هوشمندی در برابر مثلث آسیب

دکتر سید محمد سید مهدی،  متخصص طب کار و بیماری‌های شغلی   با اشاره به اینکه بیماری‌های ناشی از شغل شایع بوده و ممکن است فرد در طول سال‌های کاری‌ اش  با طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها مواجه شود، گفت: طیف بیماری‌های ناشی از شغل گسترده است و بیماری‌های ناحیه پوست، چشم، بینی، دهان، سر و گردن، شانه، قلب و عروق، دستگاه گوارش، دستگاه تنفسی، دستگاه تناسلی، دستگاه ادراری، اعصاب و روان و... در گروه بیماری‌های مرتبط با کار قرار می‌گیرند که برای هر کدام از این بیماری‌ها راهکار متفاوتی از سوی پزشکان و متخصصان ارائه خواهد شد.

با این حال، گذر زمان بر این بیماری‌ها تأثیر می‌گذارد. با تغییر ترکیبات مواد مورد استفاده در صنایع مختلف که به واسطه گذر زمان به وجود می‌آید زمینه بروز آسیب‌های جدید نیز فراهم می‌شود. برای مثال  سال‌ها قبل در تعمیرات مبلمان از چسب خاصی استفاده می‌شد که به مرور زمان ترکیبات آن تغییر کرده و با وجود اینکه اصل حرفه تغییر نکرده است، مواد و ترکیبات مرتبط با شغل تغییر کرده که  احتمال بروز آسیب هایی را به همراه خواهد داشت.

دکتر سید مهدی ادامه داد: مثال‌های مطرح شده گویای این موضوع است که مواجهه های شغلی متفاوت هستند و با گذر زمان تغییر کرده و احتمال‌های جدیدی را برای بروز آسیب‌ها به وجود می‌آورند که به همین دلیل ممکن است یک شغل در دوره‌ای سخت و در دوره‌ای آسان تلقی شود که باید بر اساس این دوره‌های مختلف، راهکارهای متفاوتی در نظر گرفته ‌شود.

مثلث آسیب
مطالعات گسترده ثابت کرده است برخی مشاغل با سرطان‌های ریه، خون یا حلق و حنجره ارتباط دارند به عنوان نمونه افرادی که در قهوه خانه‌های قدیمی مشغول هستند، ممکن است از نظر سایرین در معرض مشکلات و بیماری خاصی نباشند در حالی که مطالعات نشان داده این دسته از افراد حتی اگر سیگاری نباشند از آنجا که به طور مستقیم در معرض دود سیگار و قلیان قرار دارند، با مواد سرطان زا در مواجهه مستقیم هستند و احتمال مبتلا شدن آنها بالاتر از دیگر افراد  است. از این رو تمام افرادی که با مسائل شغلی سرطان زای اثبات شده و قابل ملاحظه سر و کار دارند در گروه صاحبان مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرند.

بر این اساس این متخصص، آسیب‌های شغلی را به چند دسته تقسیم می‌کند نخستین گروه را با آسیب هایی مرتبط می‌داند که تنها علت بروز آنها شغل افراد است.

برای مثال بیماری سیلیکوزیس که یک بیماری شغلی ریه است و بر اثر تنفس طولانی مدت غبارهای سیلیس ایجاد می‌شود، جنبه محیطی ندارد و تنها شغل افراد است که آنها را گرفتار این بیماری خطرناک خواهد کرد.

  متأسفانه این بیماری کشنده، بافت ریه را تخریب می‌کند و در صورت پیشرفت روند تخریب و ادامه مواجهه با گرد و غبار سیلیس، فرد به نارسایی تنفسی و ریوی پیشرفته دچار شده و در نهایت جان خواهد باخت. به این ترتیب تمام شاغلانی که با سیلیس سرو کار دارند و در کارخانه‌های سنگ کوبی، شیشه‌سازی و در معادن پر گرد و غبار فعالیت می‌کنند، به استخراخ سنگ و کانی‌های فلزی و غیر فلزی می‌پردازند، عقیق تراشان یا آنهایی که در فرآیند سند بلاست مشغول به کار هستند در معرض این بیماری خطرناک قرار دارند و در صورتی که ایمنی کافی و شرایط استاندارد را رعایت نکنند در معرض آسیب‌های غیر قابل جبران قرار می‌گیرند.

به گفته این متخصص بیماری‌های شغلی گروه دوم به آسیب هایی مربوط می‌شود که شغل هم در بروز آنها دخیل است.

به عنوان مثال فردی که به دردهای عضلانی، اسکلتی و اضافه وزن دچار است، بنا بر عوامل متعدد به این وضعیت دچار شده که نوع شغل و حرفه اش نیز در افزایش این موارد تأثیر گذار است.

سومین گروه به آسیب هایی مربوط می‌شود که عمده آنها غیر شغلی است و به سبک زندگی افراد بستگی دارد، اما شغل فرد نیز در تشدید این قیبل از آسیب‌ها بی‌تأثیر نیست. به عنوان مثال فردی که به دلیل مشغله‌های کاری بسیار، فرصت فعالیت‌های فیزیکی را از دست می‌دهد یا از غذاهای پر چرب و پر کالری محل کار استفاده می‌کند با آسیب هایی مواجه خواهد شد که بخشی از آنها به شغل او  ارتباط دارد و در صورت بی‌دقتی با مشــــکلات عدیده‌ای رو به رو خواهد شد.

اصل آموزش
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی وظایفی دارند که بر اساس شبکه‌های منظم نظارتی مشاغل را رصد می‌کنند و زوایای مهم را مد نظر قرار می‌دهند.

دکتر سید محمد سید مهدی با بیان این جمله خاطر نشان کرد: با وجود این آنچه اهمیت دارد آموزش است چراکه گذراندن دوره‌های آموزشی از سوی کار فرمایان، کارکنان و نهادهای مربوطه موجب می‌شود تا اصول سلامت مشاغل رعایت شود. وی در این راستا به برخی سهل انگاری‌ها و سوء‌استفاده‌ها اشاره کرد که مشکلات غیرقابل جبرانی را به وجود خواهد آورد. وی  ادامه داد: گاهی اوقات کارفرمایان به اصول سلامت شغلی اهمیت نمی‌دهند و از سهل انگاری‌ها استقبال می‌کنند که بدون شـــک آسیب هایی را در پی خواهد داشت. برای نمونه در صورتی که در محیط بسته و فاقد تهویه مناسب، مواد محرک ریوی مورد استفاده قرار گیرد و ایمنی کار نادیده گرفته شود، زودتر از تصور، دیر می‌شود و خسارت‌های غیر قابل جبرانی پدیدار خواهد شد.

راهکار درست
بنا بر نوع آسیب و عضوی که درگیر آسیب‌های شغلی می‌شود باید ابتدا علت آسیب را پیدا کرد و سپس راهکارهای متفاوتی را به کار گرفت. به عنوان نمونه استرس و فشار‌های روحی - روانی که ناشی از مشاغل است با استفاده از برنامه‌ها و روش‌های صحیحی چون تن آرامی، جلسات مشاوره، آموزش نه گفتن و... قابل کنترل است و آسیب‌های جسمی با پیروی از سبک زندگی درست، انجام فعالیت‌های ورزشی و فاصله گرفتن از سیستم‌های دیجیتال کاهش پیدا می‌کند تا به این ترتیب دوره‌ای از زندگی افراد که با کار عجین شده است، با آسیب‌ها و نگرانی‌های کمتری سپری شود.ایران