکید کرد: اما باید اذعان کرد که زمستان جمعیتی می تواند به همراه خود رکود اقتصادی را داشته باشد.
**مدیریت جمعیت در 20 سال گذشته مغفول واقع شده
محزون در مورد علل تغییرات ساختاری در جمعیت ایران به موضوع مدیریت جمعیت اشاره کرد وگفت: مدیریت جمعیت در 20 سال گذشته مغفول واقع شده و مسئولان نیز با وجود پذیرش این موضوع و هشدارهایی که در این مورد داده شده هنوز آن را جدی نگرفته اند.
وی با اشاره به دیدگاه های انقلابی افزود: تحقق اهداف انقلاب اسلامی در مراحلی اتفاق می افتد و شامل انقلاب اسلامی، تشکیل نظام اسلامی، تشکیل دولت اسلامی تا تشکیل جامعه اسلامی است و ما در حال حاضر در مرحله دولت اسلامی هستیم و می خواهیم به جامعه اسلامی برسیم، حال سوال این است که آیا یکی از شاخص های ایجاد جامعه اسلامی توجه به نیروی انسانی نیست؟
محزون اظهار کرد: غفلت از نیروی انسانی و جدی نگرفتن آن مهمترین علت مدیریتی تغییرات ساختاری در جمعیت است که باید به آن توجه ویژه شود اما همچنان در برخی از حوزه ها نسبت به آن تردید وجود دارد و به طور کلی می توان گفت که این موضوع در مدیریت جمعیت ایجاد مزاحمت می کند.
محزون تاکید کرد: باید الگوسازی کنیم و از نخبگان در این زمینه کمک بگیریم چرا که اگر اقناع افراد به درستی انجام شود باعث ایجاد جریان اجتماعی خواهد شد و علت آن این است که این افراد در عرصه اجتماعی هرچند که تعداد کمی هستند اما تاثیرگذاری بسیار دارند و می توانند جریان اجتماعی ایجاد کنند.
محزون به مفهوم «خانواده کامل» اشاره کرد و گفت: خانواده کامل خانواده ای است که از هر لحاظ به تکامل فکر می کند و بنابراین ابعاد خانواده نیز باید به لحاظ تعداد فرزندان متناسب و متوازن بوده و در جهت تداوم و ابقای نسل باشد.
وی با بیان اینکه سیاست های جمعیتی نیازمند اقدامات عملیاتی است، تصریح کرد: خانواده کامل دارای شاخص ها و مولفه های کمی و کیفی بسیاری است که در این خصوص باید این شاخص ها و مولفه ها استخراج شود که اینها نه فقط بر روی کاغذ بلکه خانواده ها برای اجرای آن به باور برسند و مبتنی بر الگوی خانواده کامل در راستای ترویج فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی زندگی کنند.
** اهمیت و ضرورت جمعیت متناسب و پایدار
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و استادیار جمعیت شناسی گفت : جمعیت متناسب موجب بقاء کشورهاست، جمعیت متناسب در شکل گیری تمدن، قدرت سیاسی و جایگاه کشورها در نظام بین الملل نقش اصلی را دارد.
محمود مشفق افزود: از دیدگاه جمعیت شناسی جمعیت متناسب، جمعیتی است که از نظر بافت، ساختار، ترکیب و کیفیت دارای مشخصات متعادل و متوازن باشند و همچنین دارای تعادل درونی و بیرونی باشد. منظور از تعادل درونی تعادل در ترکیب و ساختار سنی و جنسی جمعیت است و منظور از تعادل بیرونی، تناسب داشتن با مختصات اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی است.
وی ادامه داد: اما متاسفانه به دلیل تغییرات نامتوازن ، جمعیت بسیاری از کشورها با وضعیت اقتصادی و اجتماعی شان هماهنگی و تناسب لازم ندارد بطوریکه برخی از کشور های آفریقایی با رشد بی رویه جمعیت روبرو هستند در حالی که برخی از کشور هایی اروپایی ساختار سنی متوازن ندارند.
مشفق تاکید کرد: هدف سیاست های جمعیتی بایستی این باشدکه جمعیت به سوی جمعیت متوازن و متعادل و پایدار برود.
وی اضافه کرد: سیاست گذاری های جمعیتی باید طوری هدف گذاری شود که پایداری تداوم نسل در آنها لحاظ شده باشد و ضمن دارا بودن سلامت جسمی، روحی و روانی، از نظر مختصات فرهنگی هم دارای هویت و شخصیت خاص باشد.
این مدرس دانشگاه گفت : در حال حاضر برخی از کشور ها در روند جهانی سازی، هویت خودشان را از دست می دهند و در نظام بین الملل ادغام می شوند، در چنین کشورهایی دیگر مسئله جمعیت و جامعه بومی به مرور اعتبار خود را از دست می دهد. اما ما برای خودمان هویت ویژه و خاصی قایل هستیم و می خواهیم آن را حفظ کنیم و به آن برسیم، نمی خواهیم تغییرات و تحولات جهانی بر ما حاکم شود.
وی با اشاره به اینکه تغییرات جمعیتی و نتایج حاصل از آن از نظر زمانی خیلی دیر خود رانشان می دهد و معمولا نتایج با یک یا دو دهه تاخیر نمایان می شود، گفت: بنابر این در این خصوص باید هم اطلاعات گذشته و هم چشم انداز آینده را در سیاست گذاری ها مد نظر داشته باشیم.
**چطور خانواده ایرانی را تشویق به افزایش جمعیت کنیم
مشفق گفت : باروری و زاد و ولد دربستر خانواده اتفاق می افتد و بقای نسل و تولید مثل یکی از کارکرد های اصلی خانواده است، بنابراین ابتدا باید زمینه تشکیل خانواده فراهم شود و ازدواج ها به موقع اتفاق بیفتد و ازدواج ها هم پایدار باشند. در حال حاضر از یک سو سن ازدواج بالا رفته و از سوی دیگر درصد طلاق ها افزایش یافته و این به معنای ناپایداری خانواده است.
وی خاطر نشان کرد: ثبات خانواده بسیار مهم است ابتدا بایستی خانواده ثبات داشته باشد، ثبات خانواده موجب می شود خانواده به کارکردهای اصلی خودش که همان تولید نسل و جامعه پذیری است عمل کند.
این مدرس جمعیت شناسی تصریح کرد: در تهران در مقابل هر سه ازدواج یک طلاق به ثبت رسیده است در البرز این آمار بالاتر است، چطور می شود خانواده ای که از استحکام و ثبات لازم برخوردار نیست، تشویق به فرزند آوری کرد؟
وی تاکید کرد: اگر تحکیم خانواده و تداوم آن رخ دهد، شرایط تولید نسل و فرزند آوری هم فراهم می شود.
**برای تشویق به افزایش فرزند آوری
مشفق ادامه داد:تغییر فرهنگی در مقوله افزایش میل به فرزند آوری در خانواده ها باید انجام شود و ما دراین خصوص منفعلانه حرکت کرده ایم و نتواسته ایم که خانواده محور عمل کنیم و در این خصوص موفق نبوده ایم و این در صورتی است که دین و فرهنگ ما براساس خانواده محوری است .
وی با تاکید براینکه اکنون باید ازفرصت پنجره جمعیتی در کشور استفاده بهینه شود، گفت : باید اکنون ازاین فرصت استفاده شود این جمعیت کنونی باید به موقع ازدواج کنند و به موقع فرزند دار شوند ،چراکه اگر از این فرصت استفاده نشود بعد از چند سال دیگر این جمعیت که اکنون فرصت هستند پیر و سالمند خواهند شد ،مهم مدیریت این پنجره جمعیتی است.
**جمعیت، پیشران قدرتمند تمدن ها
پژوهشگر حوزه جمعیت، نویسنده کتاب جنگ جهانی جمعیت و دبیر شورای راهبردی جمعیت مقوله جمعیت را از مولفه های بسیار تاثیرگذار در هر جامعه دانست و گفت: جمعیت برای بقای تمدن ها اثرات فوق العاده ای دارد و از مولفه های قدرت و پیشران هر تمدن محسوب می شود.
صالح قاسمی اظهار کرد: متاسفانه دانشگاهیان، نمایندگان مجلس و به طور کلی مسئولان، متولیان و حتی مقام های اجرایی حوزه جمعیت در مورد جمعیت اطلاعات کاملی ندارند تا جایی که به عنوان نمونه در متن برنامه ششم توسعه نرخ باروری را با واحد درصد ثبت کرده اند و این نشان می دهد که نمایندگان مجلس هم اطلاعات درستی در حوزه مسائل جمعیتی ندارند.
نویسنده کتاب جنگ جهانی جمعیت گفت: برگزاری، انتشار و ترویج نشست ها و جلسات هم اندیشی در موضوع جمعیت می تواند این دغدغه را به جمع نخبگانی کشور تزریق کند تا نخبگان نگاه درستی به موضوع جمعیت در گذشته، حال و آینده کشور داشته باشند.
وی افزود: ساختارهای جمعیتی و تغییرات آن در هر جامعه ای بر عرصه های مختلفی از جمله در حوزه های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دفاعی تاثیر شایانی دارد و اهمیت مقوله جمعیت در ایران اسلامی که مهد و داعیه دار تمدن نوین اسلامی است، صد چندان خواهد بود.
قاسمی اظهار کرد: نرخ جانشینی جمعیت 2.1 است که جمعیت را پایدار و مانا نگه می دارد. در دهه 60 و در سال های 65-66 نرخ باروری در ایران 6.4 بود و امروز پیرو سیاست های کنترل جمعیت، نرخ باروری به زیر نرخ جانشینی رسیده است به طوری که میانگین نرخ باروری کشور حدودا 1.7 است که البته این میزان نیز خوش بینانه است و باید منتظر آمارهای جدید بود.
**سقوط بی نظیر نرخ باروری
دبیر شورای راهبردی جمعیت درباره مقایسه میزان نرخ باروری در کشورهای مختلف گفت: ایران به اذعان صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، در بازه زمانی 20 ساله یعنی از سال 65 تا سال 85 میزانی از سقوط نرخ باروری را تجربه کرده است که در هیچ کشوری این میزان کاهش در این بازه زمانی اتفاق نیفتاده است.
قاسمی افزود: بررسی اینکه در 50 سال آینده چه تغییراتی در ساختار جمعیتی ایجاد خواهد شد بسیار مهم است و البته ما وقتی این موضوع را بهتر درک خواهیم کرد که متولدین دهه 60 و 70 از سنین باروری در کشور ما خارج شوند، در واقع حدود 15 تا 20 سال آینده حتما پدیده سونامی سالمندی را در کشور شاهد خواهیم بود.
**سونامی سالمندی در راه است
این پژوهشگر حوزه جمعیت تصریح کرد: باور دارم که با توجه به وضعیت جمعیت ایران، به رغم اینکه فعلا در پنجره جمعیتی هستیم، اما قطعا زمستان جمعیتی در راه است و راهی برای خروج از این تله جمعیتی نیست و سونامی سالمندی اجتناب ناپذیر خواهد بود. لذا تا وقتی که در پنجره جمعیتی هستیم باید برنامه ریزی جامعی برای دوران سالمندی جمعیت داشته باشیم.
قاسمی افزود: بعد از ابلاغ سیاست های 14 ماده ای جدید جمعیتی در سال 1393 ، شاهد افزایش نسبی نرخ موالید بودیم که این میزان افزایش موالید فریبنده بود و علت آن این است که متولدین دهه های 60 و 70 در سن باروری هستند و باید گفت ،این تغییرات موقتی است و با وجود اینکه همه فکر کردند که جمعیت رو به افزایش است، اما متاسفانه جامعه با سرعت به سوی سالمندی می رود.
**غفلت مسئولان از تحولات جمعیتی
دبیر شورای راهبردی جمعیت درباره تحلیل علل تغییرات ساختار جمعیت به دو دسته عوامل داخلی و خارجی اشاره کرد و گفت: در عرصه داخلی عواملی که باعث شد از دهه 60 به بعد دچار تغییرات گسترده ساختارهای جمعیت در ایران باشیم می توان گفت عدم رصد و پایش دائمی جمعیت کشور، به روز نکردن سیاست ها و قوانین مرتبط با حوزه جمعیت و فقدان وضع قوانین و مقررات مبتنی بر سیاست های نوین جمعیتی باعث شد تا مسئولان و متولیان امر از مقوله جمعیت غفلت کنند و دغدغه و اهتمامی برای تحول در سیاست های جمعیت کشور نداشته باشند.
**مدیریت جمعیت متولی ندارد
قاسمی با بیان اینکه مقوله مدیریت جمعیت متولی مشخصی ندارد، تصریح کرد: بعد از ابلاغ سیاست های جمعیتی نیز واقعیت این است که شاهد اهتمام جدی در دولت برای اجرای این سیاست ها نبودیم و این موضوع بر می گردد به اینکه متاسفانه مسئولان و متولیان کشور از مقوله جمعیت کشور و اهمیت آن فهم و درک درستی نداشته و نگاه جامعی نسبت به آن ندارند و از این رو دغدغه و برنامه ای نیز در این خصوص ندارند.
وی با اشاره به اینکه سیاست های نوین حمایت از افزایش جمعیت به خوبی اعمال نشده است، گفت: رایگان سازی زایمان طبیعی که در چند سال اخیر مورد تبلیغ قرار گرفت، بطور کامل اجرا نشد، ضمن اینکه شبکه ای از متغیرها در موضوع جمعیت موثر است و متاسفانه بخش مهمی از سیاست های حمایتی افزایش جمعیت همچنان مغفول مانده است.
**نشانی غلط نهادهای بین المللی به جمعیت ایران
قاسمی درباره علل خارجی کاهش نرخ رشد جمعیت گفت: نظام مسلط در عرصه بین المللی به ویژه آمریکا و کشورهای اروپایی بعد از اینکه خودشان از پنجرههای جمعیتی عبور کرده و مولفه قدرت تمدنی را از دست دادند به این نتیجه رسیدند که نباید اجازه دهند این مولفه قدرت در تمدن های رقیب، از جمله در کشورهای شرقی و به ویژه در کشورهای اسلامی تقویت شود، لذا برنامه های جامع بین المللی بدین منظور اتخاذ گردید.
وی در مورد برنامه های بین المللی در راستای کنترل جمعیت جهان گفت: حمایت قاطع از برنامه های مدیریت و کنترل جمعیت در کشورهای شرقی و کشورهای اسلامی و اعطای وام های گزاف صندوق جمعیت و بانک جهانی یکی از این موارد است که در هیچ یک از موضوعات مشابه این حمایت ها وجود نداشته است.
به گفته قاسمی، اعطای سه جایزه بین المللی در کنترل و مدیریت جمعیت، به ایران نیز یکی دیگر از اقدامات سازمان های بین المللی برای تداوم مدیریت جمعیت ایران است و سوال اینجاست که چرا مجامع و نهادهای بین المللی در هیچ یک از علوم دیگر این حمایت ها را انجام نمی دهند.
این پژوهشگر حوزه جمعیت یکی دیگر از مصادیق نشانی غلط مجامع بین المللی برای تداوم کنترل جمعیت ایران را تبدیل مرکز وازکتومی ارومیه به قطب آموزش عمل عقیم سازی در خاورمیانه و آسیای میانه دانست و گفت: فهم درست عوامل داخلی و خارجی در ایجاد تغییرات ساختاری جمعیت موثر است و می تواند منجر به ارائه راهکارهای درست برای مقوله جمعیت باشد.
**لزوم عزم ملی برای اجرای سیاست های نوین جمعیتی
قاسمی درباره راهکارهای اصلاح مدیریت جمعیت گفت: اطلاع رسانی صحیح و جامعی از وضعیت جمعیت ایران در گذشته، حال و آینده باید انجام شود، چرا که نه نخبگان و نه مردم اطلاعات جامع و کافی در خصوص جمعیت ندارند و باید عموم مردم و نخبگان به درک و آگاهی درستی نسبت به موضوع جمعیت برسند.
وی به اقداماتی که دولت و حاکمیت برعهده دارد اشاره کرد و گفت: دولت باید مشوق های اقتصادی و اجتماعی متناسبی مبتنی بر تحقق سیاست های نوین جمعیتی لحاظ کند، این درحالی است که در حال حاضر سیاست های درستی در این زمینه اعمال نمی شود.
قاسمی با اشاره به تاثیر فرهنگ سازی عمومی و تبلیغات در زمینه سیاست های جمعیتی، گفت: زمانی تمام توان کشور برای ترویج شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» بسیج شده بود و باعث شد که این باور در جامعه رسوخ کند؛ لذا جا دارد هم اینک با ترویج گسترده فرهنگ اسلامی ایرانی و با کمک به انسجام خانواده ها به عنوان نهاد اصلی تصمیم گیرنده جمعیت، بسیج عمومی و عزم ملی در اجرای سیاست های نوین جمعیتی ایجاد شود.ایرنا
نظرشما
آخرین اخبار