نقـد طـرح تحـول سلامـت درنشـریه لنسـت

به گزارش شفا آنلاین، در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورها پوشش همگانی بهداشتی را به‌عنوان آرمانی در سیاست ملی اتخاذ کرده‌اند و سازمان جهانی بهداشت نیز به این موضوع اشاره می‌کند که تمامی کشورها باید با سرعت عمل بیشتری به ‌سوی این مهم حرکت کنند.

       دولت رئیس‌جمهور وقت ایران آقای حسن روحانی برای رسیدن به پوشش همگانی بهداشتی، طرح تحول سلامت را در سال ۲۰۱۴ در ایران طراحی و پایه‌ریزی کرد. این برنامه که ظاهرا از تجربه دولت‌های تایلند و ترکیه الهام می‌گیرد، بزرگ‌ترین انقلاب در نظام سلامت ایران نامیده شده است.

       بنا بر آمار بانک جهانی در سال ۲۰۱۳ هزینه کردن از جیب (OOP) به‌وسیله بیماران در ایران حدود ۱/۵۲ درصد از کل مخارج بهداشتی را شامل می‌شد و این رقم ایران را در میان ۲۳ کشور عضو دفتر منطقه‌ای سازمان جهانی بهداشت در ناحیه مدیترانه شرقی (IMRO) در رتبه ۱۳ قرار داد.

       براساس گزارش کوتاهی که به‌وسیله سازمان جهانی بهداشت منتشر شد، این هزینه کردن از جیب به‌وسیله بیماران یکی از عمده‌ترین معایب نظام بهداشتی در ایران شمرده می‌شود. در واقع، هدف اصلی طرح تحول سلامت در ایران بهبود حفاظت مالی از بیماران برای بهبود بهره‌وری، عدالت و کارایی از طریق 8 بسته حمایتی وزارت بهداشت است.

       علی‌رغم کاهش درآمدهای دولت به علت افت شدید قیمت نفت در سال‌های اخیر، با اختصاص یک بودجه جدید از طریق اجرای طرح تحول سلامت، بودجه وزارت بهداشت از ۷/۶ درصد بودجه عمومی در سال ۲۰۱۳ به ۳/۱۰ درصد بودجه عمومی در سال ۲۰۱۵ افزایش یافت. این افزایش در بودجه طرح تحول سلامت امری کاملا ضروری بود و باید زودتر به انجام می‌رسید. برخی از دلایل عمده تاخیر در افزایش بودجه، رشد منفی اقتصادی ناشی از تحریم‌های اقتصادی آمریکا و کمبود توجه دولت پیشین به بخش بهداشت و درمان بود. همان‌طور که تجربه بسیاری از کشورها نشان می‌دهد، تخصیص منابع مالی به اولویت‌های مراقبت بهداشتی به ‌خودی ‌خود امری پسندیده است اما به‌تنهایی نمی‌تواند هر مشکلی را حل کند و به ‌عبارت ‌دیگر نیازمند شرایط زیر است: ۱) برنامه مناسب برای تنظیم اولویت‌ها و مدیریت منابع از طریق پزشکان خانواده؛ ۲) بیمه درمانی تک‌پرداختی قدرتمند؛ ۳) پایداری اصلاحات. با وجود اجرای موفقیت‌آمیز سیستم مراقبت‌های بهداشتی اولیه در ایران که سازمان بهداشت جهانی آن را یک شاهکار باورنکردنی و یک مدل موفق توصیف کرده است، برنامه پزشک خانواده در این کشور هنوز در مراحل اولیه اجرا قرار دارد. به‌دلیل توزیع نابرابر خدمات بهداشتی و تمرکز بیمارستان‌ها در کلان‌شهرها و هزینه‌های غیرمستقیم متعاقب، بیماران فقیر و روستانشینان به ‌سختی به چنین خدماتی دسترسی پیدا می‌کنند.

       پزشکان خانواده نقش کلیدی در کاهش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی، افزایش کارایی مداخلات درمانی و بهبود رضایت‌مندی بیماران دارند. علاوه بر این، مطالعات قبل و بعد از اجرای طرح تحول سلامت نشان می‌دهد که افزایش شاخص بهای مصرف‌کننده در حوزه بهداشت بسیار بالاتر از دیگر حوزه‌هاست و پزشکان خانواده می‌توانند نقش قابل‌توجهی در مدیریت تقاضا و در نتیجه اصلاح این شرایط داشته باشند. به همین دلیل است که برنامه پزشک خانواده باید همراه با 8 بسته خدمات بهداشتی در طرح تحول سلامت قرار می‌گرفت، الزامی که متاسفانه تاکنون نادیده گرفته شده است. تجربه بسیاری از کشورها نشان داده است که یک بیمه درمانی تک‌پرداخت قدرتمند می‌تواند به بهبود حفاظت مالی از بیماران و برابری در هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی منجر شود. یکی از مهم‌ترین مراحل برای رسیدن به پوشش همگانی بهداشتی به‌ویژه در کشورهای در حال ‌توسعه کاهش تکه‌تکه‌‌شدگی صندوق‌های بیمه است.

       ایران ترکیبی از ۱۷ صندوق بیمه با مجموعه اعضای متفاوت دارد که این امر به مشکلات فراوانی مانند پوشش ناقص جمعیتی، تداخل و هم‌پوشانی صندوق‌های بیمه در پوشش جمعیتی، پوشش نامناسب خدمات و نارضایتی عمومی، می‌انجامد. به‌دلیل مقاومت غیرمعمول صندوق‌های بیمه در برابر ادغام شدن، به نظر می‌رسد که راه‌حل این مسئله اجرای یک راهکار گام‌به‌گام است و اولین گام ضروری در این زمینه نه ادغام ساختاری، بلکه اجرای سیاست‌ها و مقررات مشابه در این صندوق‌هاست.

       پایداری اصلاحات (مالی و مدیریتی) برای اجرای موفقیت‌آمیز طرح تحول سلامت بسیار مهم و حیاتی است.

       بودجه اختصاص‌یافته به وزارت بهداشت از لحاظ مالی از 3 منبع منشا می‌گیرد: بودجه عمومی (منبع اصلی)، کاهش یارانه‌های سوخت‌های فسیلی و مالیات بر ارزش افزوده.

       بودجه‌های عمومی ایران که عمدتا از فروش نفت خام به دست می‌آید، به دلیل نوسانات در قیمت‌های جهانی نفت یک منابع ناپایدار شمرده می‌شوند. به همین دلیل منابع پایدار مانند مالیات بر ارزش افزوده می‌بایست سهم بزرگی از بودجه تخصیص‌یافته به وزارت بهداشت را تشکیل دهند.

       از لحاظ مدیریتی، اصلاحات در ایران اغلب با تغییرات زیادی در سطوح بالایی و میانی مدیریتی مواجه بوده‌ است که این امر موجب کنار گذاشته شدن بسیاری سیاست‌گذاری‌ها شده است؛ بنابراین انتصابات مدیریتی در بخش سلامت می‌بایست براساس اصول شایسته‌سالاری وضع شود. در نهایت، برای دست یافتن به یک پوشش همگانی بهداشتی در ایران، سیاست‌گذاران ملزم هستند که برای اجرای موفقیت‌آمیز طرح تحول سلامت سیاست جدیدی را در زمینه همکاری‌های بین بخشی در حوزه سلامت اتخاذ کنند. همچنین، سنجش‌های جامع به‌ویژه ارزیابی‌های استانی و نظارت بر پیشرفت طرح تحول سلامت در راستای پیگیری اجرای 8 بسته خدماتی وزارت بهداشت بسیار حیاتی هستند.سپید
Lancet