شفا آنلاین>سلامت> هلیکوباکتر پیلوری یکی از شایع‌ترین عفونت‌ها در انسان است که که تقریبا نیمی از جمعیت جهان به آن مبتلا هستند. تنها مخزن شناخته شده برای این عفونت معده انسان است.
به گزارش شفا آنلاین،عفونت از راه دهان به
دهان، و از راه مدفوع به دهان منتقل می‌شود. این عفونت عمدتا در کودکی شروع
می‌شود و به‌دلیل وضعیت خاص میکروب و عدم دسترسی مستقیم سیستم ایمنی به
آن، تا آخر عمر در معده باقی می‌ماند. شیوع عفونت با هلیکوباکتر پیلوری در کشورهای توسعه‌یافته رو به کاهش است ولی شیوع آن در کشورهای درحال‌توسعه که بخش بزرگی را از جمعیت جهان در خود جای داده، بسیار بالاست. شیوع هلیکوباکتر پیلوری در مناطق مختلف بر حسب وضعیت بهداشت عمومی و وضعیت اقتصادی- اجتماعی نیز متفاوت است.
در بررسی‌های متعدد روی افراد سالم جامعه ایرانی، نزدیک به 80 درصد افراد بالغ مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری هستند. در حدود 5 الی 10 درصد این افراد دچار بیماری‌های معده و دوازدهه شامل زخم معده و دوازدهه و به میزان بسیار کمتری دچار سرطان معده یا لنفوم می‌شوند.
از اولین عارضه‌های این عفونت به‌خصوص در سنین پایین و کودکان گاستریت مزمن است که می‌تواند به عنوان یک ضایعه پیش‌سرطانی در معده عمل کند. این ضایعه به عنوان نقطه شروع تغییرات مخاط معده عمل می‌کند که در نهایت می‌تواند به آدنوکارسینومای تیپ روده‌ای منجر شود. این عفونت با تحریک واکنش ایمنی میزبان، موجب آماس مزمن فعال، صدمات مخاطی و در نتیجه گاستریت آتروفیک چندکانونی و متاپلازی روده‌ای، دیسپلازی غده‌ای (گلاندولار)، و آدنوکارسینوم می‌شود. چنانچه این عفونت در بالغین ایجاد شود، بخصوص در حضور اسید و پپسین بالا، باعث ایجاد زخم معده و دوازدهه می‌شود. احتمال تاثیر سایر عوامل محیطی و ژنتیکی در تکمیل این مسیر بسیار مهم است.
هلیکوباکتر پیلوری عامل خطر مهمی برای گاستریت در تمام مناطق معده و از جمله کاردیای معده است ولی همبستگی آن با التهاب در آنتر و کاردیا قوی‌تر از تنه معده است. در 80 درصد افراد جامعه ایرانی انجام سرولوژی در اغلب موارد مثبت خواهد بود، لذا انجام روتین این آزمایش ضرورتی ندارد. هنگامی آزمایش تشخیصی ارزشمند است که پزشک موظف به درمان بیماری ناشی از این عفونت باشد.
متودولوژی
اهداف راهنما
هدف اصلی: بومی‌سازی راهنمای بالینی عفونت هلیکوباکتر پیلوری معده
هدف فرعی: یکسان‌سازی روش‌های غربالگری و درمان در کشور و ارائه برنامه‌ای نظام‌مند جهت بیماریابی به موقع و اقدامات تشخیصی و درمانی مناسب.
اهداف کاربردی: پرهیز از ارائه خدمات به شیوه پرهزینه و غیرضروری به افراد جامعه و ارائه هزینه اثربخش‌ترین روش‌های تشخیص، درمان و در نتیجه تخصیص بهتر منابع سلامت در کشور
اهمیت و دلایل انتخاب کاربران هدف
پزشکان خانواده که کاربران هدف این راهنما هستند، اولین سطح مواجهه با بیماران بوده و موظف به شناسایی و درمان صحیح بیماران در جمعیت تحت پوشش خود و در صورت لزوم ارجاع به متخصصین جهت ارزیابی‌های بیشتر گوارشی هستند. با توجه به شواهد موجود، میزان بررسی و بالطبع درمان این عفونت در جامعه بیش از حد نیاز احساس می‌شود. بسیاری از بیمارانی که مورد درمان آنتی‌بیوتیکی برای این میکروب قرار می‌گیرند، افراد با سوء‌هاضمه غیراولسری یا عملکردی هستند. در صورتیکه از هر ۱۳ تا ۱۵بیمار یک نفراز آنها ممکن است به این درمان پاسخ مناسب بدهند. از طرفی برای تایید ریشه‌کنی این ارگانیزم به‌طور معمول از روش سرولوژی استفاده می‌شود، ولی با سرولوژی نمی‌توان ریشه‌کنی را تایید کرد و آزمون سرولوژی برای ماه‌ها و سال‌ها پس از درمان ریشه‌کنی می‌تواند مثبت باقی بماند، لذا هزینه و نگرانی زیادی به بیماران وارد می‌شود. پزشک خانواده می‌تواند با تشخیص صحیح و درمان موارد ضروری و بررسی صحیح برای پیگیری بیماران موجبات کاهش هزینه‌های اقتصادی این عفونت را فراهم کند.
جمعیت هدف
• بالغین
کاربران هدف راهنما
• پزشکان خانواده
• پزشکان عمومی
• پزشکان متخصص داخلی
سوالات بالینی
1) برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری چه روش‌هایی توصیه می‌شود؟
2) شرایط لازم برای تست هلیکوباکتر پیلوری چیست؟
3) چه کسانی نیاز به درمان ریشه‌کنی هلیکوباکتر پیلوری دارند؟
4) در چه کسانی تست و درمان هلیکوباکتر پیلوری توصیه می‌شود؟
5) برای درمان هلیکوباکتر پیلوری در ایران چه رژیم‌های دارویی توصیه می‌شود؟
6) توصیه‌های لازم به بیمار قبل از شروع درمان چیست؟
7) برای تایید ریشه‌کنی هلیکوباکتر پیلوری از چه تستی استفاده می‌شود؟
8) در چه مواردی برای تایید ترمیم زخم و ریشه‌کنی هلیکوباکتر از روش اندوسکپی استفاده می‌شود؟
9) در چه کسانی مجددا هلیکوباکتر پیلوری بررسی می‌شود؟
توصیه‌های کلیدی
ارزیابی، اقدامات تشخیصی
بررسی عفونت هلیکوباکتر پیلوری
1) برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری از چه تستی استفاده می‌شود؟
برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری در صورت انجام اندوسکپی از تست اوره‌آز سریع یا هیستولوژی با رنگ‌آمیزی مخصوص و در صورتی که بیمار آندوسکپی نمی‌شود، از تست تنفسی اوره با کربن نشاندار معتبر (ترجیحا از نوع اوره با کربن 13) یا تست آنتی‌ژن مدفوع از نوع مونوکلونال آنتی‌ژن استاندارد شده استفاده می‌شود.
استفاده از آزمون سرولوژی برای تشخیص اولیه و تایید ریشه‌کنی عفونت هلیکوباکتر پیلوری و پیگیری بیمار روش مناسبی نیست، ولی در مناطقی که آزمون‌های بهتر از جمله تست تنفسی اوره یا آنتی‌ژن مدفوع موجود نیست یا در موارد زیر می‌توان از سرولوژی استاندارد شده هلیکوباکتر پیلوری از نوعIgG فقط برای تشخیص اولیه (و نه برای تایید ریشه‌کنی عفونت) استفاده کرد (۳ و ۶)
2) در موارد زیر انجام آزمون سرولوژی استاندارد شده می‌تواند مفید باشد:
الف) وجود تناقض بین آزمایشات دیگر از جمله بیوپسی معده
ب) در بیماران با خونریزی پپتیک اولسر و تست اوره‌آز یا هیستولوژی منفی
ج) در بیمارانی که نمی‌توان داروهای Proton Pump Inhibitor یا PPI را قطع کرد.
د) گزارش گاستریت حاد فعال در بیوپسی معده و منفی بودن آزمون‌های تشخیصی هلیکوباکتر پیلوری.
3) شرایط لازم برای انجام آزمون هلیکوباکتر پیلوری چیست؟
توصیه می‌شود 4 تا 6 هفته قبل از بررسی تشخیصی عفونت هلیکوباکتر پیلوری از درمان‌های آنتی‌بیوتیکی و بیسموت و از دو هفته قبل از داروهای مهارکننده اسید معده استفاده نشده باشد.
شرایط ریشه‌کنی هلیکوباکترپیلوری
1) چه کسانی نیاز به درمان ریشه‌کنی هلیکوباکتر پیلوری دارند؟
توصیه می‌شود درمان ریشه‌کنی هلیکوباکتر پیلوری برای بیماران زیر تجویز شود:
1) وجود زخم‌های پپتیک معده و دوازدهه (اروزیون‌های فعال معده یا دوازدهه و سابقه قبلی زخم پپتیک که درمان نشده‌اند نیز شامل این قسمت می‌شوند)
2) لنفوم معده (MALTOMA)
3) بستگان درجه اول بیمار با سرطان معده (این ریشه‌کنی پس از سن 45 تا 50 سال ارزشی ندارد و بایستی قبل از این سن و ترجیحا در زیر 30 سال انجام شود).
4) بیماران کاندیدای دریافت طولانی‌مدت آسپیرین و داروهای ضدالتهابی غیراستروئید، با یک یا چند شرط زیر:
الف) سابقه زخم پپتیک معده یا دوازدهه
ب) سابقه خونریزی از زخم پپتیک
ج) مصرف توام داروهای دیگر ضدالتهابی
د) مصرف توام ترکیبات استروئیدی
هـ) سن بیش از 60 سال
و) بیماری‌های پیشرفته همزمان
لازم بذکر است که ریشه‌کنی هلیکوباکتر پیلوری در این بیماران به تنهایی برای پیشگیری از خونریزی و زخم پپتیک کفایت نمی‌کند و در مواردی نیاز به مصرف داروهای کاهش دهنده اسید (IPP) نیز وجود دارد.
5) سوء‌هاضمه عملکردی از نوع شبه‌اولسر که به درمان کاهنده اسید پاسخ نداده یا مرتبا عود می‌کند.
6) بیماران با جراحی سرطان معده
2) در چه کسانی تست و درمان هلیکوباکتر پیلوری توصیه نمی‌شود؟
آزمون هلیکوباکتر پیلوری و درمان بر اساس آن برای بیماران با علامت غالب رفلاکس توصیه نمی‌شود.
درمان‌های دارویی
برای درمان هلیکوباکتر پیلوری در ایران چه رژیم‌های دارویی توصیه می‌شود؟
توصیه می‌شود برای ریشه‌کنی هلیکوباکتر پیلوری رژیم درمانی زیر (برای حداقل ۲ هفته) به همراه قطع دخانیات (در صورت استفاده) تجویز شود:
آموکسی‌سیلین یک گرم دو مرتبه در روز + بیسموت ساب‌سیترات دو قرص (420 میلی‌گرم) دو مرتبه در روز + مهارکننده‌های پمپ پروتون با دوز استاندارد دو بار در روز، به اضافه یکی از درمان‌های زیر:
الف) مترونیدازول 500 میلی‌گرم دو بار در روز، یا
ب) فورازولیدون دو قرص (200 میلی‌گرمی) دو مرتبه در روز (در بیماران با سابقه فاویسم یا کمبود آنزیم گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز از رژیم فورازولیدون استفاده نشود)، یا
ج) تتراسیکلین 500 میلی‌گرم چهار بار در روز، یا
د) کلاریترومایسین 500 میلی‌گرم دو بار در روز.
توصیه‌های لازم به بیمار قبل از شروع درمان چیست؟
با توجه به اینکه مصرف کامل دارو تاثیر بسیار مثبتی در میزان ریشه‌کنی عفونت دارد، توصیه می‌شود قبل از شروع درمان با توجیه کافی بیمار در مورد لزوم درمان و عوارض احتمالی داروها، وی را برای تمکین کامل از رژیم درمانی مورد نظر آماده کنیم.
در شماره آینده، در مورد چگونگی پیگیری بیماران صحبت خواهیم کرد.
منابع: دبیرخانه تحقیق و توسعه سیاست‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران
مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران
مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران
مطالب مرتبط
نظرشما
آخرین اخبار