بیست سال پس از تولد دالی، گوسفند شبیه‌سازی شده، این دانش نوین به کجا‌رسیده است؟

به گزارش شفا آنلاین، او و همکارانش موفق به تولید بره‌ای آزمایشگاهی شده بودند. این بره حاصل ادغام تخمک و اسپرم نبود، بلکه از DNA استخراج شده از غدد پستانی گوسفندی بالغ ساخته شده بود. دکتر ترونسون، دانشمند سلول‌های بنیادی و استاد دانشگاه ملبورن استرالیا، می‌گوید که با شنیدن این خبر خشکش زده بوده است، «می‌دانستم که تغییر و تحولی انقلابی پیش‌رو داریم.» شبیه‌سازی یک پستاندار انعطاف‌ناپذیری و سرسختی قوانین زیست‌شناسی را در زمان خود به چالش کشید. تصور شبیه‌سازی انسان‌ها اعجاب‌انگیز بود، می‌شد ازبیماری‌های بسیاری پیشگیری کرد و فرزندان درگذشته را دوباره به‌دنیا آورد.

       15 تیرماه 1996 دالی متولد شد، 20 سال پیش. تاثیرشبیه‌سازی بر علوم پایه بسیار بوده ولی شبیه‌سازی دالی از خاطره‌ها پاک شده است. در سال 2016 تصور شبیه‌سازی انسان دیگر جذابیتی ندارد، امری که همراه با خطراتی ناشناخته است و فایده چشمگیری هم ندارد. از سوی دیگرشبیه‌سازی حیوانات هم محدود و انگشت‌شمار است. در کشورهای ایالات متحده و چین به‌صورتی محدود برای مصارف دامپروری از شبیه‌سازی استفاده می‌شود ولی سال گذشته پارلمان اروپا به‌طور قانونی استفاده از شبیه‌سازی را برای مصارف غذایی ممنوع اعلام کرد. سال گذشته دولت کره جنوبی یکی از دانشمندانش را برای شبیه‌سازی حیوانات خانگی 100 هزار دلار آمریکا جریمه کرد.

       درخشان‌ترین تاثیر فناوری شبیه‌سازی را در پیشرفت علم سلول‌های بنیادین مشاهده می‌کنیم. شینیا یاماناکا، برنده جایزه نوبل 2012، خبر تولد دالی را الهام‌بخش خود در تحقیقاتش در زمینه سلول‌های بنیادی می‌داند: «دالی به من نشان داد که بازنویسی برنامه هسته سلول امکان‌پذیر است و من را تشویق به شروع تحقیقاتم کرد.» یاماناکا زمان خود را بین دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در سانفرانسیسکو و مرکز تحقیقات سلولی ملکولی دانشگاه کیوتوی ژاپن تقسیم کرده است. وی کار خود را با سلول‌های بالغ موش آغاز کرد و موفق شد که ساعات بیولوژیک این سلول‌ها را به عقب بازگرداند. آنها با بازگشت به مرحله جنینی قابلیت تبدیل به طیف وسیع و متنوعی را از سلول‌های بالغ به‌دست می‌آورند. از آنجا که این سلول‌ها به‌طور مصنوعی ایجاد می‌شوند، «سلول‌های بنیادی با قابلیت تبدیل چندتایی» iPS (induced pluripotenstem cells) نامیده می‌شوند. پیشرفت در تولید سلول‌های iPS نیاز به سلول‌های بنیادی جنینی را کاهش داده است. به‌کارگیری سلول‌های جنینی مدت‌ها از منظر اخلاقی مورد مناقشه بود و روش جدید راه را برای پژوهش گسترده و فارغ از دغدغه‌های اخلاقی گشوده است.

       به گفته روبین لاول بادج، رییس بخش بیولوژی سلول‌های بنیادی و ژنتیک نمودر انستیتیوی فرانسیس کریک لندن، تولد دالی نقطه عطف و دگرگونی در بیولوژی نوین است زیرا به ما ثابت کرد که DNA موجود در یک سلول بالغ حامل تمامی اطلاعات لازم برای تولید یک موجود کامل است. پیش از آن محققین موفق به تولید قورباغه بالغ از سلول جنین قورباغه شده بودند ولی دالی نشان داد که می‌توان یک سلول بالغ را به سلول جنینی بازتعریف کرد. دالی در سال 2003 و در 6 سالگی به علت عفونت ریه، بیماری رایج در میان جانورانی که با محیط آزاد در ارتباط نیستند، از بین رفت. احتمال ارتباط مرگ وی با شبیه‌سازی شده بودنش بسیار ضعیف است.

       ویلموت معترف است که تولد دالی حاصل یک تصادف پیش‌بینی نشده بوده است. او و همکارانش می‌خواستند با استفاده از سلول‌های جنینی و بالغ در کنار هم سلول‌های غدد شیری را تولید و شیر را خارج از بدن پستاندار تولید کنند، اما به‌صورت غیرمنتظره‌ای یک موجود کامل درست شد. یک جایزه غیر مترقبه! ویلموت شبیه‌سازی انسان را امری ممکن اما غیرخردمندانه می‌داند. او اضافه می‌کند که تکنیک به‌کار رفته برای ساختن دالی در مورد انسان کارآمد نیست ولی روش‌های ممکن دیگری وجود دارد. از سوی دیگر دستیابی به روش شبیه‌سازی انسان به معنی مجاز بودن به‌کارگیری آن نیست. احتمال بروز نارسایی‌های مادرزادی در شبیه‌سازی انسان بسیار بالاست. کما اینکه بره‌ای که پس از دالی شبیه‌سازی شد، دچار نارسایی تنفسی حاد بود. به گفته ویلموت، مشاهده یک حیوان شبیه‌سازی شده بیمار به اندازه کافی غم‌انگیز است چه ر سد به آنکه نوزاد انسان را دچار نارسایی‌های حاصل از شبیه‌سازی ببینیم. با دسترسی ما به روش‌های تصحیح ژنتیک استفاده از شبیه‌سازی دیگر توجیه‌پذیر نیست.

       کارشناسان اظهار می‌کنند که بازار بزرگی برای جذب جنین دامی وجود دارد، بازاری پنهان و شلوغ که جزییات آن و همچنین گردانندگانش برای کسی روشن نیست. سال 2008 دولت آمریکا رسما اعلام کرد که بین گاوها، بزها و خوک‌های شبیه‌سازی شده و همنوعان‌شان هیچ تفاوتی وجود ندارد، بنابراین استفاده از آنها در صنعت موادغذایی بلامانع است. در کشور چین کمپانی بویالایف گروپ اعلام کرد: قصد دارد 100 هزار گوساله گوشتی را به طریق شبیه‌سازی تولید و وارد چرخه صنعت گوشت کشور کند. این مقدار 10 درصد میزان کل مصرفی کشور چین است.

       از سوی دیگر شبیه‌سازی، به لحاظ تئوریک، می‌تواند برای نجات گونه‌های در حال انقراض استفاده شود. البته بازتولید ماموت‌ها، پانداهای غول‌پیکر و انسانهای نئاندرتال داستان‌هایی کودکانه هستند، زیراحتی اگر به DNA گونه‌های از دست رفته دسترسی داشته باشیم مادامی که به یک سلول سالم آن گونه دسترسی نداشته باشیم، ‌شبیه‌سازی غیرممکن است. محققین بسیاری از جمله پل نافلر، استاد مرکز دیویس در دانشگاه کالیفرنیا، مهمترین دستاورد شبیه‌سازی را تولید سلول‌های بنیادی جنینی می‌دانند، بدین‌ترتیب می‌توان از استفاده از جنین اجتناب کرد.

       انتقال هسته سلول‌های بنیادین درک بسیار بهتری از دانش جنین‌شناسی و تصحیح نقشه ژنتیک به ما ارائه می‌کند که اگرچه در آینده نزدیک جنبه درمانی برای آن متصور نیست، تغییرات عظیمی را در آینده علم ژنتیک به همراه خواهد داشت. شبیه‌سازی یک عزیز در گذشته دیگر معنی ندارد زیرا ثابت شده که تاثیر محیط بر رفتار هر فرد متفاوت از دیگری است. امکان اینکه فردی با مشخصات ژنتیکی کاملا یکسان بسازیم بسیار بالا و تقریبا صددرصد است ولی شبیه‌سازی رفتاری امری غیرممکن است.