شفا آنلاین: مادر جان گفتی کجات درد می‌کنه؟
ـ همه جام آقای دکتر. همه جام.
به گزارش شفا آنلاین:این دو جمله برای همه پزشکان عمومی و همچنین کسانی که بخصوص وظیفه نگهداری از یک فرد سالمند را برعهده دارند، بسیار آشناست. افراد بسیاری با دردهای جسمانی و گاهی مداوم و متعدد، بارها به پزشکان مختلف مراجعه می‌کنند، اما پس از انجام اقدامات مختلف تشخیصی و عکسبرداری‌ها و آزمایشات مختلف و با یک کیسه پر از انواع مسکن‌ها، در حالی که بهبودی نداشته‌اند به سراغ یک پزشک دیگر می‌روند و... .
بدن درد و اختلالات روانپزشکی
در افراد مختلف بیان ناراحتی‌های روانی به شکل‌های گوناگونی رخ می‌دهد. در شرایطی که بیماری‌های روانپزشکی به‌عنوان یک موقعیت پذیرفته شده و قابل‌قبول پزشکی شناخته شده است، معمولا راه اصلی درمان این مشکلات صحبت کردن از آنها و مراجعه به یک روانپزشک یا روان‌شناس است. در این شرایط فرد از مشکلات خود با یک انسان متخصص سخن می‌گوید و احتمال رسیدن به درمان بسیار بیشتر است، اما در بعضی افراد و بویژه در جوامعی که بیماری روانی برای اکثر افراد قابل قبول نیست و برای انسان‌ها سخت است که به اعضای خانواده، دوستان و آشنایان از مشکلات روانی خود بگویند و مدام نگران این هستند که بشنوند: به خودت تلقین نکن یا از این حرف‌ها نزن.
وقتی بیماری روانی برای فرد اتفاق می‌افتد، بیان آن به صورت دردهای بدنی رخ می‌دهد و خانواده هم فرد را به سراغ پزشکانی می‌برند که کار چندانی برای علاج دردهای روان فرد از دستشان برنمی‌آید. حال آن که مسکن اصلی درد این افراد در دست روانپزشک است.
درد تدریجی و فراگیر
دردهایی که علل روانی دارد، معمولا به صورت تدریجی اتفاق می‌افتد و معمولا قبل از شروع آنها فرد علائمی از بیماری روانی از قبیل افسردگی را نشان می‌دهد. این دردها اکثرا متعاقب تشدید فشارهای روانی و بعضا مشاجره خانوادگی ایجاد یا تشدید می‌شود و معمولا با سابقه ضربه به بدن و نشانه‌های ظاهری مثل کبودی یا خونمردگی همراه نیست و از طرف دیگر با علائمی مانند تب یا افت سریع وزن بدن همراهی ندارد.
یک نکته بسیار مهم این است که معمولا این دردها گرچه ممکن است مانع به خواب رفتن فرد شود، اما او را از خواب بیدار نمی‌کند، اما اگر فرد حتی یکی از این نشانه‌ها را داشته باشد بهتر است اول ارزیابی دقیق و معاینه کامل جسمی انجام شود و در صورت تشخیص پزشک مبنی بر وجود علت روانی برای دردها به سراغ درمان مشکل روانپزشکی بروند.
چه باید کرد؟
این مشکل نیز مانند اکثر مشکلات روانپزشکی دو نوع راهکار دارد:دارویی و غیردارویی.
در این افراد، روانپزشک می‌تواند با تجویز مناسب دارو به بهبود خلق و عملکرد فرد و حتی کاهش درد وی کمک کند، اما در کنار مصرف دارو، خانواده‌ها و خود بیماران باید به توصیه‌ها و آموزش‌های روانپزشکان به‌طور دقیق عمل کنند و در صورت صلاحدید روانپزشک به احتمال زیاد روان‌درمانی و مشاوره هم می‌تواند کمک مناسبی کند.
خانواده‌ها باید بدانند اگر بموقع و همراه با حمایت مناسب و به اندازه از بیمار، به دستورات روانپزشک معالج توجه و بیمار را ترغیب کنند که داروهایش را بموقع مصرف کند به احتمال زیاد کمک موثری کرده‌اند که بیمار و خانواده از دردهایی رنج نبرند که از جایی عمیق‌تر از جسم انسان می‌آید. از روان انسان که می‌تواند تمام زندگی او را بسازد.
افسردگی، مهم‌ترین عامل
در بین بیماری‌های روان،اختلال افسردگی بیش از دیگر اختلال‌ها می‌تواند خود را به صورت دردهای جسمی نشان دهد. این نوع از علائم افسردگی بویژه در سالمندان می‌تواند بسیار شایع باشد و در این بین سردرد، کمردرد، زانودرد و درد دست و پا به طور شایع در این افراد دیده می‌شود. این در حالی است که گرچه شکایت اصلی این افراد و خانواده آنها درد است، اما سایر علائم افسردگی مانند غمگینی، گریه‌های مکرر، خستگی، ناامیدی و حتی افکار خودکشی هم در ایشان معمولا دیده می‌شود.
مراجعه اول به روانپزشک یا روان‌شناس؟
روانپزشک یک پزشک متخصص است که پس از گرفتن مدرک پزشکی عمومی و پذیرش در آزمون تخصص یک دوره حداقل چهار ساله را به عنوان دستیار روانپزشکی طی کرده و پس از آن مدرک تخصص روانپزشکی یا همان اعصاب و روان را گرفته است. به همین دلیل و با توجه به اطلاعات مناسبی که در زمینه افتراق دردهای جسمی و روانی دارد، می‌تواند این کار مهم را انجام دهد.
پس اگر بیماری دارید که دردهای متعدد جسمی و علائم غالب روانی دارد، حتی می‌توانید پیش از مراجعه به سایر همکاران پزشک، به روانپزشک مراجعه کنید و خیالتان راحت باشد که اگر مشکل از جسم بیمار باشد او احتمالا متوجه می‌شود و شما را به پزشک مربوط ارجاع می‌دهد، اما با توجه به این که همکاران روان‌شناس آموزش کافی در زمینه بیماری‌های جسمی پزشکی ندیده‌اند احتمال دارد که نتوانند این افتراق را انجام دهند و بیمار درمان مناسبی نگیرد. البته در صورت تائید علل روانی برای دردها توسط پزشکان، روان‌شناسان بالینی می‌توانند در زمینه درمان‌های غیردارویی کمک بسزایی کنند.
دکتر محمدرضا شالبافان، روانپزشک وعضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
