در بخش دوم با عنوان جایزه استاد فریدون عزیزی، به دانشمند برگزیده دهه اخیر علوم پزشکی اهدا خواهد شد و بخش سوم جایزه هم با عنوان جایزه علیرضا مرندی در حوزه سلامت به فرد برگزیده داده می‌شود.
پژوهش در کشور متولی ندارد
فریدون
عزیزی معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی، در حاشیه این مراسم، از لزوم وجود یک سازمان مجزا برای رسیدگی به
پژوهش‌ها و تحقیقات در کشور گفت و توضیح داد: «ما برای پژوهش در کشور تولیت
نداریم. در صورتی که نیاز به وجود سازمانی که بتواند مسئولیت پژوهش در
کشور را به عهده بگیرد بسیار بالا است.
این در حالی است که در باقی بخش‌های دیگر کشور متولی‌های مشخص داریم. برای مثال اگر کسی درمان را در سیستم بهداشت کشور به خوبی انجام ندهد، بالاخره نهادی وجود دارد که پاسخگو باشد یا اگر بودجه برای مسائل بهداشتی کم شود بلافاصله سازمان‌های مسئول باید رسیدگی کنند، ولی در زمینه پژوهش هیچ نهاد مسئول و پاسخگویی وجود ندارد که کارهای مربوط به پژوهش‌ها و تحقیقات را در کشور مدیریت ، نظارت و راهنمایی کند و به آن جهت دهی دهد.» عزیزی علت این موضوع را چنین بیان کرد: «علت در پراکنده بودن پژوهش‌ها است. در کشورهای دیگر گروه، نهاد، سازمان و گاه حتی وزیر تحقیقات وجود دارد که به همه این مسائل رسیدگی کند.
اگر هم نه، یک
سازمان جدا وجود دارد که تحقیقات را به عهده بگیرند. وجود این سازمان‌ها به
عنوان متولی پژوهش در کشور از دو جهت مناسب است. یکی اینکه موقعیت، فرآیند
و اعتبار پژوهش در کشور ارتقا پیدا می‌کند و دوم اینکه برای پژوهش
سیاست‌گذاری می‌شود و سازمان می‌تواند مسیر و جهت تحقیقات کشوری را بر حسب
نیازهای جامعه مشخص کند.» اما تاکنون تا چه اندازه برای بخش پژوهش هزینه
شده است؟ عزیزی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «در برنامه سوم توسعه سازمان
برنامه و بودجه که حدوداً 10 تا 12 سال پیش می‌شود، همیشه یک تا 2 درصد
بودجه کشور به بخش پژوهش و تحقیقات اختصاص داده می‌شد. در برنامه پنجم این
میزان به نیم دهم درصد تقلیل پیدا کرد. این کاهش بودجه تنها به این علت
است که تحقیقات متولی مشخص ندارد و کسی نمی‌تواند خواستار بودجه بیشتر
شود.»
عزیزی
در ادامه در رابطه با جایگاه تحقیقات و پژوهش‌ها در کشور و وزارتخانه آن
گفت: «ما تحقیقات را زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برده‌ایم و تمام
تحقیقات زیر نظر یک وزیر رفته است. در صورتی که این تحقیقات به کل کشور
مربوط می‌شود و باید یک متولی جداگانه در کنار ریاست جمهوری داشته باشد.
نظر ما این است که این سازمان نه تنها در یک زمینه و در یک وزارتخانه، بلکه
با نظارت مستقیم ریاست جمهوری و معاونین آن فعالیت کند.» عزیزی در پاسخ به
این پرسش که ریاست جمهوری معاون فناوری دارد، گفت: «این درست است که ما
معاون تحقیقات ریاست جمهوری داریم، ولی تحقیقات باید به صورت کلی و ساختاری
دنبال شود و یک معاونت نمی‌تواند کاملاً خواسته‌ها را تامین کند.»
معاون
علمی فرهنگستان علوم پزشکی در ادامه در رابطه با الزام وجود این سازمان
گفت: «تولید علم باعث می‌شود ما در آن حیطه خاص به خودکفایی برسیم. وجود یک
سازمان واحد تجمیع علمی را به دنبال دارد. این در حالی است که در بسیاری
از مواقع تحقیقات بدون هیچ نظارتی انجام و نتایج آن اعلام می‌شود. گاهی هم
چند تحقیق یکسان و یکسو با هم انجام می‌شوند که همگی اینها نمی‌تواند به
صورت موثر به پیشرفت علمی کشور کمک کند. نتایج بسیاری از تحقیقات مفید هم
در شبکه علمی کشور به کار گرفته نمی‌شود و بسیاری از طرح‌های خلاقانه
پیشنهادی به مرحله اجرا نمی‌رسد.»
عزیزی
در نهایت درباره اتلاف منابع و نیروهای جوان انسانی کشور گفت: «در حال
حاضر بسیاری از پژوهشگران جوان ما به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند و در
کشور نمی‌مانند. ما آنها را تربیت می‌کنیم و سالها منابع خود را صرف آموزش
آنها می‌کنیم. اما متاسفانه زمانی که به مرحله استفاده از نیروی انسانی
جوان می‌رسیم، آنها طعمه دانشگاه‌ها و مراکز درمانی خارج از کشور می‌شوند و
در کشور خود نمی‌مانند. در صورتی که با وجود یک سازمان نظام‌مند و
ساختاریافته می‌توانیم آنها را به ماندن در کشور و به اجرا رسیدن
پژوهش‌هایشان تشویق کنیم.»
تامین‌کنندگان جوایز فرهنگستان علوم پزشکی
سید
علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی نیز در سخنان خود در جشنواره
علمی فرهنگستان گفت: «هدف فرهنگستان علوم پزشکی، ایجاد میل به استقلال
علمی، فرهنگی و همچنین توسعه علوم و فنون در حیطه سلامت و تقویت پژوهش و
کمک به دستیابی جامعه به بالاترین سطح سلامت است.»
وی
درباره اهداهایی که به فرهنگستان شده است، توضیح داد: «دکتر نورالدین
هادوی که بنده نیز افتخار شاگردی ایشان را دارم در سال 86 ، دو میلیارد
ریال برای کمک به پیشبرد اهداف و فرهنگستان علوم پزشکی اهدا کرد و از آن
پس، فرهنگستان همه ساله با استفاده از سود حاصل از مبلغ اهدایی جوایزی را
به پژوهشگران برتر حوزه علوم بالینی و علوم پایه، پژوهشگر جوان و مرکز
تحقیقاتی برتر تقدیم می کند. دکتر فریدون عزیزی نیز در سال1390، مبلغ 620
میلیون ریال به فرهنگستان علوم پزشکی اهدا کرد که فرهنگستان هر سال با
استفاده از سود حاصل از این مبلغ نیز جوایز دانشمندان برگزیده دهه اخیر در
علوم پزشکی را تامین می‌کند.»
مرندی در رابطه با جایزه سلامت که به نام وی
است توضیح داد: «به رغم اصرار اینجانب بر نامگذاری آن فقط با عنوان جایزه
سلامت، شورای علمی و مجمع عمومی فرهنگستان با رای مخفی نام جایزه سید
علیرضا مرندی را تصویب کرده‌اند و به منظور اهدای این جایزه، سالانه در محل
فرهنگستان علوم پزشکی مراسم جشنواره علمی برگزار می‌شود. در این مراسم
گروههای علمی شانزده‌گانه فرهنگستان با ارزیابی پژوهشهای علوم زیستی و
پزشکی کشور، پژوهشگران برگزیده در علوم پایه و علوم بالینی، پژوهشگر جوان،
پژوهشکده برتر و دانشمند برگزیده دهه اخیر را با اهدای جوایز نقدی و دیپلم
افتخار فرهنگستان تشویق می کند.»
شرایط دریافت جایزه سلامت
مرندی
در حاشیه مراسم نیز در توضیح ویژگی‌های لازم
برای دریافت جایزه سلامت گفت: «فردی شرایط دریافت جایزه سلامت کشور را دارد
که در طول دوره فعالیت خود تلاش زیادی برای تامین سلامت جامعه کرده است و
تمام اقدامات وی در جهت ارتقای سلامت و بهداشت جامعه باشد.
همچنین افرادی
که اقدامات آنها تاثیرات مثبت و دراز مدت در جامعه گذاشته‌اند، نامزد
دریافت جامعه می‌شوند. این افراد در کمیته داوران که فهرست آنها نیز مشخص
است بررسی می‌شوند و در نهایت با رای‌گیری فرد منتخب جایزه سلامت را دریافت
می‌کند. در برخی از موارد نیز ما با بررسی به امتیازهای مساوی برای دو فرد
می‌رسیم که در این صورت جایزه به صورت توامان به هر دو نامزد تعلق
می‌گیرد. در برخی شرایط هم هیچ کدام از افراد منتخب نمی‌توانند امتیاز کافی
برای رتبه نخست را به دست بیاورند و جایزه از نفر دوم به بعد خواهد بود.»
در
همایش برخی عقیده داشتند فرهنگستان بهتر است گروه جایزه بهداشت و پیشگیری
را هم به رده‌بندی جوایز خود در کنار جایزه سلامت اضافه کند. مرندی در جواب
این پیشنهادات گفت: «سلامت اعم است.
همه این موارد زیر گروه سلامت قرار می‌گیرد و در عمل، فردی که در جهت ارتقای بهداشت جامعه و پیشگیری آن از ابتلا به بیماری‌های مختلف فعالیت دارد، به ارتقای سلامت جامعه هم کمک کرده است. سلامت می‌تواند جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی باشد و هر کدام از این ابعاد پیشگیری‌های مختلف اولیه، ثانویه و ثالثیه را هم شامل می‌شود.
اگر کسی در همه این ابعاد فعالیت داشته که بسیار خوب است، ولی
چون کمتر چنین چیزی پیش می‌آید و افراد به صورت تخصصی در حوطه خود فعالیت
می‌کنند، جایزه به آنهایی تعلق می‌گیرد که به شکلی در حوزه خود توانسته
باشند در جهت سلامت جامعه قدم‌های مثبتی بردارند. هرچند این موضوع می‌تواند
پیشنهاد خوبی باشد که منجر به تشویق بسیاری از پزشکان و پژوهشگرانی شود که
در این زمینه تلاش می‌کنند. من خودم با وجود گروه جایزه جداگانه‌ای با
عنوان پیشگیری موافق هستم و به نظرم این گروه هم می‌تواند به باقی رده‌های
جوایز فرهنگستان کمک کند.»
مرندی
در ادامه در رابطه با روند انتخاب و گزینش افراد برای اهدای جوایز توضیح
داد: «این کار به هیچ عنوان ساده نیست. بسیاری از افراد واجد شرایط در کشور
وجود دارند و انتخاب از بین آنان دشوار است.»
وی
در پایان در رابطه با امکان اهدای جایزه به افرادی از کشورهای دیگر گفت:
«این موضوع امکان‌پذیر، اما مشکل است. چرا که ما باید تحقیقات بیشتری را در
خارج از کشور انجام دهیم، فرد مورد نظر زمان و انگیزه کافی برای سفر به
ایران را داشته باشد و هزینه رفت و آمد وی نیز به ایران تامین شده باشد.»
