روش‌های رادیوتراپی از اشعه ایکس تا بار الکتریکی

 شفا آنلاین: هر چند که سرطان بیماری عصر جدید است اما از هزاران سال پیش سرطان دغدغه بشر بوده است برای مثال در مومیایی‌ها و اسکلت‌هایی که از گذشتگان پیدا شده، اثر سرطان های بافت نرم و استخوان دیده می شود.

سرطان همیشه یکی از بیماریهای تهدید کننده سلامتی بوده است. لذا هر اختراع و کشفی که در قسمتی از صنعت ایجاد شده، برای این بیماری به کار برده شده است. بیش از 100 سال پیش روگتلن به طور تصادفی متوجه وجود اشعه ایکس شد و کمتر از دو سال طول کشید که از اشعه ایکس در درمان سرطان پوست استفاده کردند و نتایج خوبی حاصل شد. به مرور، این تجربه به دست آمد که هر چقدر انرژی اشعه ایکس بیشتر شود، می‌توان بدون آسیب پوستی، تومورهای عمقی‌تر را درمان کرد. بنابراین دستگاه‌هایی ساخته شد که اشعه ایکسی داشته که انرژی بالاتری داشته باشد.


 بارها از اشعه گاما در درمان سرطان نام برده می شود. اشعه ایکس و اشعه گاما تفاوتی با یکدیگر ندارند. فقط وقتی این اشعه از ماده رادیواکتیو به دست آید، گاما نام داشته و زمانی‌که از دستگاه‌هایی که با انرژی برق اشعه تولید می‌کنند، اشعه ایکس نامیده می‌شود. سال‌ها پیش درمان بیماران با دستگاه کبالت انجام می‌شد در استفاده از این دستگاه به پوست انرژی زیادی انتقال داده می شد و عوارض بالایی داشت. اما ساخت شتاب‌دهنده این مشکل را حل کرد. با افزایش انرژی موفق شدیم که بدون اینکه به بافتهای سطحی آسیب برسانیم، تومورهای عمقی را به خوبی درمانی کنیم. در ابتدا رادیوتراپی براساس آناتومی سطحی بدن انجام می‌شد. سی‌تی‌اسکن دنیای جدیدی را گشود که ارگان‌های داخل بدن را به خوبی نشان می داد. نرم‌افزارهای کامپیوتری نیز به کمک درمان سرطان آمد و رادیوتراپی را سهولت بخشید. این نرم‌افزارها درمان رادیوتراپی را شبیه‌سازی می‌کنند تا انجام بهترین درمانها با کمترین عارضه ها ممکن شود.

 خوشبختانه بخش های رادیوتراپی و انکولوژی کشور به این نرم‌افزارها مجهز شده اند و همکاران کلینیکال انکولوژیست در ایران به خوبی از آنها استفاده می کنند. با استفاده از تصاویر سی تی اسکن و این نرم افزارها تومور به خوبی مشخص شده و حاشیه‌های بافت سالم و نا سالم تعیین می شود. مثلا در تومور مغز می توان درمان را به گونه ای طراحی کرد که چشم ها، گوش داخلی، اعصاب بینایی و ساقه مغز به خوبی محافظت شود و تنها اشعه ایکس به تومور تابانده شود.

 این درمان‌ها به طراحی درمانهای سه بعدی مشهور هستند که عملا در تمامی بخشهای رادیوتراپی و انکولوژی کشور استفاده می شوند. روشهای دیگر بهبود رادیوتراپی به IMRT مشهور است که خوشبختانه در حال راه اندازی در کشور است و امیدواریم که با حمایت دولت در دانشگاهها و بخشهای خصوصی نهادینه شود. رادیوتراپی محدود به درمان با اشعه ایکس نیست. ذراتی با بار الکتریکی هم در درمان سرطان به کار برده می شود. پروتون و کربن از پرکاربردترین این ذرات هستند.سپید
فرشید آریایی
متخصص کلینیکال آنکولوژی