شفا آنلاین>اجتماعی>سلامت> شاید به‌زعم بسیاری از منتقدان، جایگاه پژوهش در طرح تحول نظام سلامت آن‌گونه که باید مورد توجه قرار نگرفته، اما معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت این مساله را قبول ندارد و سعی می‌کند با جذب بودجه‌های مختلف، مظلومیت را از چهره پژوهش بزداید.
به گزارش شفا آنلاین،به نقل از سپید محمدرضا پورشفیع استاد انستیتو پاستور ایران و یکی
از نخبگان پژوهشی علوم پزشکی ایران است که اگرچه پیشرفت‌های صورت گرفته در
پژوهش علوم پزشکی را می‌ستاید، اما همچنان از وضعیت موجود راضی نیست.
پورشفیع که تمام مشکلات پژوهش را مرتبط به نیروی انسانی نمی‌داند، در
گفت‌وگویی با سپید، به بخشی از مشکلات این حوزه اشاره کرد.پژوهش علوم پزشکی چه جایگاهی در نظام سلامت ایران دارد؟
قدر مسلم این است که با استناد به آمار و ارقامی که ارائه می‌شود، وضعیت پژوهش در ایران جایگاه خیلی خوبی نسبت به منطقه دارد. اما متاسفانه هنوز در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته و طراز اول، فاصله زیادی با شاخص‌های بین‌المللی داریم.
علت وجود این فاصله دقیقا چیست؟
علل مختلفی می‌توان برای آن عنوان کرد که اصلی‌ترین آنها نیروی انسانی و همچنین بودجه‌هایی است که به امر پژوهش اختصاص داده می‌شود. برای مثال، یکی از مراکز مهم بودجه‌دهی به پژوهش در آمریکا، سازمان «موسسه ملی سلامت NIH» است که بعد از وزارت دفاع بالاترین بودجه را دارد. این یعنی سلامت و تحقیقات از جایگاه خاصی در سیستم نظام آمریکا برخوردار است. مورد بعد ثباتی است که برای این نظام تحقیقاتی وجود دارد.
این ثبات تا حدی است که گاهی مواقع، حتی وقتی ریاست دولت‌های آمریکا بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری تغییر می‌کند، رئیس «NIH» تغییر نمی‌کند چون این ارگان نباید دستخوش سیاست‌بازی‌ها شود و سیاست نباید بر تحقیقات و بهداشت و سلامت مردم تاثیر بگذارد. درواقع اینکه حکومت سیاسی آمریکا، چه دموکرات و چه جمهوری‌خواه باشد، اصلا ارتباطی به ریاست NIH ندارد. درواقع بهترین فردی که دارای شاخص‌های علمی بالا است، در این زمینه انتخاب می‌شود و این روند منجربه این می‌شود که در آمریکا تحقیقات دستخوش تغییرات سیاسی نشود. درواقع خروجی تحقیقات نه‌تنها در سیاست‌های کلان آمریکا ظهور پیدا می‌کند، بلکه بر کوچک‌ترین بخش‌های زندگی روزمره مردم تاثیرگذار است.
یک تفسیر حرف شما این است که پژوهش در ایران از مسایل سیاسی آسیب دیده است.
متاسفانه این قضیه وجود دارد و در ایران تا حد نسبتا معنی‌داری مقوله‌های علمی با سیاست عجین و مسائل سیاسی در تصمیم‌گیری‌های پژوهشی تاثیرگذار شده است. این معضل می‌تواند عواقب نامناسبی داشته باشد. البته مشکل دیگر ما در بحث پژوهش و تحقیقات، فرایند الگوبرداری است. متاسفانه ما عمدتا از رویه و تحقیقات کشورهای طراز اول کپی‌برداری می‌کنیم. البته کپی‌برداری در جای خود بد نیست، اما دیگر قرار نیست که خط مشی اصلی تحقیقات هم الگوبرداری شود. باید در این زمینه نوآوری وجود داشته باشد و زمینه‌هایی ایجاد کنیم که دنیا ما را به‌عنوان مرجع قبول کند، نه اینکه دائما ما تحقیقات را به کارهای دیگران درکشورهای دیگر ارجاع دهیم. بحث بومی‌سازی تحقیقات علوم پزشکی باید نهادینه و از آن حمایت شود. زمینه‌های بسیاری داریم تا بتوانیم علم را بومی‌سازی و این بومی‌سازی را به دنیا ارائه کنیم.
اخیرا ردپای طرح تحول سلامت در حوزه آموزش علوم پزشکی نیز دیده شد. اما به نظر می‌رسد جایگاه پژوهش علوم پزشکی در این طرح خیلی روشن نیست. چرا؟
تمرکز طرح تحول نظام سلامت بیشتر روی ارائه موقعیت‌های یکسان به همه مردم و برخورداری همه آنها از یک نظام سلامت یکسان بود که البته در ذات خود بد نیست. واقعیت این است که تمرکز این طرح روی پژوهش، ارتقای علم و تحقیقات نبود که باز هم این مساله مورد قبول است، اما باید راه علم و تحقیقات را در کشور بفهمیم و بدانیم این مقوله چه جایگاهی دارد و آیا این جایگاه نمایشی است یا واقعی؟ اگر جایگاه واقعی باشد، باید خروجی تحقیقات در زندگی روزمره مردم را لمس کنیم.
متاسفانه این فاصله وجود دارد. متولیان تحقیقات و دانشگاهی‌ها تحقیق می‌کنند و ممکن است از نظر شاخص‌های بین‌المللی این جایگاه خوب باشد، اما خروجی آن را در زندگی روزمره مردم نمی‌بینیم. دلیل این امر می‌تواند بحث عدم ارتباط تحقیقات با صنعت و ارتباط تحقیقات با زندگی روزمره باشد. این یک فضای خالی است و متاسفانه تا این فاصله پر نشود ما جایگاه واقعی تحقیقات را در ایران نخواهیم دید.
در همایش اخیر بررسی راهکارهای دستیابی به مرجعیت علمی و پژوهشی علوم پزشکی، به این نکته اشاره شد که پژوهشگران علوم پزشکی خیلی نباید در تحقیقات به دنبال پول باشند. آیا این حرف درست است؟
این سوال را باید از وزیر بهداشت پرسید. اما اگر پول مهم نبود، هیچ‌گاه بودجه هنگفتی از سوی سازمان NIH برای تحقیقات درنظر گرفته نمی‌شد و روسای این سازمان از محققین می‌خواستند که خود دست به تحقیق بزنند. وقتی این بودجه را در نظر می‌گیرند به این معناست که اگر تحقیقات یک ساعت متوقف شود، تاثیرات و جایگاه جهانی آمریکا از وضعیت فعلی افول می‌کند. بنابراین اگر این کشور خواهان جایگاه فعلی خود در سطح بین‌المللی است، قطعا باید تحقیقات خود را در بالاترین سطح استاندارد انجام دهد که درحال انجام این کار است. بنابراین قدرت جهانی آمریکا معطوف به تحقیقات و جایگاه آن است و آن به واسطه هزینه و سرانه‌ای است که کنگره آمریکا به واسطه تحقیقات در آمریکا لحاظ کرده و نه‌تنها کمتر نمی‌شود، بلکه بیشتر هم می‌شود.
یکی دیگر از طرح‌هایی که اخیرا برای پژوهشگران علوم پزشکی در نظر گرفته شده، اختصاص دستیار پژوهش برای هر محقق است. این برنامه را چقدر مفید می‌دانید؟
این برنامه براساس ساختارهای استاندارد بین‌المللی است و باید به این شکل باشد. ما در یک چارچوب بین‌المللی، همیشه مدیریت پژوهش را داریم و زیردست آن، دستیارها و مدیر پژوهش هستند که اعتبار مجموعه علمی را برعهده دارند. بنابراین سیستم بین‌المللی برای موفقیت خود، باید از دستیار پژوهش استفاده کند.
نظرشما
آخرین اخبار