به گزارش شفا آنلاین،همان زنجیره سرد که محصولات غذایی را از کارخانه تا خانه مصرف‌کنندگان
همراهی می‌کند و جلوی فاسد شدن‌شان را می‌گیرد، اما همین موضوع ساده حالا
چالشی شده و گریبان مصرف‌کنندگان را گرفته است؛ کسانی که قرار است دوغ،
شیر، ماست، پنیر و سوسیس و کالباس‌ها به خانه‌هایشان سرازیر شود.حالا مدت‌ها است که حلقه‌های زنجیره سرد به هم نمی‌رسد. یا خودرو حمل مواد غذایی کارخانه‌ها خراب است یا یخچال مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها گنجایش این همه محصول را ندارد. گاهی همه با هم دست‌به‌دست می‌دهند تا دوغ و ماست‌ها خراب شود و دستگاه گوارش مصرف‌کنندگان را نشانه رود. فعالان این حوزه، نسبت به تبعات بی‌توجهی به زنجیره سرد و ضررهای مالی که به کارخانه‌ها وارد می‌شود و خطری که سلامت مصرف‌کنندگان را تهدید می‌کند، بارها هشدار داده‌اند؛ اما باز هم جای نظارت‌ها، بازدیدها، تذکرها و برخوردهای قانونی خالی است، چراکه به گفته آنها، هنوز قانون بازدارنده‌ای در این زمینه وجود ندارد.
بیماری‌های گوارشی در انتظار مصرف‌کنندگان
رضا باکری، دبیر انجمن صنایع لبنی ایران است. او محصولات لبنی را
آسیب‌پذیرترین موادی می‌داند که به‌دنبال رعایت نشدن زنجیره سرد، افت کیفیت
پیدا می‌کنند. او در این‌باره توضیحات بیشتری می‌دهد: «زنجیره سرد جزو
الزامات محصولات لبنی است. از زمانی که محصول از کارخانه خارج می‌شود تا به
فروشگاه برسد، باید زنجیره سرد آن رعایت شود.
این موضوع شامل حمل با
خودروهای یخچال‌دار و قرار گرفتن محصول در یخچال‌های استاندارد داخل
فروشگاه‌ها می‌شود.»باکری معتقد است که برای رعایت این چرخه، باید
نظارت‌هایی صورت گیرد، نظارت‌هایی که در شرایط فعلی ضعیف است: «متأسفانه
سیستم نظارتی ما بر این چرخه ضعیف است و درنهایت باعث می‌شود تا محصول خارج
از زنجیره سرد، یعنی بیرون از یخچال‌ها نگهداری شود و میزان ضایعات و
برگشتی کارخانه‌ها را بالا ببرد؛ همچنین باعث می‌شود تا محصول افت کیفیت
پیدا کند.»به گفته او، اداره بهداشت محیط وزارت بهداشت یکی از بخش‌هایی است
که باید به این موضوع نظارت داشته باشد، اما متاسفانه این اقدام به‌خوبی
صورت نمی‌گیرد. دبیر انجمن صنایع لبنی ایران درباره پایین رفتن کیفیت محصول
توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «زمانی که دمای نگهداری از یک محصول رعایت
نمی‌شود، محصولاتی مانند فرآورده‌های لبنی خراب می‌شود.
موادی مانند شیر، ماست و دوغ باید در دمای ٤درجه نگهداری شود، در غیر این صورت نگهداری آنها در دمای بالاتر، باعث می‌شود که آنزیم‌ها در آنها فعال شود و باکتری، قارچ‌ها و کپک‌ها رشد پیدا کند. همچنین این شرایط مواد را سریع‌تر به سمت فاسد شدن می‌برد.»
به گفته باکری، رعایت نکردن زنجیره سرد، از یک‌سو کارخانه‌ها را متضرر می‌کند و از سوی دیگر مصرف‌کننده را: «در بُعد مصرف‌کننده، اثرات این تخلف، به‌صورت بیماری‌ها و ناراحتی‌های گوارشی خودش را نشان می‌دهد و از بُعد کارخانه‌ها، به آنها ضرر مالی می‌رساند؛ همچنین اعتبار شرکت‌های تولیدکننده را زیر سوال می‌برد.»تمام ماجرا اما نبود یخچال در فروشگاه‌های عرضه این مواد نیست. موضوع نگران‌کننده‌تر زمانی است که این یخچال‌ها خراب است و دمای نگهداری از مواد حتی در آنها هم استاندارد نیست. باکری با اشاره به این نکته می‌گوید: «متأسفانه دیده شده که برخی از این یخچال‌ها، دمای ١٢ یا ١٤ درجه دارند، یعنی یخچال خراب است و به‌عنوان سردکننده کار نمی‌کند که این هم در فاسد شدن مواد نقش مهمی دارد.»
به گفته او، حتی در مرحله حمل این مواد هم، خودروهای مخصوص حمل، در حفظ دمای محصولات مشکل دارند: «متأسفانه یونیت‌های سردکننده برخی از این خودرو‌ها به‌درستی کار نمی‌کند، این هم ایراد دیگری است که بر کیفیت مواد تاثیر منفی می‌گذارد؛ بنابراین لازم است کارخانه‌ها خودروهای حمل مواد لبنی و حتی گوشتی را طوری نظارت کنند که دمای داخل یخچال آنها، حتی از سمت راننده هم نمایش داده شود.»
وقوع بیشترین تخلف از سوی بنکداران
اسماعیل خاتمی‌مقدم، رئیس انجمن صنایع غذایی مازندران هم ازجمله فعالان
حوزه غذاست که نسبت به وضع فعلی زنجیره سرد انتقاد می‌کند. او رعایت نکردن
زنجیره سرد را جرم می‌داند و می‌گوید: «از نظر ما نگهداری فرآورده‌های
گوشتی و لبنی خارج از یخچال جرم است که متاسفانه در دستگاه قضائی این موضوع
به‌عنوان جرم شناخته نمی‌شود.»
به گفته او، زمانی که تاریخ ماندگاری محصولی روی آن نوشته می‌شود، به این معنی است که باید آن محصول در یخچال قرار گیرد، حتی این موضوع روی محصول نوشته شده است.با این‌که قرار گرفتن محصولات در زنجیره سرد، تابع قوانین و ضوابطی است، اما براساس آنچه خاتمی‌مقدم به آن اشاره می‌کند، در سال‌های اخیر، کمتر به ماجرای این زنجیره توجه می‌شود.
او خاطرنشان می‌کند: «در سال‌های گذشته، به‌دلیل فراوانی محصولات لبنی و گوشتی، افزایش رقبای تولیدکننده و بالا رفتن تعداد فروشگاه‌های عرضه این مواد، تخلفات در رعایت زنجیره سرد بالا رفته بود.»رئیس انجمن صنایع غذایی مازندران ادامه می‌دهد: «برای نمونه بسیار دیده می‌شود یک مغازه ٥٠ متری، تنها یک یخچال کوچک برای نگهداری محصولاتش دارد؛ بنابراین در یک نگاه کلی می‌توان گفت، ظرفیت عرضه و تقاضا در این بازار، با تجهیزاتی که وجود دارد، متناسب نیست. یکی از این تجهیزات همان داشتن یخچال بزرگ و استاندارد است.»
به گفته خاتمی‌مقدم، این درحالی است که
مغازه‌داران، هم به‌دلیل کوچک بودن فضا و هم به‌دلیل فراوانی محصولات غذایی
که از سوی کارخانه‌ها برای آنها برده می‌شود، ناچار می‌شوند بخشی از مواد
را خارج از مغازه قرار دهند، یعنی جایی که آفتاب وجود دارد و دمای لازم
رعایت نمی‌شود. قرار گرفتن دوغ، در کنار آب‌های معدنی و نوشابه‌ها،
نمونه‌ای از این اقدام است.
نه‌تنها دوغ، آب معدنی و نوشابه‌ها که ماست و پنیر، حتی شیر هم در همین فضا
نگهداری می‌شود. او می‌گوید: «متأسفانه دیده شده برخی از مواد پروتیینی
مانند سوسیس و کالباس هم به‌صورت وکیوم‌شده بیرون از یخچال نگهداری می‌شود.
متاسفانه این موضوع تبدیل به فرهنگ شده و مردم حتی پس از خریدن این
محصولات، به‌ویژه دوغ، آنها را بیرون از یخچال نگه‌می‌دارند.»
همین موضوع هم سبب می‌شود تا برخی از کارخانه‌ها برای بالا ماندن کیفیت محصولات غذایی، با توجه به رعایت نشدن زنجیره سرد، ناچار شوند مواد افزودنی به محصولاتشان اضافه کنند تا محصول ماندگاری بیشتری پیدا کند. نگرانی از وقوع این‌گونه تخلفات باعث می‌شود فعالان این حوزه نسبت به افزایش نظارت‌ها و محدودیت در دادن مجوزها تاکید کنند.
خاتمی‌مقدم با اشاره به این موضوع یادآور می‌شود:
«مسئولان در وزارت صنعت، در زمان صدور مجوز برای سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌ها
نباید تنها به سلامت فروشنده توجه کنند. باید به تجهیزات و امکاناتی که در
مغازه ایجاد می‌شود نیز حساسیت داشته باشند. وزارت بهداشت هم باید وارد
کار شود و در بازدیدها، دمای یخچال‌ها را بسنجد.
متاسفانه بازرسان در بازدیدهای خود می‌بینند محصولات خارج از مغازه نگهداری می‌شود، اما واکنشی نشان نمی‌دهند.» او تاکید می‌کند که قوه قضائیه باید قوانین متناسب با جرم تصویب کند و نسبت به این تخلف‌ها، واکنش نشان دهد: «متأسفانه بیشترین تخلف در مغازه‌های کوچک رخ می‌دهد، مکان‌هایی که در آنها فضایی برای راه رفتن مشتری وجود ندارد و یخچال هم گنجایش محصولاتی را که از کارخانه‌ها به این مغازه‌ها سرریز می‌شود، ندارد.» به گفته او، بنکداران و عمده‌فروشان هم در این تخلف‌ها سهم زیادی دارند.
شهریار دبیریان، عضو هیأت‌مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران هم حرف‌هایی
درباره زنجیره سرد دارد. او می‌گوید: «در فرآیند پاستوریزه کردن محصول،
میکروب‌های بیماری‌زا از میان می‌رود بدون این‌که محصول از نظر شیمیایی یا
فیزیکی آسیبی ببیند. با پاستوریزه کردن محصول، حدود نیم‌درصد از باکتری‌های
غیرمضر در محصولات لبنی باقی می‌ماند که اگر زنجیره سرد در آنها رعایت
نشود، میکروارگانیسم‌ها شروع به فعالیت می‌کنند و سلامت محصول را تحت‌تاثیر
قرار می‌دهند.
محصولاتی مانند شیر، ماست و دوغ ازجمله آنها به‌شمار می‌روند.»به گفته او، در تمام کارخانه‌های لبنی این مواد باید در دمای بین ٤ تا ٨ درجه نگهداری شوند: «زمانی که این موضوع، چه در کارخانه، چه در زمان حمل یا توزیع و رسیدن به مغازه رعایت نشود، مواد شروع به فاسد شدن می‌کند؛ برای نمونه دوغ ترش و گازدار می‌شود، ماست مزه شیرینی‌اش را از دست می‌دهد و ترش‌مزه می‌شود. این یعنی باکتری‌هایی در آنها فعال شده است، همه اینها درحالی است که باید کیفیت محصول از زمانی که تولید می‌شود تا به دست مشتری می‌رسد، رعایت و بالا نگه داشته شود.»شهروند
