بیماری که 176 میلیون زن را درگیر کرده است

 

این بافت در تمام اندام های بدن به جز طحال ایجاد می شود، ولی رایج ترین محل پدیدآمدن آن، لگن است که 50 درصد از موارد را شامل می شود.

در این قسمت، تخمدان ها (نزدیک به 40 درصد موارد) بیش از دیگر اندام ها گرفتار اندومتریوز می شوند. از نشانه های اندومتریوز درد لگنی، دیسمنوره (درد دوران قاعدگی) و نازایی است. به طوری که 5 تا 15 درصد موارد نازایی در زنان به علت این بیماری است.

اندومتریوز با شیوع تقریبی 176 میلیون زن در جهان و بار مالی حدود 110 میلیارد دلار در سال یکی از شایع ترین و پرهزینه ترین بیماری های زنان است. شیوع تقریبی این بیماری در سنین باروری  حدود 5 تا 20 درصد و در سنین غیرباروری 30 تا 50 درصد است.

 

با وجود اعلام این آمار، علل بروز آن به طور دقیق روشن نیست زیرا ابزارهای غیرتهاجمی دقیقی برای تشخیص اندومتریوز وجود ندارد و این بیماری در برخی موارد بدون نشانه است. درمان نیز از دیگر چالش های این بیماری است. تنها و بهترین روش درمان اندومتریوز جراحی لاپاراسکوپی است که باید به صورت گروهی با حضور چند متخصص انجام شود و از سوی دیگر، به گفته متخصصان جراحی، حتی این شیوه هم درمان محسوب نمی شود و فقط به کاهش درد در بیماران می انجامد تا به زندگی روزمره خود بازگردند.

با توجه به این چالش ها، پژوهشگاه فناوری های نوین علوم زیستی جهان دانشگاهی و پژوهشگاه ابن سینا با همکاری مرکز اندومتریوز و جراحی های کم تهاجمی زنان انگلستان، کنگره بین المللی اندومتریوز و جراحی های کم تهاجمی را به سرپرستی شاهین خزعلی از 4 تا 6 آبان برگزار کرد.

در این کنگره درخصوص موضوع هایی مانند تشخیص و طبقه بندی اندومتریوز و درمان پزشکی آن، جراحی کم تهاجمی و اندومتریوز، آموزش و راه اندازی، ضرورت جراحی های کم تهاجمی، اندومتریوز و باروری، درمان های جراحی و اندومتریوما، هیسترکتومی و میمومکتومی، نقش جراحی با حداقل تهاجم در اورولوژی زنان، آنکولوژی زنان، ژنتیک و کیفیت زندگی با حضور متخصصانی از 21 کشور دنیا بحث و بررسی و 6 عمل جراحی به صورت زنده در بیمارستان محب کوثر انجام شد.

جراحی بیمار مبتلا به سرطان گردن رحم با روش لاپاراسکوپی، جراحی اندومتریوز پیشرفته که بخشی از روده برداشته شد، عمل جراحی برداشتن رحم با روش مینی لاپاراسکوپی، جراحی اندومتریوز پیشرفته، جراحی افتادگی شدید رحم بدون برداشتن رحم با روش لاپاراسکوپی و جراحی برداشتن فیبروم با روش قطعه قطعه کردن از جمله این اعمال جراحی بود.

شباهت اندومتریوز به سرطان

دکتر علیرضا زالی، رییس سازمان نظام پزشکی ایران در این کنگره با تاکید بر اینکه متوسط نرخ ناباروری در زوج های ایرانی 20 درصد بالاتر از متوسط جهانی است، یکی از دلایل این امر را تشخیص ندادن به موقع این بیماری می داند.

 

دکتر زالی، ناهمگونی و بیان های نامتنقاض و متعدد دستگاه ژنتیکی را یکی از دلایل بروز اندومتریوز می داند و از آن به عنوان «پلی مورفیسم ژنی» در بیماران اندومتریوز نام می برد و می افزاید: بررسی های کروموزومی در دنیا نشان داده که در برخی از بازوهای کروموزومی 2.7 و 10بعضی از افراد مستعد ابتلا به اندومتریوز، اختلالاتی مشاهده شده است و بر این اساس، امروزه ژن های متعددی مورد بررسی قرار می گیرد، چون شباهت های بیولوژیکی میان اندومتریوز و سرطان وجود دارد.

 

وقتی سلول های پوششی رحم وارد لگن می شوند، دستگاه ایمنی می خواهد این سلول ها را حذف کند، ولی بنا به دلایلی چون خاموش بودن دستگاه ایمنی می خواهد این سلول ها را حذف کند، ولی بنا به دلایلی چون خاموش بودن دستگاه ایمنی یا عملکرد ناصحیح آن، این سلول ها داخل حفره لگنی یا جای دیگری لانه گزینی می کنند.

به نظر می رسد یکی از دلایلی که دستگاه ایمنی در حفرات لگنی علیه سلول های کاشته شده خوب عمل نمی کند، ناشی از اختلالات ژنتیکی باشد و در سرطان نیز همین امر حاکم است.»

 

رییس سازمان نظم پزشکی ایران همچنین به مطالعات انجام شده در ایران و دنیا اشاره می کند که تمرکز آنها روی ژنی به نام P53 است. این ژن مسئول سرکوبگر سلول های توموری است و در حالت عادی توده یا ضایعه ای غیرطبیعی را سرکوب می کند. اما اگر در این ژن اختلال ایجاد شود، احتمال ابتلای فرد به اندومتریوز افزایش می یابد.

در حقیقت، به دلیل شباهت های موجود در اندومتریوز و ساز و کار سرطان یکی از ژن هایی که روی آن مطالعه می شود، ژن P53 است. زیرا برپایه مطالعات جهانی، پلی مورفیسم (اختلال ژنی) P53 در زنان به مبتلاشدن آنها به اندومتریوز منجر می شود.

تشخیص ندادن به موقع؛ چالش اصلی اندومتریوز

دکتر شاهین خزعلی، رییس مرکز اندومتریوز و جراحی های کم تهاجمی زنان انگلستان و مسئول کلینیک اندومتریوز مرکز درمان ناباروری پژوهشگاه ابن سینا می گوید: «در تمام دنیا برای درمان راحی اندومتریوز معضلاتی وجود دارد. زیرا این بیماری علاوه بر رحم، تخمدان، کلیه، روده، مثانه و سایر اعضای بدن را نیز درگیر می کند. بنابراین، برای درمان وجراحی بیماران نیاز به تیم درمانی (کار گروهی) است. به همین علت، در بسیاری از کشورها در کلینیک های چندتخصصی درمان بیماران مبتلا به اندومتریوز انجام می شود.»

خزعلی به نتایج تحقیقاتی که سال 1369/ 1990 انجام شده است اشاره می کند که نشان می دهد بیماران مبتلا به سرطان تخمدان که در مراکز چندتخصصی انکولوژی زنان مورد درمان قرار گرفته اند طول عمر بیشتری داشته اند.

این محقق درباره وضعیت درمان اندومتریوز در کشور می گوید: «در کلینیک ابن سینا بیش از 80 درصد مراجعه کنندگان در سطح 4 این بیماری هستند که نشان دهنده پیشرفت بیماری در این افراد است. همچنین در 68 درصد بیماران رحم یا دیده نمی شود یا مقدار کمی از آن قابل مشاهده است. ضمن اینکه 41 درصد مراجعه کنندگان یک بار تحت عمل جراحی اندومتریوز قرار گرفته اند.

بیماری اندومتریوز از لحاظ میزان پیشرفت در 4 سطح رده بندی می شودکه رده 4 حکایت از اندومتریوز پیشرفته دارد. درمان های کم تهاجمی لاپاراسکوپی تنها روش درمانی این بیماری هستند و جراحی های چندباره بیماران به تهاجمی تر شدن بیماری منجر می شود.»

اندومتریوز برگشت پذیر است

دکتر کیث لاودن، متخصص زنان و زایمان بیمارستان سلطنتی هم با بیان دلایل بروز این بیماری یادآور می شود: «بیش از 100 سال است که درباره دلایل بروز این بیماری بحث می شود و موارد زیادی گفته شده ولی هنوز مطمئن نیستیم که چرا این بیماری ایجاد می شود. در حال حاضر یقین داریم که عوالم ژنتیکی و محیطی در بروز این بیماری بسیار دخیل اند. به طوری که، در مورد حدود 25 درصد از بیمارانی که به اندومتریوز پیشرفته مبتلا هستند پس از درمان، بیماری بر می گردد و نکته مهم این است که در بسیاری از بیماران نمی توانیم درد را از بین ببریم و فقط می توانیم شدت آن را در حدی کاهش دهیم که برای بیمار قابل تحمل باشد.»ماهنامه دانشمند