اعتبـاربخشی بیمارستـان و توسعـه صنـعت گردشگـری

 برای تعیین محورهای اصلی و فرعی سیستم ارزشیابی عملکرد دو سوال مطرح می‌شود. اول اینکه هدف سیستم ارزشیابی عملکرد چیست؟ هدف سیستم اعتباربخشی بیمارستانی ارتقای کیفیت، ایمنی و اثربخشی خدمات سلامت، بهبود رضایت بیماران و کارکنان و افزایش بهره‌وری بیمارستان‌ها است. دوم این که برای دستیابی به این اهداف چه عواملی (کارکردهایی) باید در بیمارستان‌ها به‌کار گرفته شود؟

 برای ارائه خدمات اثربخش و کارآمد به بیماران، به کارکنانی با دانش و مهارت کافی، تجهیزات، تسهیلات، ملزومات، داروها، فرایندهای کاری درست و مبتنی‌بر شواهد نیاز است. همه اینها نیازمند یک سیستم مدیریت کارآمد و برنامه‌ریزی صحیح است. بنابراین، محورهای اصلی اعتباربخشی شامل مدیریت و رهبری، برنامه‌ریزی، آموزش، مدیریت منابع، مدیریت کارکنان، مدیریت بیماران، مدیریت فرایندها، رضایت کارکنان و بیماران و عملکرد بالینی، عملیاتی و مالی خواهد بود.

       عدم توجه به برخی از این محورهای اصلی منجر به فراموشی یک بعد بسیار مهم اعتباربخشی می‌شود. در نتیجه سیستم اعتباربخشی از روایی صوری و محتوایی لازم برخوردار نخواهد بود. تقریباً تمامی مدل‌های ارزشیابی عملکرد از جمله طرح ملی ارزیابی عملکرد سازمان‌های ایرانی چنین کارکردهایی را شامل می‌شوند.

       کمیته فنی اعتباربخشی پس از تعیین محورهای اصلی باید محورهای فرعی را تعیین کند. این کار با استفاده از نظرات متخصصان مربوطه صورت می‌گیرد. به عنوان مثال اگر آموزش را یکی از محورهای اصلی اعتباربخشی در نظر بگیریم، این محور اصلی می‌تواند شامل چهار محور فرعی آموزش کارکنان، آموزش بیماران و همراهان، آموزش دانشجویان و فراگیران و آموزش جامعه باشد.

       سپس برای هر محور فرعی باید استانداردها را نوشت. برای نوشتن استانداردها به فرایندهای کاری در محور فرعی مربوطه توجه می‌شود و عناصر ساختار، فرایند و پیامد در سطوح فرد، بخش و بیمارستان مورد توجه قرار می‌گیرد. در نهایت، برای هر استاندارد تعدادی سنجه نوشته می‌شود. عناصر برنامه، اجرا، ارزیابی و اقدام (PDCA ) در نوشتن سنجه‌های استاندارد مورد نظر باید استفاده ‌شوند. اثربخشی، کارایی، ایمنی، عدالت، بیمار محوری، به موقع بودن، کارمند مداری و تداوم نیز باید در تکمیل سنجه‌های هر استاندارد استفاده شوند. بررسی استانداردهای 79 موسسه اعتباربخشی در جهان نشان می‌دهد که تعداد مطلوب سنجه‌های اعتباربخشی بیمارستان‌ها بین 600 تا 800 سنجه در قالب حدود 100 تا 120 استاندارد است. به‌عنوان مثال، تعداد سنجه‌های اعتباربخشی بیمارستان‌های دانمارک 470 سنجه است.

       سنجه‌ها باید کوتاه و شفاف نوشته شوند. پس از تدوین استانداردها و سنجه‌ها گروهی از متخصصان زبان شناس و کارشناس ادبیات فارسی باید جملات سنجه‌ها را ویراستاری ادبی کنند. برای هر استاندارد می‌توان یک صفحه در نظر گرفت که در آن استاندارد مربوطه، هدف از تدوین آن و سنجه‌ها بیان ‌شوند. برای هر سنجه می‌توان در حد یک پاراگراف توضیحاتی نوشت تا به عنوان خودآموز برای مدیران و کارکنان بیمارستان‌ها و ارزیابان اعتباربخشی عمل کند. در این صورت، کتاب اعتباربخشی بیمارستان‌ها حدود 150 صفحه خواهد بود.

       در مدل‌های ارزیابی عملکرد سازمان‌ها بیشتر از طیف امتیازی صفر تا 10 برای امتیازدهی سنجه‌ها استفاده می‌شود تا ارزشیابی به‌طور جامع امکان‌پذیر باشد. ارزیاب در مورد هر استاندارد یا سنجه باید ساختار، فرایند و نتیجه سنجه مورد نظر را در ابعاد فردی، بخشی و سازمانی مورد توجه قرار دهد. علاوه‌بر این، سنجه‌ها را می‌توان از نظر اهمیت به 3 دسته حیاتی، ضروری و ایده‌آل تقسیم نمود. برای امتیازدهی سنجه‌ها می‌توان از مدل ماتریس انتخاب اجباری استفاده کرد. در این روش کلیه سنجه‌ها فقط با یک ماتریس امتیازدهی ارزیابی می‌شوند و نیاز نیست به تعداد سنجه‌ها جدول امتیازدهی درست کرد. کما اینکه این کار منجر به حجیم شدن کتاب اعتباربخشی می‌شود. درصد استانداردها و سنجه‌های مورد استفاده در محورهای اصلی و فرعی اعتباربخشی باید اصولی تعیین شوند تا ارزیابی متوازنی از عملکرد بیمارستان به عمل آید. در کشورهای توسعه یافته معمولاً 50 درصد وزن استانداردها به ساختارها و فرایندها و 50 درصد باقیمانده به نتایج داده می‌شود. در کشورهای در حال توسعه پیشنهاد می‌شود که در ویرایش ابتدایی استانداردها حدود 60 تا 70 درصد استانداردها ساختاری و فرایندی و مابقی استانداردها پیامدی باشند.

       در نهایت، استانداردها باید در تعدادی از بیمارستان‌های کشور پایلوت شوند تا نواقص احتمالی شناسایی و برطرف شود. نظرات مدیران و کارکنان بیمارستان‌ها و ارزیابان در این مرحله باید به کمیته فنی تدوین استانداردها منعکس شود. برای این منظور حداقل 50 بیمارستان باید در مطالعه پایلوت شرکت کنند. بین محورهای اصلی و فرعی و استانداردها رابطه برقرار است. عدم ارتباط در نمونه پایلوت نشان می‌دهد که استانداردها درست تدوین نشدند.

       استانداردهای اعتباربخشی بیمارستان‌های کشور باید به تایید انجمن بین‌المللی کیفیت در بهداشت و درمان برسد تا در بعد بین‌المللی مورد قبول همه کشورهای دنیا شود. این موضوع نقش بسزایی در توسعه صنعت گردشگری سلامت دارد. در صورت اخذ تاییدیه این انجمن، بیمه‌های سلامت بین‌المللی هزینه‌ بیماران خارجی در بیمارستان‌های ایران را خواهند پرداخت. دریافت تاییدیه ISQua بیانگر استاندارد بودن استانداردهای اعتباربخشی خواهد بود و جای شک و ابهام در مورد درست بودن استانداردها باقی نخواهد گذاشت.