راجع به صرع (epilepsy)بیشتر بدانید

به گزارش شفا آنلاین، حدود ۱٪ درصد از جمعیت مردم جهان (۶۵ میلیون نفر) صرع دارند، و تقریبا ۸۰٪ موارد در کشورهای در حال توسعه روی می‌دهند. صرع در افراد مسن‌تر رایج‌تر است. در کشورهای توسعه یافته، شیوع موارد جدید بیشتر در نوزادان و سالمندان است؛ در کشورهای در حال توسعه این بیماری در کودکان بزرگتر و بزرگسالان جوان‌تر دیده می‌شود، که دلیل آن تفاوت در فراوانی دلایل اصلی است. حدود ۵ تا ۱۰٪ از تمامی افراد یک حمله بی دلیل تا سن ۸۰ سالگی دارند، و احتمال وقوع حمله دوم نیز بین ۴۰ و ۵۰٪ است.

در بسیاری از نقاط دنیا افراد مبتلا به صرع حق رانندگی مشروط داشته یا کلا حق رانندگی ندارند، اما بیشتر این افراد بعد از یک مدت بدون حمله می‌توانند رانندگی را مجددا آغاز کنند. متخصصان معتقدند حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد بیماری صرع پس از دو سال معالجه، به طور کامل درمان می شود و پزشک معالج می تواند داروی بیمار را قطع کند.

علائم صرع مختلف است. برخی افراد مبتلا به صرع ساده، طی تشنج به مدت چند ثانیه خیره می مانند، در حالیکه برخی دیگر دچار حرکات تنشی در دستها و پاها می گردند.

حدود ۱ نفر در هر ۱۰۰ آمریکایی یکبار در طول زندگی تشنج را تجربه می کند. با این حال، تشنج به تنهایی به این معنی نیست که شما صرع دارید. معمولاً حداقل دو صرع غیر تحریک شده، برای تشخیص صرع لازم است.

حتی تشنج های ملایم نیز نیازمند درمان هستند چون در طی فعالیت هایی مثل رانندگی و یا شنا می تواند خطرناک باشد. درمان که عموماً شامل دارو و گاهی جراحی است، می تواند تکرر یا شدت تشنجات را کاهش داده یا از بین ببرد. حتی گاهی صرع در کودکان با رشد و افزایش سن آنها از بین می رود.

اقدامات اولیه در فردی که تشنج کرده است :

اگر بیمار دچار تشنج شده او را به یک سمت بخوابانید و سرش را همسطح یا پایینتر از بدنش قرار دهید. شخص را به پهلو بخوابانید تا مسیر تنفسی اش باز باشد سعی نکنید چیزی در دهان شخص بگذارید عموما مردم بر این باور غلط هستند که باید جسمی را در دهان فرد گذاشت تا مانع گاز گرفتن زبان شود حال آنکه از همان ابتدای حمله ، ماهیچه های فک بشدت منقبض میشوند که میتواند از همان ابتدا زبان را قطع کند این در حالیست که تجربه نشان داده

این اتفاق بسیار نادر است گذاشتن جسم در دهان فرد بعلت انقباض فک میتواند باعث شکستگی دندان شود. هرگز چیزی را با فشار میان دندانهایش قرار ندهید. در بیشتر مواقع تشنجات بعد از یک دقیقه متوقف می‌شوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامید حتماً باید بیمار را به بیمارستان رساند.

عدم درمان به موقع این بیماری چه عواقبی ممکن است داشته باشد؟

عدم درمان به موقع باعث می ‌شود که کانون ایجاد تشنج (کانون شورشی تشنج) به صورت فونکسیون و فیزیولوژیک دچار اختلال شود و اگر درمان نشود ممکن است باعث تغییرات ساختمانی در بافت مغز گردد و نواحی دیگر مغز را نیز درگیر کند و کارکرد فکری فرد را کم کند. بنابراین درمان این بیماران الزامی است. درمان صرع، طولانی مدت و حدود دو تا سه سال می‌ باشد و بعد از این دوره درمان کامل می‌ شود. درصد بسیار کمی از بیماران ممکن است درمان طولانی مدت داشته باشند.

نشانه ها

از آنجایی که صرع ناشی از فعالیت های غیر طبیعی سلول های مغزی است، تشنج می تواند بر تمام فرآیندهای هماهنگی مغز اثر بگذارد. صرع می تواند علائمی از این قبیل ایجاد کند:

• گیجی موقت
• صحبت کردن نامفهوم و بریده بریده
• حرکات تند و پیچشی غیر قابل کنترل در دستها و پاها
• از دست دادن هوشیاری و بی خبری
• علائم روانی

علائم بسته به نوع تشنج متفاوت است. در بیشتر موارد، مبتلایان به صرع در هر بار به نوع یکسانی از تشنج مبتلا می شوند، لذا علائم در هر دوره مشابه است.

پزشکان معمولاً تشنج را بر اساس چگونگی آغاز فعالیت های غیرطبیعی مغز، به دو نوع کانونی و منتشر طبقه بندی می کنند.

تشنج های کانونی یا غیر منتشر

زمانی که تشنج در نتیجه فعالیت غیر طبیعی تنها در یک ناحیه از مغز باشد، تشنج کانونی (نسبی) نامیده می شود. این نوع از تشنج به دو گروه تقسیم می شود:

• تشنج کانونی ساده. این تشنج ها منجر به از دست رفتن هوشیاری نمی گردد. ممکن است حواس را تغییر دهد یا تصویر، بو، احساس، مزه یا صدای اشیاء اطراف به گونه ی دیگری بنظر آید. همچنین این تشنجات منجر به پرش ناخواسته اعضای بدن مثل دست ها و پاها و علائم حسی خودبخودی مثل مورمور شدن، سرگیجه و یا نورهای خیره کننده می شود.

• تشنجات کانونی Dyscognitive. این تشنجات هوشیاری و آگاهی را از بین می برد و می تواند سبب فقدان هوشیاری برای دوره ای از زمان گردد. این تشنجات منجر به حرکات خیره کننده و بی هدف از جمله چرخش دست ها، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن دایره وار می شود.

صرع عمومی یا منتشر

تشنج هایی که به نظر می رسد تمام نواحی مغز را درگیر می کنند، صرع منتشر نامیده می شوند. ۶ نوع از صرع منتشر وجود دارد:

• تشنج غایب. تشنج غایب که تشنج پتی مال نیز نامیده می شود، با حرکات جزئی و خیره شدن مشخص می گردد. این تشنجات می توانند سبب کاهش اندکی در هوشیاری فرد شوند.

• تشنجات تونیک. تشنجات تونیک سبب سفت و سخت شدن عضلات بدن می شوند. این تشنجات معمولاً بر عضلات پشت، بازوها و پاها اثر گذاشته و می تواند سبب افتادن فرد روی زمین شود.

• تشنجات کلونیک. تشنجات کلونیک با حرکات ریتمیک و پرشی عضلات در ارتباط است. این تشنجات معمولاً بر گردن، صورت و دست ها اثر می گذارد.

• تشنجات میوکلونیک. تشنجات میوکلونیک معمولاً به صورت تنش های پرشی کوتاه مدت و ناگهانی دست ها و پاها ظاهر می شوند.

• تشنجات آتونیک. تشنجات آتونیک که با عنوان تشنجات سقوطی نیز شناخته می شوند، سبب از دست رفتن کنترل عضلات می شود که می تواند سبب افتادن ناگهانی بر روی زمین گردد.

• تشنجات تونیک – کلونیک. تشنجات تونیک – کلونیک که با عنوان گراندمال نیز شناخته می شوند، با از دست دادن هوشیاری، سفتی و لرزش بدن و گاهی از دست دادن کنترل مثانه یا گاز گرفتن زبان مشخص می شود.

علت

در بیش از نیمی از موارد، صرع هیچ علت مشخصی ندارد. در حدود نیمی از مبتلایان به صرع، این شرایط به دنبال فاکتورهای مختلفی بروز می کند.

• اثرات ژنتیک. برخی از انواع صرع که با نوع تشنجی که فرد تجربه کرده است، طبقه بندی می شوند؛ موروثی هستند. در این موارد اثر ژنتیک محتمل است.

محققین برخی از انواع صرع را با ژن های مشخصی ارتباط داده اند. اگر چه تخمین زده شده است که حدود ۵۰۰ ژن می تواند در این امر نقش داشته باشد. برای بیشتر افراد، ژن ها تنها بخشی از علل صرع هستند. ژن های مشخص می توانند شخص را نسبت به شرایط محیطی حساس تر کرده که تشنج را تحریک می کنند.

• ترومای سر. ترومای سر که بخاطر تصادفات یا آسیب های تروماتیک رخ می دهند، می توانند منجر به صرع شوند.

• بیماری های مغزی. بیماری های مغزی از جمله تومورهای مغزی یا سکته که منجر به آسیب مغز می شوند نیز ممکن است منجر به صرع گردند. سکته علت عمده صرع در بزرگسالان بالای ۳۵ سال است.

• بیماری های عفونی. بیماری های عفونی مثل مننژیت، ایدز و انسفالیت ویروسی می توانند منجر به صرع شوند.

• آسیب های مادرزادی. پیش از تولد نوزادان به آسیب های مغزی حساس هستند که می تواند ناشی از چندین فاکتور باشد، از جمله: عفونت مادر، تغذیه نامناسب یا کمبودهای اکسیژن. این آسیب های مغزی منجر به صرع یا فلج مغزی می شود.

• اختلالات تکاملی. گاهی صرع می تواند با اختلالات تکاملی مثل اوتیسم و نوروفیبروماتوز مرتبط باشد.

عوامل خطر

فاکتورهای مشخصی می تواند خطر صرع را افزایش دهد.

• سن. شروع صرع در اوایل کودکی و پس از ۶۰ سالگی در بالاترین حد است اما می تواند در هر سنی رخ دهد.

• تاریخچه خانوادگی. اگر تاریخچه خانوادگی صرع دارید، خطر ایجاد اختلالات صرع در شما افزایش می یابد.

• آسیب های سر. جراحت های سر مسئول برخی موارد صرع است. شما می توانید با بستن کمربند ایمنی در ماشین و یا پوشیدن کلاه ایمنی در هنگام دوچرخه سواری، اسکی کردن، سواری با موتور سیکلت و یا سایر فعالیت های پرخطر، خطر ابتلا به صرع را کاهش دهید.

• سکته و سایر بیماری های عروقی. سکته و یا سایر بیماری های عروقی می تواند منجر به آسیب های مغزی شود که صرع را تحریک می کند. شما می توانید اقداماتی را برای کاهش خطر این بیماری ها انجام دهید، از جمله: محدود کردن دریافت الکل، پرهیز از استعمال دخانیات، رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم.

• دمانس. دمانس می تواند خطر صرع را در افراد مسن تر افزایش دهد.

• عفونت های مغزی. عفونت هایی از جمله مننژیت که سبب التهاب در مغز یا نخاع می شوند، می توانند خطر را افزایش دهند.

• تشنج در کودکی. گاهی تب بالا در کودکی با صرع در ارتباط است. کودکانی که بخاطر تب بالا تشنج می کنند، عموماً دچار صرع نمی شوند، اگرچه در تشنج های طولانی، سایر بیماری های عصبی یا تاریخچه خانوادگی صرع، خطر افزایش می یابد.

عوارض

حملات تشنج در زمان های معینی می تواند منجر به شرایطی شود که برای شما و دیگران خطرناک است.

• افتادن. اگر در حین تشنج به زمین بیافتید، ممکن است سر شما آسیب ببیند یا دچار شکستگی استخوان شوید.

• خفگی. اگر صرع دارید، احتمال خفگی در هنگام شنا یا حمام رفتن ۱۵ تا ۱۹ برابر بیشتر از سایر افراد جامعه است چون احتمال تشنج در زیر آب بیشتر می شود.

• تصادفات. تشنجی که سبب از دست رفتن هوشیاری و یا کنترل شود، می تواند در هنگام رانندگی خطرساز باشد.

در بسیاری از کشورها بیماران برای گرفتن تصدیق رانندگی محدودیت هایی دارند که با توانایی کنترل تشنج مرتبط بوده و پیش از کسب اجازه برای رانندگی، حداقل زمانی را برای رهایی از تشنج تعیین می کنند که از چند ماه تا چند سال متغیر است.

• عوارض بارداری. تشنج در طی بارداری هم مادر و هم جنین را در معرض خطر قرار می دهد و مصرف برخی داروهای ضد صرع می تواند خطر نقایص جنینی را افزایش دهد. اگر مبتلا به صرع هستید و در نظر دارید که باردار شوید، با پزشک خود برای برنامه ریزی بارداری مشورت نمایید.
بیشتر زنان مبتلا به صرع می توانند باردار شوند و فرزند سالم داشته باشند. لازم است فرد در طول بارداری به دقت پایش شده و شاید لازم باشد داروها تغییر یابند. بسیار ضروری است که برای بارداری با برنامه پزشک پیش بروید.

• بیماری های روانی. مبتلایان به صرع به احتمال بیشتری دچار مشکلات روانشناختی می شوند، به ویژه افسردگی، اضطراب و در موارد شدید خود کشی هم دیده می شود. مشکلات می تواند در نتیجه سختی های مقابله با شرایط بیماری و نیز عوارض جانبی داروها باشد.

سایر عوارض تهدید کننده زندگی در صرع شایع نبوده اما می تواند رخ دهد، از جمله:

• شرایط صرعی. این شرایط زمانی رخ می دهد که زمان تشنج مداوم بیشتر از ۵ دقیقه بطول بیانجامد و یا بدون اینکه در فواصل بین حملات، هوشیاری بطور کامل بازگردد فرد دچار حملات مکرر تشنج عود کننده شود. بیماران با شرایط صرعی در معرض خطر بیشتری برای آسیب دائمی مغز و مرگ قرار دارند.

• مرگ ناگهانی و بدون توجیه در صرع: Sudden unexplained death in epilepsy (SUDEP): افراد مبتلا به صرع در معرض خطر مرگ ناگهانی هستند، اگرچه احتمال وقوع این امر اندک است و علت آن مشخص نشده اما برخی تحقیقات نشان داده اند که می تواند بخاطر مشکلات تنفسی و قلبی باشد.

افراد با تشنجات منتشر مکرر تونیک – کلونیک یا افرادی که تشنجات آنها با دارو کنترل نشده است می توانند در معرض خطر بیشتری برای SUDEP باشند. به طور کلی، حدود ۲ تا ۱۸ درصد از مبتلایان به صرع بخاطر SUDEP جان خود را از دست می دهند.

آمادگی برای ویزیت پزشک

احتمالاً در ابتدا باید به پزشک خانواده و یا یک پزشک عمومی مراجعه نمایید. با این حال در برخی موارد زمانی که برای تنظیم وقت با پزشک تماس می گیرید، فوراً به متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) یا نورولوژیست متخصص صرع، ارجاع داده می شوید.

از آنجایی که جلسه ملاقات کوتاه است و موارد مورد بحث زیاد است، بهتر است از قبل برای حضور در جلسه آماده شوید. در اینجا اطلاعاتی برای کمک به آمادگی برای حضور در جلسه و نیز آنچه از پزشک انتظار دارید، آورده شده است.

آنچه می توانید از پزشک انتظار داشته باشید

• جزئیات تشنجات را در تقویم ثبت کنید. هر بار که تشنج رخ می دهد، زمان و نوع تشنجی که رخ داده و نیز مدت زمان آن را ثبت نمایید. علاوه بر این به تمام شرایط توجه کنید، از جمله: داروهای فراموش شده، خواب ناکافی، افزایش استرس، دوران قاعدگی و تمام وقایعی که می تواند تشنج را تحریک کند.

از افرادی مثل اعضای خانواده، دوستان و همکاران که شاهد تشنج شما بوده اند پرس و جو کنید تا اطلاعات را بطور کامل ثبت نمایید.

• از محدودیت های پیش از جلسه ملاقات کسب اطلاع کنید. وقتیکه زمان جلسه را تعیین می کنید، در مورد لزوم محدودیت های پیش از جلسه مثل محدودیت های رژیمی سؤال کنید.

• اطلاعات کلیدی شامل استرس های عمده و یا تغییرات اخیر زندگی را یادداشت نمایید.

• لیستی از داروهای مصرفی تهیه نمایید، حتی مکمل ها و ویتامین ها را هم یادداشت کنید.

• از یکی از اعضا خانواده و یا دوستان خود بخواهید که شما را همراهی کند. گاهی بخاطرسپاری تمام اطلاعاتی که در جلسه ملاقات بیان می شود مشکل است. شخصی که شما را همراهی می کند می تواند بخشی از اطلاعاتی که ممکن است شما فراموش کنید، را بیاد آورد.
همچنین، از آنجایی که ممکن است از تمام اطلاعات حین تشنج آگاه نباشید، ممکن است لازم شود پزشک از یک نفر شاهد سؤال کند.

• سؤالاتی که می خواهید بپرسید را از پیش آماده کنید.

زمان ملاقات با پزشک محدود است، لذا لیستی از سؤالاتی که می تواند در بهره مندی بهتر از زمان کمک کننده باشد را از قبل آماده کنید. سؤالات را به ترتیب اهمیت لیست کنید. برخی سؤالات اساسی در مورد صرع که باید از پزشک بپرسید عبارتست از:

• علت احتمالی تشنجات من چیست؟
• چه تست ها و آزمایشاتی لازم است؟
• آیا صرع موقتی است یا مزمن؟
• بهترین راهکار چیست؟
• چه جایگزین هایی برای رویکرد اصلی پیشنهاد می کنید؟
• چگونه می توانم مطمئن باشم که در تشنجات بعدی آسیبی به من نخواهد رسید؟
• من بیماری های دیگری نیز دارم، چگونه می توانم به بهترین نحو همه را با هم مدیریت کنم؟
• لازم است از محدودیت های خاصی پیروی کنم؟
• آیا لازم است به متخصص دیگری مراجعه کنم؟ هزینه درمان چگونه است و چه میزان را بیمه پرداخت می کند؟
• آیا جایگزین ژنریک برای داروهای تجویزی وجود دارد؟
• آیا بروشور و یا برگه دیگری وجود دارد که با خود ببرم؟ کدام وب سایت ها را پیشنهاد می کنید؟
• علاوه بر این سؤالات که پیش از جلسه ملاقات آماده کرده اید، سایر سؤالاتی که حین جلسه در ذهن شما ایجاد می شود را نیز بپرسید.

آنچه از پزشک انتظار دارید

احتمالاً پزشک از شما سؤالاتی خواهد پرسید. از جمله:

• چه زمانی برای اولین بار تشنج را تجربه کردید؟
• بنظر شما تشنج با عامل یا شرایط خاصی تحریک شده است؟
• آیا پیش از تشنج و در ابتدای آن احساس مشابهی داشتید؟
• تشنجات شما مکرر بوده یا گاهگاهی رخ می دهد؟
• در زمان تشنج چه علائمی را تجربه کردید؟
• چه عاملی سبب بهبود تشنج شما می شود؟
• چه عاملی سبب تشدید تشنج شما می شود؟

آنچه در زمان تشنج می توانید انجام دهید

شرایط و فعالیت های خاصی می تواند سبب تحریک تشنج گردد، انجام چنین اقداماتی می تواند مثمرثمر باشد:

• از مصرف زیاد الکل پرهیز نمایید.
• از مصرف نیکوتین اجتناب نمایید.
• خواب کافی داشته باشید.
• استرس نداشته باشید.

همچنین، بهتر است پیش از مراجعه به پزشک، تشنجات خود را در یک دفتر ثبت نمایید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که هر یک از موارد ذیل برای شما اتفاق افتاد، فوراً به پزشک مراجعه نمایید:

• تشنج بیشتر از ۵ دقیقه بطول انجامید.
• پس از توقف تشنج، تنفس و هوشیاری به حالت قبل بازنگردد.
• بلافاصله حمله دوم رخ دهد.
• تب بالایی داشته باشید.
• احساس گرگرفتگی داشته باشید.
• باردار باشید.
• دیابت داشته باشید.
• طی تشنج دچار جراحت و آسیب شوید.

اگر برای اولین بار است که دچار تشنج می شوید، به دنبال توصیه های پزشکی باشید.

آزمایش های تشخیصی

برای تشخیص این شرایط، پزشک علائم و تاریخچه بیماری های شما را بررسی خواهد کرد. ممکن است پزشک چندین تست برای تشخیص صرع انجام داده و علت تشنجات را تعیین کند.

• معاینات نورولوژیکی. ممکن است پزشک رفتار، توانایی حرکتی، عملکرد ذهنی، و سایر نواحی را برای تشخیص بیماری و تعیین نوع صرع معاینه کند.

• آزمایش خون. ممکن است پزشک برای بررسی علائم عفونت، استعداد ژنتیکی و یا سایر بیماری های مرتبط با تشنج از شما نمونه خون بگیرد.

همچنین ممکن است پزشک آزمایشاتی را برای تعیین ناهنجاری های مغزی توصیه نماید، از جمله:

• الکتروانسفالوگرام (EEG). این رایج ترین تست برای تشخیص صرع است. در این تست، پزشک الکترودهایی را توسط مواد چسب مانندی به جمجمه وصل می کند. این الکترودها فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می کنند.

اگر مبتلا به صرع باشید تغییر الگوی نرمال امواج مغزی، حتی در زمانی هم که تشنج ندارید، شایع است. پزشک شما را از طریق ویدئو در زمان انجام EEG زمانیکه خواب هستید، مشاهده می کند تا هر گونه تشنجی که ممکن است تجربه کنید را مشاهده نماید. ثبت تشنجات به پزشک در تعیین نوع تشنج و نیز رد سایر بیماری های ممکن، کمک می کند.

ممکن است پزشک دستورالعملی برای ایجاد تشنج مثل خوابیدن کوتاه مدت پیش از انجام تست را توصیه کند.

• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT scan). سی تی اسکن برای ایجاد تصویر مقطعی از مغز از اشعه ایکس استفاده می کند. این روش تصویر برداری می تواند ناهنجاری های مغزی مثل تومور، خونریزی و کیست هایی که می توانند منجر به تشنج شوند را آشکار نماید.

• تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI). در روش MRI از امواج رادیویی و مغناطیسی قوی برای مشاهده جزئیات مغز استفاده می شود. پزشک ممکن است، قادر باشد جراحات یا ناهنجاری هایی را در مغز تشخیص دهد که می توانند سبب تشنج گردند.

• MRI عملکردی (fMRI). MRI عملکردی میزان تغییرات جریان خون را اندازه می گیرد که در بخش های در حال فعالیت مغز رخ می دهد. پزشکان می توانند پیش از جراحی، MRI عملکردی را برای تشخیص محل دقیق عملکردهای حیاتی مثل تکلم و حرکت کردن استفاده نمایند که این کار جراح را از آسیب به این محل ها در حین عمل بازمی دارد.

• توموگرافی گیسل پوزیترون (PET). اسکن های PET از مواد رادیواکتیو با دوز پایین استفاده می کنند که وارد ورید شده و به تعیین نواحی فعال مغز و نیز تشخیص ناهنجاری ها کمک می کند.

• توموگرافی کامپیوتری گسیل تک پروتون (SPECT). این تست عمدتاً زمانی استفاده می شود که MRI و EEG قادر به تشخیص محل منشأ تشنجات در مغز نبوده اند.
تست SPECT با استفاده از مقدار اندکی از مواد رادیواکتیو انجام می شود که وارد ورید شده و نقشه سه بعدی با جزئیات از فعالیت جریان خون در مغز در حین تشنج فراهم می آورد.
همچنین ممکن است پزشکان نوعی از تست SPECT را در کنار تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (بنام SISCOM) انجام دهند که جزئیات بیشتری را فراهم می آورد.

• تست های نوروسایکولوژیک (عصبی – روانی). در این تست ها، پزشک تفکر، حافظه و مهارت های تکلم را در شما ارزیابی می کند. این تست ها در تعیین مناطق آسیب دیده مغز به پزشک کمک می کنند.

درمان دارویی

پزشکان معمولاً درمان صرع را با تجویز دارو آغاز می کنند. اگر داروها بیماری را درمان نکردند، ممکن است پزشک جراحی یا سایر انواع درمان را پیشنهاد کند.

داروها

تشنج در بیشتر مبتلایان به صرع با مصرف داروهای ضد تشنج که داروهای ضد صرع هم نامیده می شوند، درمان می شود. مصرف دارو در برخی بیماران سبب کاهش تکرر و شدت تشنجات می گردد. پزشک درباره زمان مناسب قطع دارو توصیه هایی برای شما ارائه خواهد کرد.

بیش از نیمی از کودکان مبتلا به صرع که حتی با قطع دارو دیگر علائم صرع را تجربه نمی کنند، می توانند مابقی عمر خود را بدون دارو و بدون تشنج سپری کنند. همچنین بسیاری از بزرگسالان پس از دو یا چند سال زندگی بدون تشنج می توانند دارو را قطع کنند.

پیدا کردن دارو و دوز مناسب آن کار پیچیده ای است. پزشک در زمان انتخاب نوع دارو شرایط شما، تکرر تشنجات، سن و سایر فاکتورها را در نظر می گیرد. همچنین ممکن است سایر داروهای مصرفی شما را نیز بررسی نماید تا از عدم تداخل با داروهای ضد صرع اطمینان حاصل نماید.

ابتدا پزشک یک دارو در دوز پایین را تجویز کرده و تا زمان کنترل مناسب تشنجات، دوز دارو را به تدریج افزایش می دهد.

داروهای ضد تشنج دارای عوارض جانبی هستند. عوارض جانبی خفیف این داروها عبارتست از:

• خستگی
• سرگیجه
• افزایش وزن
• کاهش تراکم توده استخوان
• راش های پوستی
• فقدان هماهنگی در حرکات
• مشکل در صحبت کردن
• مشکلات حافظه و تفکر

عوارض جانبی شدیدتر اما نادر عبارتست از:

• افسردگی
• فکر و رفتارهای خودکشی
• راش های شدید پوستی
• التهاب اندام های خاص مثل کبد

برای کسب بهترین نتیجه ممکن در کنترل تشنجات با دارو:

• دارو را دقیقاً به همان شکل تجویز شده مصرف نمایید.
• همواره پیش از تغییر نوع ژنریک دارو و یا مصرف سایر داروهایی که برای شما تجویز می شود، داروهای بدون نسخه و درمان های گیاهی با پزشک خود مشورت نمایید.
• هیچ گاه بدون مشورت با پزشک دارو را قطع نکنید.
• در صورتی که متوجه احساس افسردگی، فکر خودکشی یا تغییرات غیر طبیعی در احساسات یا رفتار خود شدید فوراً به پزشک اطلاع دهید.
• اگر میگرن دارید به پزشک اطلاع دهید تا برای پیشگیری از میگرن و درمان صرع یک دارو تجویز کند.

حداقل نیمی از بیماران تازه تشخیص داده شده با اولین دارو از تشنج رهایی می یابند. اگر داروهای ضدصرع نتایج رضایت بخشی به دنبال نداشت، ممکن است پزشک جراحی یا سایر درمان ها را توصیه کند. برای ارزیابی شرایط و داروهای مصرفی باید به طور منظم تحت پایش قرار بگیرید.

جراحی

جراحی بیشتر زمانی استفاده می شود که منشاء تشنجات در ناحیه کوچک و مشخصی از مغز باشد که با عملکردهای حیاتی از جمله تکلم، نوع زبان گفتاری، عملکردهای حرکتی، بینایی و شنوایی تداخل نداشته باشد. طی جراحی، پزشک ناحیه ای از مغز را که سبب تشنج می گردد، بر می دارد.
اگر منشأ تشنج در ناحیه ای از مغز باشد که حرکات، تکلم و سایر عملکردهای بدن را کنترل می کند، ممکن است طی بخش هایی از جراحی هوشیار باشید. پزشکان شما را پایش کرده و طی جراحی سؤالاتی می پرسد.

اگر منشأ تشنج در بخش هایی از مغز باشد که نتوان آن را برداشت، ممکن است پزشک نوع دیگری از جراحی را توصیه کند که طی آن جراح چندین برش (در مقطع زیر نرم شامه) ایجاد می کند. این برش ها برای پیشگیری از گسترش تشنج به سایر بخش های بدن طراحی شده است.

اگرچه بسیاری از افراد برای کمک به پیشگیری از تشنج پس از جراحی موفق، نیازمند ادامه دارودرمانی هستند اما ممکن است تعداد و دوز داروها کاهش یابد.

در موارد نادری، جراحی صرع می تواند عوارضی از جمله تغییر دائمی توانایی تفکر ایجاد کند. با پزشک خود در خصوص تجارب، میزان موفقیت و میزان عوارض جراحی مشورت کنید.

درمان ها

• تحریک عصب واگ. در تحریک عصب واگ، پزشک وسیله ای بنام تحریک کننده عصب واگ را در زیر پوست قفسه سینه تعبیه می کند که مشابه پیس میکر قلب عمل می کند. سیم هایی از تحریک کننده به عصب واگ در گردن وصل است.

این وسیله توسط باتری کار کرده و ترکش هایی از انرژی الکتریکی را به عصب واگ و مغز ارسال می کند. مشخص نیست این امواج چگونه تشنج را مهار می کنند اما این وسیله می تواند میزان تشنجات را ۲۰ تا ۴۰ درصد کاهش دهد.

پس از این نوع درمان نیاز اغلب بیماران به دارو درمانی ادامه می یابد، اگرچه برخی بیماران به دوز کمتری از دارو نیاز دارند. ممکن است عوارض جانبی تحریک عصب واگ در فرد ظاهر شود که عبارتست از گلودرد، گرفتگی صدا، کوتاهی نفس ها یا سرفه.

• رژیم کتوژنیک. میزان تشنجات در برخی کودکان مبتلا به صرع با رژیم سخت و پر چرب و کم کربوهیدرات کاهش می یابد.

در این رژیم که رژیم کتوژنیک نامیده می شود، بدن بجای کربوهیدرات، چربی را به عنوان منبع انرژی می سوزاند. پس از چند سال، برخی کودکان قادرند رژیم را کنار گذاشته و زندگی بدون تشنج داشته باشند. در خصوص نیاز کودکتان به رژیم کتوژنیک با پزشک مشورت نمایید. حصول اطمینان از اینکه کودک طی رژیم دچار سوءتغذیه نشود، اهمیت بسزایی دارد. عوارض جانبی رژیم کتوژنیک می تواند شامل دهیدراسیون، یبوست، رشد آهسته باشد که بخاطر کمبودهای تغذیه ای و تجمع اسید اوریک در خون است و می تواند سبب تشکیل سنگ های کلیوی گردد. اگر رژیم به درستی تنظیم شده باشد و تحت نظارت پزشک باشد، بروز این عوارض جانبی اندک است.

درمان های بالقوه در آینده

محققین در حال مطالعه بر روی تحریک مغز به عنوان یک درمان بالقوه برای صرع هستند. در تحریک مغز، جراح الکترودهایی را در بخش مشخصی از مغز تعبیه می کند. الکترودها به یک ژنراتور که در قفسه سینه یا جمجمه قرار دارد، متصل اند و پالس های الکتریکی به مغز ارسال می کنند و می توانند تشنجات را کاهش دهند.

همچنین محققین نوعی از جراحی، با عنوان رادیودرمانی استریوتاکتیک را برای درمان بالقوه برخی انواع صرع مورد مطالعه قرار داده اند. در این پروسه، پزشک پرتوها را مستقیماً به ناحیه ای از مغز که سبب تشنج می شود، می تاباند.

تغییر شیوه زندگی

درک شرایط می تواند به کنترل بهتر بیماری کمک کند.

• داروهای خود را به موقع میل نمایید. پیش از مشورت با پزشک دوز داروها را تغییر ندهید. اگر احساس می کنید باید داروی شما تغییر یابد با پزشکتان مشورت نمایید.

• خواب کافی داشته باشید. عدم استراحت و خواب کافی می تواند سبب تحریک تشنج شود. سعی کنید هر شب استراحت کافی داشته باشید.

• دستبند هشدار دهنده پزشکی بپوشید. این امر به پرسنل اورژانس کمک می کند تا نحوه صحیح درمان شما را بدانند.

• فعالیت. فعالیت کردن می تواند سبب تندرستی و کاهش افسردگی شود. آب کافی بنوشید و اگر در هنگام فعالیت خسته می شوید، استراحت کنید.

علاوه بر این، انتخاب های سالم زندگی از جمله کنترل استرس، کاهش مصرف نوشیدنی های الکلی و پرهیز از دخانیات داشته باشید.

پیشگیری

تشنجات کنترل نشده و اثرات آنها بر زندگی می تواند سبب ناامیدی و افسردگی شود. نباید اجازه دهید تشنجات بر شما غلبه کند. می توانید زندگی فعالی داشته باشید. برای این امر می توانید:

• خود، خانواده و دوستانتان را درباره صرع آموزش دهید تا شرایط را درک کنند.
• سعی کنید عکس العمل های منفی افراد را نادیده بگیرید. این کار به شما کمک می کند درباره صرع بیشتر بیاموزید تا از حقیقت آگاه شده و سوءتفاهم های موجود در مورد بیماری را بشناسید. سعی کنید حس شوخ طبعی را فراموش نکنید.
• تا حد امکان استقلال داشته باشید. اگر امکان دارد، کارتان را ادامه دهید. اگر بخاطر تشنجات قادر به رانندگی نیستید، از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید.
• پزشکی را پیدا کنید که دوست دارید و با وی احساس راحتی می کنید.
• سعی کنید برای بروز تشنج نگرانی نداشته باشید.
• گروه های حمایت از مبتلایان به صرع را بیابید تا با افرادی آشنا شوید که شرایط شما را درک می کنند.

اگر تشنجات شما به حدی شدید است که نمی توانید بیرون از خانه کار کنید، باز هم راه هایی برای احساس مفید بودن و ارتباط با دیگران وجود دارد. می توانید در منزل از طریق کامپیوتر کارهای خود را انجام دهید.

به اطرافیان و کسانی که با شما زندگی می کنند اجازه دهید راه صحیح مواجهه با تشنج را بدانند تا اگر تشنج کردید، بتوانند به شما کمک کنند. می توانید چنین پیشنهاداتی به آنها بدهید:

• در زمان تشنج فرد را به یک سمت بچرخانید.
• یک شیء نرم زیر سر وی قرار دهید.
• دکمه بالای پیراهن وی را باز کنید.
• سعی نکنید انگشت یا هر چیز دیگری را در دهان بیمار بگذارید. هیچ کسی تا کنون زبانش را طی تشنج نبلعیده است، از نظر فیزیکی این کار غیر ممکن است.
• سعی نکنید جلوی شخصی که تشنج کرده است، را بگیرید.
• اگر شخص حرکت می کند، اشیاء خطرناک اطرافش را بردارید.
• تا زمانی که تیم پزشکی به محل میرسد، نزد شخص بیمار بمانید.
• شخص را به طور دقیق پایش کنید تا آنچه رخ می دهد را بدانید.
• زمان تشنج را بدانید.
• حین تشنج خونسرد باشید.

توصیه کلی به بیماران دچار صرع

به طور کلی صرع بیماری درمان‌پذیر و خوش ‌خیم می ‌باشد و ترس جامعه از این بیماری کاملاً نا بجا و ناآگاهانه می ‌باشد و اکثر بیماران دچار صرع از خیلی از افراد جامعه بالاتر می باشند و تا آخر عمر ممکن است هیچ مشکلی نداشته باشند. آقایان و خانم‌های جوان مبتلا به بیماری صرع به‌ هیچ وجه نگران ازدواج و عواقب بعدی نباشند.

در مجموع چون یک بیماری خوش ‌خیم می ‌باشد، بهتر است در صورت ثابت شدن این بیماری توسط پزشک متخصص، اقدامات درمانی انجام گیرد و مطمئن باشید که درصد بسیار زیادی از این افراد (بالای ۹۵درصد) به ‌طور کامل درمان خواهند شد.

هر تشنجی صرع نیست

صرع زمانی بروز می‌کند که سلول‌های مغزی از کنترل خارج شده و فعالیت بیش از حد طبیعی داشته باشند. این فعالیت بیش از حد به طور ناگهانی و در مدت زمان کوتاهی بروز می‌کند و ممکن است در نقطه خاصی از مغز رخ دهد و یا تمام مغز را درگیر کند. برخلاف باورهای رایج هر نوع تشنجی صرع نیست. این بیماری انواع مختلفی دارد و بین تشنج و بیماری صرع تفاوت وجود دارد. زمانی که سلول‌های مغزی به‌دلیل فعالیت بیش از حد از کنترل خارج می‌شوند تشنج ایجاد می‌شود.تشنج واکنشی است که در شرایط مختلفی از جمله ضربه وارده به سر، مننژیت، سکته مغزی، مصرف بیش از حد دارو، اعتیاد به مواد مخدر و… امکان بروز دارد.

اگر تشنج‌ها به صورت مکرر اتفاق بیفتند می‌توان گفت فرد به بیماری صرع مبتلا شده است. به‌عنوان مثال تشنج تب در کودکان بسیار شایع است. امکان دارد که هر کودکی همزمان با تب دچار تشنج بشود و این تشنج چند بار اتفاق بیفتد. اما این نوع تشنج‌ها را نمی‌توان صرع قلمداد کرد،

بلکه به آن تشنج‌های ناشی از تب گفته می‌شود. خوشبختانه این مشکل در سنین بالاتر یعنی در پنج یا شش سالگی برطرف می‌شود و نمی‌توان گفت که این کودک دچار بیماری صرع شده است. همچنین ممکن است فردی به‌دلیل ابتلا به دیابت و افت قند خون دچار تشنج شود و نمی توان او را مبتلا به بیماری صرع دانست.

صرع نوجوانی:

این نوع از تشنج با حالت گیجی بروز می‌کند. به این ترتیب که ارتباط فرد با محیط قطع شده و حرکات اتوماتیکی مثل ملچ مولوچ کردن، ور رفتن با لباس یا خودکار و… از خود نشان می‌دهد. این حالت برخلاف صرع کوچک طولانی‌تر بوده و حدود یک تا دو دقیقه طول می‌کشد. در این مدت شخص کاملا گیج است و هیچ واکنشی به اطراف نشان نمی‌دهد. بعد از اتمام حمله و بروز هوشیاری نیز چیزی به‌خاطر نمی‌آورد و دچار خواب‌آلودگی شدید می‌شود.

صرع بزرگ:

در صرع بزرگ فرد بدون هیچ هشدار یا علائم قبلی، به‌طور ناگهانی دچار سفتی عضلانی شده و نقش زمین می‌شود. به این ترتیب که صدایی از گلوی فرد خارج و بدن او سفت می‌شود و برخلاف صرع‌های اشاره شده روی زمین می‌افتد. بعد از چند ثانیه بدن فرد شروع به تکان‌های غیرارادی می‌کند که به مدت یک تا دو دقیقه طول می‌کشد. امکان دارد در زمان تشنج فرد گوشه‌های زبان را گاز بگیرد و کف از دهانش خارج شود. بعد از چند دقیقه عضلات شل شده و حتی امکان بروز بی‌اختیاری ادراری نیز وجود دارد. این افراد نیز بعد از پشت سر گذاشتن حمله دچار خواب‌آلودگی شدیدی می‌شوند.

علل و عوامل بروز صرع:

در بیش از ۹۰ درصد موارد علت اصلی حملات صرع مشخص نمی‌شود. البته متخصصان مغز همیشه امیدوار هستند دلیلی برای بروز تشنج‌ها پیدا نشود و نتایج ام‌آرآی یا آزمایش‌ها طبیعی باشند، چون تشنج‌های بدون علت معمولا بعد از چند سال درمان به مرحله کاهش و سپس قطع داروها می‌رسند. فقط ۱۰ درصد موارد صرع علل مشخصی دارند که شامل عوامل ژنتیکی، ضایعات مغزی مثل تومور مغزی یا رگ‌های نابه جا، سکته مغزی، اختلالات مادرزادی، اختلالات سیستم غددی و… است.

روش‌های تشخیص صرع:

بهترین روش تشخیص، مشاهده حمله توسط پزشک است که معمولا امکان کمی دارد. شرح حال بیمار از زبان اطرافیان یا مشاهده فیلم گرفته شده توسط آنها کمک زیادی به تشخیص تشنج می‌کند. در مواردی که پزشک به نوع تشنج بیمار شک داشته باشد اقدام به بستری کردن او و ویدئومانیتورینگ می‌کند. یعنی این‌که الکترودهای نوار مغزی را روی سر بیمار گذاشته و او را بستری می‌کنند، سپس با دوربین فیلمبرداری تمام لحظات ثبت می‌شود.

در صورت بروز حمله علاوه بر نوار مغزی، فیلمی از بیمار گرفته می‌شود که مشاهده آن توسط پزشک متخصص کمک زیادی به تشخیص درست می‌کند. برای بررسی علل تشنج نیاز به ام آر آی و نوار مغزی است. در برخی موارد پزشک دستور بررسی‌های کامل غدد، کلیه و کبد را نیز می‌دهد. اما در برخی از انواع تشنج‌ها با شنیدن شرح حال بیمار یا مشاهده فیلم، تشخیص انجام می‌شود و نیازی به این آزمایش‌ها نیست.

درمان صرع:

بیشتر تشنج‌ها در اطفال دیده می‌شود که خوشبختانه اکثر آنها تا ۲۵ سالگی درمان می‌شوند. در این فاصله بیمار دارو مصرف می‌کند و به‌تدریج میزان این داروها کاهش داده شده و در نهایت قطع می‌شود. در واقع عمده درمان تشنج‌ها بجز موارد اندکی که نیاز به جراحی دارند، درمان دارویی است. تشنج‌های سنین بالا معمولا در اثر مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای مثل سکته مغزی، تومور مغزی، اختلالات کلیوی یا کبدی و… بروز می‌کند. بنابراین در این سنین به‌ندرت داروی بیمار قطع می‌شود.

داروها و آزمایش‌ها:

مصرف منظم داروها توسط بیمار از اهمیت بالایی برخوردار است. لازم است که بیمار هر چند ماه یک بار آزمایش خون بدهد تا میزان دارو در خون او کنترل شود. انجام آزمایش‌های کبد، تست میزان کلسیم و ویتامین D برای افرادی که به‌طور مداوم دارو مصرف می‌کنند لازم است و توسط پزشک معالج در نظر گرفته خواهد شد.

مراقبت‌های لازم توسط خود بیمار:

یکی از مسائل مهم در افراد مبتلا به صرع رانندگی است. در این خصوص نمی‌توان حکم کلی صادر کرد. هر فردی بنا به شرایط خاص خود باید تابع نظر پزشک عمل کند. اما به‌طور کلی ورزش‌هایی مثل اسب‌سواری، صخره‌نوردی و موتورسواری و… توصیه نمی‌شود، اما ورزش‌های دیگر با صلاحدید پزشک معالج بلامانع است بخصوص در کودکان که نیاز به فعالیت بدنی دارند. بچه‌های مبتلا به تشنج که به شنا علاقه‌مند هستند،

می‌توانند با رعایت نکاتی خاصی به ورزش مورد علاقه خود (البته صرفا در استخر نه در رودخانه و دریا) بپردازند. در این صورت نیز لازم است والدین حتما غریق نجات را در جریان بیماری کودک قرار دهند.در برخی از استخرها کلاه‌هایی با رنگ مخصوص برای این افراد در نظر گرفته می‌شود که برای نجات فرد موثر است.افراد دچار صرع باید از حمام کردن در مواقعی که در منزل تنها هستند خودداری کنند و حتما در حمام را باز بگذارند. توصیه دیگر این است

که هنگام دوش گرفتن ابتدا آب سرد و سپس آب گرم را باز کنند. در این‌صورت اگر حمله‌ای رخ دهد فرد دچار سوختگی با آب داغ نمی‌شود. حمل ظروف حاوی آب داغ یا غذای داغ برای افراد مبتلا به صرع توصیه نمی‌شود. همیشه کارد و چنگال را به صورت برعکس داخل جاظرفی قرار دهید تا در صورت بروز تشنج، تماسی با قسمت تیز و برنده آنها اتفاق نیفتد. کارهایی مثل اتوکردن نیز در مواقع تنها بودن در منزل توصیه نمی شود. افراد سیگاری نیز از سیگار کشیدن در مواقع تنهایی خودداری کنند.

مانعی برای ازدواج وجود ندارد

بیماران مبتلا به صرع می‌توانند مانند بقیه افراد ازدواج کرده و بچه‌دار شوند. احتمال انتقال تشنج به بچه این افراد بسیار کم است. مصرف داروهای ضدتشنج در طول بارداری اگر تحت نظر پزشک متخصص باشد کم عارضه خواهد بود. شرط اصلی برای ازدواج این افراد در جریان قرار دادن طرف مقابل است.

وظیفه والدین و اطرافیان بیمار

علاوه بر مراجعه به پزشک و دریافت دارو، والدین و اطرافیان بیمار وظایفی به عهده دارند. والدین باید معلم‌ها، مسئولان مدرسه و هر کسی که با کودک در ارتباط است را از بیماری فرزند خود مطلع کنند.معلمان و مسئولان مدرسه نیز باید اطلاعات کافی درخصوص رفتار با کودک مبتلا به تشنج داشته باشند.تنها کاری که اطرافیان در مواجهه با فرد دچار صرع باید انجام دهند دور کردن اشیای خطرناک از اطراف بیمار است.توصیه اکید می‌کنیم

که هیچ تلاشی برای باز کردن دهان بیمار انجام نشود. برخلاف باورهای رایج نیازی به قرار دادن شیء در دهان بیمار برای جلوگیری از قفل شدن دندان‌های او وجود ندارد. در افراد بزرگسال لازم است که فرد را به پهلو بخوابانید و صبر کنید تا حمله برطرف شود. اگر مسئولان کودک مبتلا از بیماری او ناآگاه باشند دستپاچه عمل می‌کنند که این مساله باعث ترس و وحشت همکلاسی‌ها و در نهایت ضربه روحی به کودک خواهد شد.