ایـن دریاچـه زنـده خواهـد شـد؟

به گزارش شفا آنلاین،به نقل از سپید  منطقه‌ای که در دهه‌های گذشته به‌عنوان نگین خاورمیانه شناخته می‌شد و بزرگ‌ترین دریاچه آب‌شور دنیا بود، امروز به دشتی پرنمک بدل شده که با هر نسیمی، خاک را مهمان ناخوانده گلوی شهروندان حاشیه‌نشینش می‌کند و اشک به چشم‌ها می‌آورد.

ارومیه. دریاچه‌ای که در یک دهه گذشته روزبه‌روز وضعیت اسفناک تری پیدا می‌کرد و با آغاز به کار دولت یازدهم قرار شد بار دیگر رنگ احیاء به خود ببیند، اما همچنان دغدغه نخست فعالان محیط‌زیست است.

 دریاچه‌ای که در اواخر سال 90 بر بستر احتضار افتاد، تا دم مرگ نیز رفت، اما با کورسوی امیدی مسیر بازگشت به حیات را از سر گرفته. تا جائیکه بر اساس نظرات و پیش‌بینی‌های کارشناسان با اجرای برنامه‌های بلندمدت تا 10 سال دیگر زنده می‌شود. مسیری طولانی که اگر با اقلیم گرم و خشک و بارش نزولات کم آسمانی همراه شود، زمان احیاء را طولانی‌تر می‌کند. هرچند که نظرات متفاوت است و گاه به ضدونقیض گویی می‌انجامد.

سال 96، سال‌مرگ دریاچه ارومیه
       اوایل اسفندماه سال جاری بود که معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط‌زیست کشور از افزایش 57 سانتی‌متری تراز آب دریاچه ارومیه به‌واسطه بارش‌ها و حفظ حوزه‌های آب خیز بخش‌های شمالی دریاچه خبر داد و اعلام کرد که وضعیت دریاچه رو به بهبود است، اما در نقطه مقابل این اظهارنظرها کارشناسان محیط‌زیستی و در راس آن‌ها نمایندگان مجلس منتخب این منطقه اعلام کردند که این آمارها چندان صحت ندارند و با ادامه وضعیت کنونی در سال 96 دریاچه ارومیه کاملاً خشک خواهد شد.

در همین زمینه محمداسماعیل سعیدی، نماینده مردم تبریز در مجلس نهم با انتقاد از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه، ادامه روند فعلی را دلیل اصلی تقویت روند خشکی در دریاچه عنوان می‌کند و می‌گوید: «میزان ورودی آب به دریاچه ارومیه همراه با تبخیر صورت گرفته و برخلاف گفته‌های رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست است. درواقع باید بگوییم که واقعیت این است که افزایش چند سانتی‌متری تراز آب در مقایسه با کاهش 3 متری عمق آب دریاچه از ابتدای سال جاری تاکنون بسیار ناچیز است و حتی به‌نوبه خود سبب بروز مرگ نه‌چندان دور دریاچه نیز خواهد شد.»

نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی بابیان اینکه برای بررسی وضعیت دریاچه ارومیه باید میزان ورودی آب دریاچه همراه با میزان تبخیرها محاسبه شود، تصریح می‌کند که برای احیا و پر شدن دریاچه ارومیه سالانه باید حداقل 3 میلیارد مترمکعب آب وارد دریاچه شود. از سویی دیگر میزان تبخیر آب دریاچه ارومیه در سال جاری بیش از 1200 میلیارد مترمکعب در کمتر از یک سال بوده آن‌هم در شرایطی که ورودی آب به حوزه دریاچه کمتر از 700 میلیارد مترمکعب است، لذا افزایش تراز آب ممکن نیست و این اظهارنظرها چندان پایه علمی ندارند و احیا تنها در شرایطی امکان‌پذیر است که میزان آب ورودی به دریاچه تقویت شود.

دریاچه تا10 سال دیگر زنده می‌شود
       باوجود انتقادهای پی‌درپی کارشناسان به وضعیت دریاچه ارومیه، اما دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه نسبت به روند کنونی بسیار خوش‌بین است و تاکید می‌کند با رعایت برنامه زمان‌بندی احیاء، این دریاچه ظرف 10 تا 12 سال آینده زنده و به حالت اکولوژیک سابق خود بازمی‌گردد.

 عیسی کلانتری با اشاره به اینکه دولت کنونی از زمان آغاز به کار تابه‌حال برای احیای دریاچه ارومیه برنامه‌های مختلفی در دست اقدام داشته که کاهش آب کشاورزی نخستین واصلی‌ترین محور این برنامه‌ها بوده است، می‌گوید: «با آغاز طرح احیای دریاچه ارومیه، در گام نخست تلاش کردیم سالانه یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب از سهم حقابه کشاورزان حریم این منطقه بکاهیم.

ضمن آنکه در طول سه سال گذشته حدود 650 میلیون مترمکعب آب از رودخانه زاب به این دریاچه بازگشت داده‌شده و حدود300 میلیون مترمکعب فاضلاب تصفیه‌شده شهری و 900 میلیون مترمکعب آب زرینه‌رود که در جنوب دریاچه ارومیه واقع بود و به علت رسوب تبخیر می‌شد نیز به این دریاچه بازگشت داده شد.» وی با اشاره به این اقدامات، وضعیت خوب بارش نزولات آسمانی در منطقه دریاچه ارومیه را دیگر نقطه قوت پیشبرد اهداف سازمان محیط‌زیست می‌داند و می‌افزاید: «با ورود جبهه‌های بارش زا به محدوده و منطقه بالایی دریاچه نیز سالانه چهار میلیارد مترمکعب آب وارد دریاچه شد. بازگشت آبی که احیاء دریاچه تا 10 الی 12 سال آینده را محقق کرده، البته اگر روند کنونی همچنان ادامه یابد.»

پیکر نیمه‌جان دریاچه نمکی در آغوش زرینه‌رود
       از زمان طرح موضوع مرگ تدریجی دریاچه ارومیه، بارها کارشناسان بر ضرورت انتقال آب از رودخانه‌های محلی و حریم به پیکره این دریاچه تاکید می‌کردند تا اینکه ابتدای بهمن‌ماه سال جاری یکی از پروژه‌های مهم احیای دریاچه ارومیه کلید خورد و آب زرینه‌رود به سیمینه‌رود منتقل شد تا منابع آبی جنوب استان آذربایجان غربی به پیکره دریاچه ارومیه راه یابند. طرحی که سبب شد آب مازاد زرینه‌رود از طریق سیمینه‌رود به پیکره موجود دریاچه انتقال یابد و حجم آب موثر به میزان حدود ۳۰ مترمکعب در ثانیه به سمت دریاچه ارومیه روان شود. اما باوجود اجرای این طرح کارآمد، با توجه به اینکه کل مصرف منابع آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه در حال حاضر چهار هزار و 825 میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار هزار و 291 میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی و 534 میلیون مترمکعب نیز در مصارف شرب و بهداشت و صنعت می‌شود، هنوز بخش قابل‌توجهی از دریاچه که شامل 85درصد آن می‌شود در معرض خطر مرگ قرار دارد و راه طولانی تا احیاء دوباره بزرگ‌ترین دریاچه نمکی جهان باقی است.

واقعیتی از جنس مرگ و بحرانی از جنس محیط‌زیست
       نزدیک به دو دهه است دریاچه ارومیه آهنگ خشک شدن را به صدا درآورده که یک دهه از آن، با بی‌توجهی مسئولان وقت گذشت تا اینکه در سال‌های اخیر همایش‌های بین‌المللی، ملی و استانی برگزار شد. حتی شورای منطقه‌ای مدیریت حوضه آبخیز دریاچه ارومیه نیز تشکیل و طرح‌های مختلفی در مسیر احیای این دریاچه نمکی تدوین شد، اما باگذشت تمام سال‌های طلایی نجات ارومیه، هنوز مسئولان بزرگ‌ترین دریاچه نمکی جهان را در چند قدمی مرگ می‌دانند.

چراکه آمارهای میزان پیشرفت پروژه‌های احیاء دریاچه و نظرات کارشناسان محلی و منطقه‌ای، تفاوت‌های فاحشی با یکدیگر دارند. تا جائیکه برخی کارشناسان حوزه محیط‌زیست، پایین بودن راندمان آب در بخش کشاورزی و مصرف بالای این بخش در مصرف آب را علت مرگ ارومیه می‌دانند. برخی دیگر نیز اجرای طرح‌های سدسازی بی‌رویه و بستن مسیر برون‌رفت آب از درون زمین در حاشیه این دریاچه را علت مرگ بزرگ‌ترین دریاچه نمکی خاورمیانه عنوان می‌کنند.

 از همین رو است که باگذشت دو دهه از آغاز بحران تا امروز که معضل مرگ تدریجی دریاچه ارومیه به نهایت خود رسیده است، هنوز مسئولان به نظر واحد و راهکارهای عملی مشخص و مدونی برای حل هرچه سریع‌تر بحران ارومیه نرسیده‌اند. اما بااین‌وجود امیدوارند تا ده سال آینده دریاچه نجات یابد. ده سالی که مشخص نیست سرانجامش به کجا می‌انجامد.