جلسه سری در هاروارد

به گزارش شفا آنلاین،موضوع مورد بحث درگردهمایی طرح بلندپروازانه تولید ژنوم انسانی به‌طور مصنوعی بود. پس از مباحثات زیادی که علیه پنهانکاری اعمال شده در ارتباط با موضوع جلسه درگرفت، شرکت‌کنندگان عقاید خود را منتشر واعلام کردند که تمام تلاش خود را برای راه‌اندازی پروژه‌ای که بتواند هزینه‌های بالای این طرح بلندپروازانه را کاهش دهد، بکار خواهند گرفت.

 طرح فوق می‌تواند انقلابی درتوسعه بیوتکنولوژی باشد وامکان تولید اندام‌های انسانی را در آزمایشگاه جهت پیوند عضو فراهم کند. اعلامیه این افراد که در ژورنال ساینس به چاپ رسیده، گویای این واقعیت است که علم بیوتکنولوژی با سرعت زیادی پیشرفت می‌کند ولی با فرازو نشیب زیادی از منظر اخلاقیات روبه‌رو است. دانشمندان با به‌کارگیری تکنیک‌های متعددی مولکول‌های پیچیده‌ای را که حاوی کدهای زندگی هستند، دستکاری می‌کنند و در همان شماره یاد شده مجله ساینس خبر موفقیت دانشمندان در ویرایش مولکول RNA نیز به چاپ رسیده است.

       مبتکرین ساخت مصنوعی ژنوم درصدد توسعه طرح خود در مقیاسی هستند که نهایتا اهمیت آن با پروژه نقشه ژنوم انسان در دهه 90 میلادی برابری کند. تفاوت این دوپروژه در این است که پیش از این دانشمندان سعی به خواندن نقشه ژنتیک و رمزگشایی آن داشتند ولی حالا دانشمندان می‌خواهند خود نگارنده ژن‌ها باشند. طرح اخیر«پروژه نگارش ژنتیکی» نام گرفته است.

       «هدف غایی پروژه نگارش ژنتیکی، کاهش هزینه‌های مهندسی و آزمایش رشته‌های طویل ژنوم است. در مدت زمانی 10 ساله درصدد آن هستیم که چارچوب اخلاقی برای مهندسی ژنتیک طراحی کنیم وهمچنین برنامه‌های کاربردی پزشکی مبتکرانه‌ای را طراحی و تولید کنیم.» سخنان بالا بخشی از بیانیه گروه منتخب دانشگاه هاروارد است. مدیریت وریاست این گروه برعهده سازمان غیرانتفاعی مرکز نخبگان مهندسی بیوتکنولوژی قرار دارد. این طرح با واکنش‌های منفی بی‌شماری ازجمله از سوی انستیتوی ملی سلامت روبه‌رو شده است. فرانسیس کالینز رییس این مرکز که ریاست پروژه ژنوم انسان را برعهده داشته، می‌گوید که این طرح برای اینکه اقدامی نوآورانه محسوب شود و به ثمر برسد بسیار نارس است. او می‌افزاید که انستیتوی ملی سلامت زمان را برای پشتیبانی مالی جهت طرحی چنین هزینه‌ساز مناسب نمی‌داند. برای ساخت زنجیره‌های کوچک DNA در آزمایشگاه با ملاحظات اخلاقی اندکی روبه‌رو هستیم ولی اگر بخواهیم کل ژنوم انسان را در آزمایشگاه و به طریقه مصنوعی بسازیم، بی‌شک ناچار به عبور از خطوط قرمز بی‌شماری خواهیم شد ودغدغه‌های اخلاقی بسیاری مانع ادامه کار خواهد شد.

       از سوی دیگر جرج چرچ، متخصص ژنتیک و یکی از نگارندگان مقاله ساینس، می‌گوید که هدف ما این نیست که انسان کامل را بسازیم. کاربرد این اپلیکیشن‌ها مثلا می‌تواند ساخت سلول‌های مقاوم در برابر ویروس‌ها باشد. این سلول‌ها مستقیما در بدن بیماران وارد نخواهد شد بلکه کاربرد چنین اپلیکیشن‌هایی در صنعت داروسازی وساخت داروهای پیشرفته است. در حال حاضر ساخت داروی جدید به سبب آسیب‌پذیری در برابر آلودگی ویروسی امری دشوار است. او می‌گوید: «هنگام ساخت داروهای انسانی درون سلول‌های پستانداران، اگر این سلول‌ها دچار آلودگی ویروسی شوند کار شما حداقل به مدت دو سال عقب خواهد افتاد. اتفاقی که تاکنون به کرات رخ داده است.» مقاله مجله ساینس به چند مثال برآمده از تولید مصنوعی ژنوم انسان اشاره می‌کند: «تولید و پرورش اعضای قابل پیوند، مهندسی ایمن‌سازی در برابر ویروس‌ها از طریق بازنویسی رمز ژنتیکی، مهندسی تولید سلول‌های مقاوم در برابر سرطانی شدن و تولید انبوه و کم‌هزینه واکسن ومحصولات دارویی، تنها تعدادی از دستاوردهای ممکن نگارش و تولید آزمایشگاهی ژنوم انسان است.»

       انتقاد عمده‌ای که متوجه این طرح است، تلاش برای پنهان نگاه داشته شدن آن است. پروفسور اندی، استاد مهندسی بیوتکنولوژیک دانشگاه استانفورد، می‌گوید که وقتی این طرح پشت درهای بسته و با تلاش برای پنهانکاری مطرح شده، به این معنی است که حتما اشکالی در اجرای آن وجود دارد. اندی و زولوت، استادان اخلاق پزشکی و علوم انسانی در دانشگاه نورث وسترن مشترکا با انتشار مقاله‌ای نگرانی خود را مبنی بر پتانسیل نهفته در ساخت ژنوم انسان جهت کاربردهای غیرانسانی و اخلاقی ابراز داشته‌اند. اندی بارها انتقاد خود را از اینکه این طرح فقط با عده‌ای از دانشمندان و متولیان امور اخلاق پزشکی مطرح شده، ابراز نموده است. «آیا ما می‌خواهیم وارد دنیایی شویم که انسان اختیار ویرایش ژنتیکی خود را در دست دارد؟ آیا نباید پیش از شروع به این کار به عواقب و نتایج نامطلوب آن بیندیشیم؟» او می‌افزاید که مقاله منتشر شده در ساینس اشاره‌ای به ملاحظات اخلاقی این پروژه نداشته و فقط اشاره شده که راه حل موانع اخلاقی هنگام مواجه با آن اندیشیده خواهد شد.

       این پروژه دارای چهار راهبر اصلی است: چرچ، متخصص ژنتیک منصوب به دانشگاه هاروارد، هسل، محققی از سوی شرکت اتودسک، بوئک، مدیر انستیتوی ژنتیک دانشگاه نیویورک و نانسی کلی، مدیر اجرایی مرکز ژنوم دانشگاه نیویورک. شنیده‌ها حاکی از آن است که خانم مدیریت ارشد اجرایی را عهده‌دار است و شرکت اتودسک 250 هزار دلار برای برنامه‌ریزی‌های اولیه بودجه اختصاص داده است. هیئت راهبری امیدوار است تا پایان سال جاری میلادی موفق به جلب 100 میلیون دلار سرمایه تحقیقاتی شود و هدف‌گذاری خود را برای جلب 3میلیارد دلار سرمایه تحقیقاتی تعریف کرده است. چرچ در پاسخ به انتقادات اندی اظهار کرده که 9 نفر از شرکت‌کنندگان جلسه هاروارد کارشناسان امر اخلاق پزشکی بوده‌اند. پروفسور چرچ که آزمایشگاهش به سبب دستاوردهای مهندسی ژنتیک شهرت دارد، می‌گوید که در یک بازه زمانی 3 تا 10 ساله کاهش هزینه ساخت زنجیره‌های DNA ممکن خواهد بود. او می‌افزاید محققین تاکنون موفق به ساخت قطعات کوچک زنجیر DNA شده‌اند و مانع اصلی ساخت زنجیرهای طویل و قابل استفاده هزینه بالای آن است. مبحث مهندسی ژنتیک از دهه 70 میلادی تاکنون درگیر ملاحظات اخلاقی بوده است. پاییز سال گذشته دانشمندان و محققین مهندسی ژنتیک از اروپا، چین وایالات متحده گرد هم آمدند و به توافق رسیدند که ویرایش و نگارش نقشه ژنتیک انسان را محدود سازند، اتفاقی که می‌تواند خصوصیات وراثتی افراد را متحول سازد.