رشد جمعیت سالمندان در جهان به گونه ای است که در سال‌های آتی به ویژه کشورهای در حال توسعه با معضلی به نام«انفجار جمعیت سالمندان» روبه رو می‌شوند. امروزه بیش از ۶۰۰ میلیون نفر از جمعیت جهان افراد بالای ۶۰ سال هستند و بر اساس پیش بینی‌ها این رقم تا سال ۲۰۲۰ به یک میلیارد نفر و تا سال ۲۰۵۰ به بالای ۹۷/۱میلیارد نفر خواهد رسید. پیش‌بینی می‌شود در این سال برای اولین بار در طول تاریخ بشر تعداد افراد بالای ۶۰ سال با تعداد کودکان برابر خواهد بود. بنابر نظرات کارشناسان ایران در آستانه ورود به جمعیت سالمندی است و تا سال ۱۴۰۵ جمعیت سالمند کشور بیش از ۹۶ درصد رشد خواهد داشت و تعداد سالمندان از حدود پنج میلیون نفر به حدود ۱۰میلیون نفر افزایش خواهد داشت. پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۰جمعیت ایران به جمعیتی پیر تبدیل شود. براساس پیش بینی‌های کارشناسان از سال ۲۰۵۰ به بعد نرخ جمعیتی سالمندی به ۲۲ تا ۵/۲۳درصد خواهد رسید که از متوسط جهانی نیز بیشتر خواهد شد. این شرایط به دلیل نداشتن برنامه ریزی و سیاستگذاری‌های مناسب می‌تواند با پیامدهای منفی و اسف‌بار همراه باشد. چون در کشور ما هم‌اکنون کم نیستند افرادی که در سنین میانسالی از وضعیت بیمه‌ای، سلامتی و بهداشت عمومی مناسبی برخودار نیستند. حتی هنوز در کشور برخی از مشاغل به رسمیت شناخته شده نیستند تا به این ترتیب بتوانند موجبات امنیت شغلی را برای فعالان در آن عرصه فراهم کنند. مرحله سالمندی دارای متغییرهای متعددی است و برای بررسی آن باید مسائلی همچون نظام اشتغال، بیمه و دیگر شرایط از جمله محیط‌زیست را مورد بررسی قرار داد.
به کدام گروه سنی سالمند گفته می‌شود؟
اگر جمعیت سالمند ۶۵ سال به بالا در نظر گرفته شود هم اکنون حدود شش درصد جمعیت کشور هنوز به مرحله اول سالخوردگی جمعیت نرسیده اند. یعنی جمعیت ما هنوز سالخورده نیست، اما میانسال است، یعنی جمعیت از دوره جوانی خارج شده و به مرحله میانسالی رسیده است که حدود ۳۰تا ۳۵ سال طول می‌کشد جمعیت سالخورده شود. نکته مهم دیگر آنکه در حال حاضر از نظر جمعیتی در مرحله میانسالی یعنی جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله هستیم. اصطلاحی به نام پنجره جمعیتی یا فرصت جمعیتی وجود دارد که بالاترین سهم جمعیتی یعنی ۶۷درصد از جمعیت گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ ساله را تشکیل می‌دهد. ۷۱درصد از جمعیت کشور ما بین سنین ۱۵ تا ۶۴ ساله است که حدودا ۸/۵۶ میلیون نفر می‌شوند و آن را فرصت طلایی جمعیتی می‌گویند و باید بتوان از قابلیت‌ها و کارایی این جمعیت به نحو مطلوب بهره برد.
نقل بازنشستگی نصفه و نیمه
در میان شلوغی و هیاهوی کودکان در پارک جمعی از پیرمردها دور هم نشسته و هر کدام از سر پر سودای جوانی، روزگار سالمندی و هر مساله و خاطره ای می‌گویند. در این حین یکی از دردهایش به دلیل استعمال سیگار در طول سال‌های متمادی گله مند است و دیگری غم فراغ فرزندانش را دارد. علی در بین اهالی پارک به «عمو علی» معروف است. او سال‌ها راننده شرکت واحد اتوبوسرانی بوده است، اما از بد حادثه و مفقود شدن سابقه بیمه هم اکنون به دلیل ثبت سال‌های اندک سابقه کاری اش فقط ماهانه ۳۰۰هزار تومان حقوق بازنشستگی دریافت می‌کند. او از گرانی خرج و مخارج به ستوه آمده و قبض‌های آزمایش، نوار قلبی و عکس‌های ام‌آرآی را نشان می‌دهد و می‌گوید: شما ببینید چقدر ماهانه باید برای اینها هزینه کنم. این فرد سالمند به دلیل تصادفات و بحران‌های روحی هم اکنون وضعیت اعصاب و روانش نیازمند چکاپ و درمان‌های متمادی است. او می‌افزاید: در دوره ما کامپیوتر و این جورچیزها نبود، سابقه بیمه افراد در قالب یک برگه نزد کارفرما می‌ماند. همین مساله باعث مفقودی و بروز نقص در پرونده بیمه‌ام شده است. او به دلیل عدم تمکن مالی خود را سربار فرزندانش می‌داند و از مسئولان خواستار رسیدگی به وضعیت بازنشستگان است. این فرد بازنشسته تاکید می‌کند: با توجه به اینکه بازنشستگی دوره ناتوانی و کهولت است در این شرایط از سازمان‌های مربوطه خواستار رسیدگی به وضعیت بیمه این قشر از جامعه هستم. او با وجود اینکه به سازمان‌های متعددی نامه نوشته است، اما تاکنون هیچ اقدامی درباره وضعیت بیمه اش انجام نشده است. به گفته این فرد سالمند در کشورهای پیشرفته برای ارتقای زندگی سالمندان دولت‌ها در طرح‌های حمایتی مختلف آنها را زیر چتر حمایتی خود قرار می‌دهند و این وضعیت باعث شده تا افراد سالمند به هیچ عنوان به فرزندان و دیگر افراد محتاج نباشند. برای سالمندان نبود دغدغه اقتصادی می‌تواند زمینه‌ای برای ارتقای وضعیت آنها باشد.
سالمندی دوره‌ای از زندگی
عذرا یکی از سالمندان جامعه ماست که به دلیل مهاجرت فرزندش به خارج از کشور خانه سالمندان را به عنوان منزل دوم خود انتخاب کرده است. او می‌گوید: چون اغلب ایرانی‌ها در سنین جوانی به سلامتی، تغذیه و ورزش اهمیت نمی‌دهند به نسبت در سنین پیری نیز با بیماری‌های فراوانی مواجه می‌شوند. این فرد سالمند زندگی ماشینی را یکی دیگر از شرایط دوران کنونی می‌داند و می‌افزاید: با وجود اینکه بنده سال‌ها با مادرشوهر و پدرشوهرم زندگی کردم، اما در دوران کنونی نمی‌توان از کسی چنین انتظاری داشت. او از اینکه برای ادامه زندگی به خانه سالمندان منتقلش کرده‌اند ناراحت نیست و می‌گوید که فقط دلتنگ فرزندش است. او پیری را مرحله ای از زندگی برای هر فرد می‌داند و می‌افزاید: باید از زمان جوانی برای دوران کهولت به فکر چاره بود.
پیرزن سبزی‌فروش در واگن‌های مترو
پیر زن لاغر اندام در مترو سبزی خشک می‌فروشد. با هر حرکت قطار از یک سو به سوی دیگر کشیده می‌شود، اما با این حال باز هم دست از تبلیغات سبزی‌هایش بر نمی‌دارد. او در محله خزانه زندگی می‌کند. در این سن و سال هزینه خرج و مخارج نوه‌های یتیم و فرزند زندانی اش را از طریق فروش سبزی‌های بسته بندی شده تامین می‌کند. او می‌گوید: برای تامین هزینه‌های خانواده دسته‌های سبزی را از میادین میوه و تره بار خریداری می‌کنم. به گفته این سالمند۷۰ ساله پیری و جوانی معنا ندارد و باید برای تامین شرایط زندگی به فکر چاره بود. اگر افراد از جوانی به فکر زندگی خود باشند و با تحصیل، شغل مناسب و پس انداز به فکر دوران سالمندی باشند به نسبت فصل‌های پایانی زندگی مناسبی خواهند داشت.
نگهداری سالمند در آپارتمان‌های نقلی
پری ۷۵ ساله است. چندی پیش کاملا اتفاقی در منزل به زمین خورد
و پاها و لگنش شکست. او بعد از عمل‌های پی در پی دیگر توان هیچ حرکتی
ندارد. در این شرایط به طور ماهانه این پیر زن یکصد کیلویی به خانه سه پسر و
دو دخترش منتقل می‌شود. عروس او می‌گوید: در یک آپارتمان
۷۰ متری با اتاق خواب‌های کوچک نمی‌توان یک فرد زمینگیر را نگهداری کرد.
چون هر لحظه باید به او رسیدگی کرد. در حین نقل و انتقال او به دلیل وزن
سنگین، تاندون دست و کمر همسرم دچار مصدومیت شده است. این در حالی است که
به دلیل مسائل فرهنگی و وجود برخی تابوهای اخلاقی در خانواده و حرف مردم به
هیچ عنوان نمی‌توان از نگهداری این مادر در خانه سالمندان حرفی زد، اما من
و فرزندانم واقعا توانایی نگهداری او را نداریم. از سوی دیگر این فرد مسن
هم به دلیل شرایط خاصش به هیچ عنوان در نحوه خورد و خوراک و مصرف داروهایش
بر سر وقت معین با ما همکاری نمی‌کند.آرمان امروز
