یکی از علل اختلاف و طلاق در میان خانواده‌ها که در دادگاهها مشاهده می‌شود، این است که زوجین بدون شناخت از یکدیگر و مشاوره وارد زندگی مشترک می‌شوند و این امر کاملاً اشتباه است؛ «هم کُف» بودن از توصیه‌های دین اسلام برای همسرگزینی است در نتیجه یکی از راه‌ها برای ضمانت پایداری زندگی چند جلسه مشاوره و آزمونهای شخصیتی است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در بند 10 «سیاستهای کلی خانواده» بر ساماندهی نظام مشاوره‌ای و آموزش قبل، حین و پس از تشکیل خانواده و تسهیل دسترسی به آن بر اساس مبانی اسلامی ـ ایرانی برای استحکام خانواده تأکید کردند.
برای بررسی ابعاد مختلف بند فوق به سراغ «شیوا فرمانی شهرضا» مشاور خانواده رفتیم؛ در ادامه مشروح این گفت‌وگو تقدیم مخاطبان ارجمندمی‌شود.
به عنوان سوال نخست، با توجه به بالا گرفتن بحثها درباره افزایش آمار ازدواجهای ناموفق، به نظر شما مشاوره در زمینه ازدواج، چه کمکی به افراد در طول زندگی می‌کند؟
به طور کلی ازدواج یکی از مهمترین حوادثی است که در زندگی هر فردی رخ می‌دهد و توجه به آن در‌خور اهمیت است؛ اهمیت به ازدواج، تشکیل خانواده، تأثیر آن در تداوم و استحکام خانواده، تربیت فرزندان و داشتن زندگی سالم توأم با رضایت و خوشبختی و احساس موفقیت، ضرورت دارد تا دختران و پسران هنگام ازدواج از خدمات مشاوره ازدواج بهره‌مند شوند و از این طریق با اهداف، وظایف و حقوق یکدیگر به خوبی آشنا شوند.
چه راحلهایی از سوی مشاور در مرحله مشاوره پیش از ازدواج به افراد داده می‌شود؟
در مشاوره پیش از ازدواج، مشاور جلساتی به‌صورت انفرادی و زوجی، هر یک از طرفین را مشاوره می‌دهد؛ گاهی اوقات بعضی از مشاوران آزمونهای معتبری را به صورت کتبی از طرفین می‌گیرند که احتمال موفقیت‌آمیز بودن ازدواج را بررسی می‌کند البته احتمال به معنی قطعیت نیست؛ این آزمونهای شناختی به‌منظور شناخت زیرساختهای شخصیتی طرفین به‌کار می‌رود به‌عنوان مثال، در نظر بگیرید از طریق این آزمونها، فردی درون‌گرا شناسایی شود که تمایل به کناره‌گیری، سکوت، تنهایی و خلوت دارد؛ در مقابل فردی که برون‌گرا است و حضور در جمع، خرید کردن و مهمانی رفتن را ترجیح می‌دهد، مسلماً این دو نفر در ارتباط با هم به مشکلاتی برخورد خواهند کرد، چرا که خصوصیات زیرساختی شخصیت‌شان با هم متفاوت است، به این معنی که یک نفر همیشه باید گذشت کند و خواسته‌های خود را نادیده بگیرد.
مشاور در مشاوره پیش از ازدواج توانایی سنجش و شناخت تفاوتهای زیر‌بنایی شخصیت را دارد و نظر زوجین را نسبت به این تفاوتها جلب می‌کند؛ موارد دیگری که در جلسات مشاوره پیش از ازدواج بررسی می‌شود، آرزوها، تمایلات، توقعات، خط قرمزها، و رمز و رازهای طرفین است؛ مشاوره قبل از ازدواج به طور کلی مشاوره برای انتخاب مورد مناسب برای یک عمر زندگی است.
هدف اصلی در مشاوره پیش از ازدواج چیست و کدام مرحله‌ی مشاوره از اهمیت بیشتری برخوردار است؟
هدف اصلی مشاوره پیش از ازدواج، کمک به افراد برای انتخاب زوج مناسب است؛ این مرحله مهمترین مرحله مشاوره ازدواج است زیرا جنبه پیشگیری دارد و در صورت هدایت صحیح، موجب تأمین بهداشت روانی خانواده می‌شود؛ اهمیت مشاوره پیش از ازدواج زمانی مشخص می‌شود که به این نکته توجه داشته باشیم که انسانها از یکدیگر شناخت کافی ندارند بنابراین به منظور دستیابی به این شناخت برای ازدواج به کمک مشاور نیاز داریم.
محققان معتقدند که مشاوره قبل از ازدواج آن قدر اهمیت دارد که انسان برای آن وقت زیادی بگذارد؛ مشاوره قبل ازدواج و تطبیق تناسبهای لازم بین دو فرد برای تشکیل زندگی مشترک باید حتماً قبل از ازدواج به ویژه پیش از ازدواج و نه بعد از آن انجام شود.
در مشاوره پیش از ازدواج، مشاور هیچ وقت به طرفین نمی‌گوید که این کار را بکنید یا نکنید بلکه وظیفه مشاور، آگاه کردن است؛ او می‌گوید که نتیجه چنین ازدواجی چه خواهد بود تا شما خودتان دست به انتخاب بزنید؛ مشاور تلاش می‌کند دیدگاه‌ها و اهداف زوجین را در زندگی مورد بررسی قرار دهد و طرف مقابل را با این دیدگاه‌ها و اهداف آشنا کند.
شناخت بسیاری از موضوعات در همان ابتدای تشکیل زندگی مشترک مهم است چون فقط با شناسایی این جزئیات است که زوجها می‌توانند به نتیجه برسند که می‌توانند با هم ادامه مسیر بدهند یا نه مثلاً اگر زوجی می‌خواهند به یک هدف مشترک برسند، مشاور این موضوع را طوری بررسی می‌کند که ببیند آیا این زوج سرعت حرکتشان برای رسیدن به آن هدف یکسان است4 یا خیر؛ اگر یکسان نباشد توصیه می‌کند تا در مورد آن هدف بیشتر صحبت بکنند تا در آینده مشکلی برایشان پیش نیاید.
چه ویژگی و خصوصیات زوجین در این مرحله از مشاوره مورد بررسی قرار می‌گیرد؟
زن و مرد در مرحله اول به لحاظ رفتاری، خانوادگی، سبک زندگی و تحصیلات باید مورد بررسی قرار گیرند که اگر این مرحله مثبت بود در مراحل دیگر باید به لحاظ ذهنی و تفکراتی که دارند بررسی شوند تا نکات مشترک و غیر مشترک ذهنی‌شان مشخص شود بعد از این هم نوع نگاه به زندگی، سرگرمی و تفریحاتی که می‌خواهند داشته باشند و لحظات مشترکشان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؛ به نظر بنده همه اینها مرحله به مرحله است و باید به صورت اجمالی بررسی شوند.
به نظر شما چند جلسه مشاوره در زمان پیش از ازدواج باید برگزار شود تا مؤثر باشد؟
دختر و پسر قبل از ازدواج تحت نظارت والدین حداقل باید 16 جلسه همدیگر را ملاقات کنند و بهتر است که حداقل چهار جلسه با حضور روانشناس یا مشاور خانواده صورت پذیرد؛ مشاور در جلسات مشاوره فردی «خصوصیات فردی دختر و پسر»، « سابقه خانوادگی»، « نگرشها و ارزشها» و برخی از ویژگیهای شخصیتی (وسواس، سوء ظن در طرفین و ...) را در طرفین بررسی می‌کند.
همان طور که قبلاً مطرح شد بعضی از مشاوران در جلسات مشاوره پیش از ازدواج، آزمونهای روانسنجی مانند آزمون شخصیت کتل، آزمون دلبستگی و ... برای شناخت بهتر زوجین برگزار می‌کنند؛ طرفین باید با علاقه و تمایل اقدام به مشاوره کنند و با حسن نیت به سؤالات پاسخ دهند و از مخفی‌کاری و پاسخهای نادرست اجتناب کنند چرا که روانشناس براساس گفته‌های دو طرف نظر خود را عنوان می‌کند و اگر طرفین اطلاعات درستی ندهند مسلماً روانشناس را به اشتباه می‌اندازد.
چه زمانی بهترین موقع برای مراجعه به مشاور است؟
معمولاً مراجعه به مشاوره زمانی که هنوز هیچ صحبتی بین افراد نشده است، مناسب نیست همان طور که مراجعه افراد بعد از مدتها حرف زدن و رابطه داشتن و شکل گرفتن علاقه، تأثیر چندانی ندارد بنابراین بهترین زمان برای مراجعه به مشاور زمانی است که فرد آمادگی دارد و حداقل هشت تا 10 ساعت با طرف مقابل درباره مسائل مختلف گفت‌وگو کرده است.
معمولاً مشاوران اگر نیاز باشد از خانواده‌ها هم دعوت می‌کنند تا در جلسات حضور یابند اما از آن جا که مسئولیت ازدواج بر عهده دوطرف است، مشاوران بیشتر جلسات را با حضور دختر و پسر برگزار می‌کنند؛ معمولاً اگر جریان مشاوره خوب پیش رود، در نهایت سه تا چهار جلسه 1.5 ساعت کافی است؛ اگر مشاور نیاز به جلسه اضافه داشته باشد در این جلسه معمولاً درباره ریسکها صحبت می‌کند تا زوجها بتوانند به مدلی برای خانواده موفق دست یابند؛ حتما باید موضوع ازدواج بوسیله خواستگاری رسمیت پیدا کند و تا زمانی که خواستگاری صورت نگرفته است نمی‌توان قدم دیگری برداشت.
باتوجه به اینکه مشاوره در حین ازدواج زمانی است که ازدواج زوجین قطعی شده، چه اثری در این مرحله در روند زندگی آنها دارد؟
هدف از مشاوره در حین ازدواج، تحکیم پایه‌های زوجین است؛ شناخت زوجین از یکدیگر، به دست آوردن اطلاعات درباره روان‌شناسی زن و مرد، چگونگی رفتار صحیح آنها با یکدیگر و جلوگیری از بروز اختلاف نظرها و عمیق شدن آن، از اهداف این مرحله مشاوره است.
اطلاعات در مورد شخص، در زمینه‌های مختلف جسمی، توانایی و محدودیتهای روانی و اطلاعات در مورد جنس مخالف مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ زن نباید فراموش کند که شوهر او یک مرد و مرد نباید فراموش کند که همسر او یک زن است؛ زن و مرد از نظر جسمی و فیزیولوژیکی ( استخوانبندی، رشد اندامها، قد، مواد چربی، رنگ پوست و قدرت بدنی) و ابعاد روانی مانند هیجان، عواطف، خواب و رویا، روانی، کلام، اطاعت، عشق و دوستی، صبر و حوصله، سرعت عمل و نحوه گوش دادن با یکدیگر تفاوت دارند.
آگاهی و اطلاعات زن و مرد از تفاوتهای نوعی و فردی یکی از آمادگیهای اساسی برای ازدواج است؛ اطلاعات در مورد نقش زن و مرد، دختر و پسر پس از ازدواج به عنوان زن و مرد مطرح می‌شوند و قبل از ازدواج باید از نقش و وظایف زن و شوهری آگاه شوند و در مورد نقشها به توافق برسند.
مشاوره بعد از ازدواج به چه میزان در پیشگیری از بروز اختلافات تأثیرگذار است؟
زوجین در این مرحله، یعنی شروع زندگی مشترک مسائل فرهنگی، عقیدتی، اجتماعی و سنن مورد قبول یکدیگر را عملاً تجربه می‌کنند و ممکن است قادر به حل پاره‌ای از تعارضات و اختلافات نباشند بنابراین مشاوره در این مرحله برای راهنمایی آنها و پیشگیری از بروز اختلاف مفید خواهد بود؛ در این مرحله زوجین با مراجعه به مشاور مهارتهای مختلف زندگی، زناشویی را آموزش می‌بینند.
افراد نباید حتماً زمانی که به مشکلی بر می‌خورند به مشاور مراجعه کنند؛ انسان برای ورود به هر دوره جدیدی از زندگی نیازمند آموزش است اگر زندگی زناشویی را جدی‌ترین دوره رشد هر انسان تلقی کنیم، باور اینکه در این دوره رشد، نیازمند راهنمایی هستیم، عجیب نیست.تسنیم
