خانه تکانی هوشمند

خانه تکانی یکی از آیین های فارسی زبانان در سراسر دنیاست که در آن به شست و شو و تمیز کردن خانه می پردازند، گرد و غبار یکساله ار خانه می روبند تا همزمان با رستاخیز طبیعت، خانه و کاشانه آنها نیز پاک و تمیز باشد و این پاکی را زمینه ای برای برکت و شادی در سال جدید می دانند.
اما خانه تکانی، اغلب با دشواریها و مشکلاتی همراه است، بالا رفتن از نردبان و خطر سقوط و شکستگی، کمردرد، مچ دردهای مزمن ناشی از سابیدن های مکرر، مشکلات تنفسی و مسمومیت ناشی از تنفس شوینده ها و حساسیت های مزمنی که با تنفس این مواد تشدید می شوند و البته استرس و اضطراب مداوم که اگر به کارها نرسم چه می شود.
گر چه ممکن است دردهای عضلانی به خاطر فشار کاری روزهای مانده به نوروز به مرور زمان بر طرف شود یا مسمومیت های حاد ناشی از استنشاق مواد شیمیایی با درمان سریع بر طرف شود اما شکستگی استخوان، آسیب به مهره های گردن و ستون فقرات یا خطرات ناشی از سقوط می تواند همیشگی و جبران ناپذیر باشد و عید را به عزا تبدیل کند، گو اینکه آسیبها و دردهای حاد روزهای مانده به عید نیز آزار دهنده است.
محمود معتمدی، متخصص ارتوپدی در این باره می گوید: اسفند هر سال شاهد افزایش مراجعه مردم به متخصصان ارتوپدی به خاطر آسیبهای ناشی از خانه تکانی هستیم و آسیب به مهره های گردن یکی از مهمترین این مشکلات است که بیشتر، زنان را هنگام نصب پرده یا تمیز کردن دیوارها درگیر می کند و این درد ممکن است به ناحیه شانه، بازو، ساعد و انگشتان نیز گسترش پیدا کند.
وی می افزاید: برای کاهش این آسیبها بهتر است از نربادنی استفاده شود که ارتفاعش طوری تنظیم شود که سر به موازات پرده یا دیوار قرار گیرد و فرد مجبور نباشد، سرش را بالا یا پایین نگه دارد.
معتمدی مهمترین علت گردن درد را ضعف عضلانی و ضعیف بودن عضلات ناحیه گردن می داند و توصیه می کند افرادی که سابقه مشکلات مهره گردن دارند، کمتر کارهایی را که موجب آسیب به گردن می شوند، انجام دهند در غیر این صورت بیماری به صورت دیسک گردن می تواند مدتها فرد را دچار مشکل کند.

**کمردرد
کمردرد نیز یکی از شایعترین مشکلات هنگام خانه تکانی است که دلیل اصلی آن معمولا بلند کردن اجسام سنگین است، معتمدی می گوید: بلند کردن ناصحیح یک جسم می تواند 10 برابر وزن آن به ستون فقرات آسیب بزند.
متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی توصیه می کنند که برای جا به جا کردن اجسام تا جای ممکن از بلند کردن آنها پرهیز کنید و با هل دادن یا کشیدن، آنها را جا به جا کنید، اما اگر مجبورید جسمی سنگین را جا به جا کنید، تعارف را کنار بگذارید و حتما از افراد دیگر کمک بخواهید و هنگام بلند کردن اجسام قاعده و اصل کلی این است که باید جسم تا جای ممکن به بدن بچسبد و با بدن فاصله نداشته باشد.
علی عرفانیان،متخصص طب فیزیکی و توانبخشی نیز توصیه می کند که در روزهای نزدیک به خانه تکانی هر روز صبح ورزش کنیم تا بدن کم کم برای فعالیتهای جسمانی آماده شود و طی روزهایی که خانه تکانی انجام می شود، فشار ناگهانی به بدن وارد نشود.
به گفته عرفانیان، بهترین راه برای انجام سالم خانه تکانی این است که کارهای مربوط به خانه تکانی را زودتر شروع کنیم، یک برنامه دقیق زمان بندی شده برای خانه تکانی داشته باشیم و آن را در روزهای مختلف تقسیم کنیم تا فشار ناگهانی و شدید به بدن وارد نشود.
کارشناسان وزارت بهداشت نیز در این زمینه توصیه می کنند که برای جا به جا کردن اشیاء و تمیز کردن آنها تا جای ممکن بایداز خم کردن کمر خودداری کرد و به جای آن بهتر است، زانو را خم کرد و به آرامی نشست تا به کمر فشار وارد نشود.

**سقوط
خطر سقوط، یکی از مهمترین خطراتی است که هنگام خانه تکانی ممکن است، بروز کند و حتی ممکن است به علت خونریزی و ضربه مغزی به مرگ منتهی شود، استفاده نکردن از نردبان مطمئن و گذاشتن جعبه یا اشیایی بر روی هم برای بالا رفتن و کار کردن در فضای بالاتر، خطر سقوط را افزایش می دهد.
برای پیشگیری از بروز چنین حوادثی توصیه متخصصان این است که قبل از هر کاری یک نردبان استاندارد سالم و مطمئن دو طرفه داشته باشند و از قرار گرفتن پایه های آن در جای صاف و مسطح مطمئن شوند.
هنگام تمیز کردن سطوح بالا مانند سقف، دیوار یا پنجره ها، اگر مدت زیادی کار تمیز کردن ادامه پیدا کند، گردن درد و دردهای عضلانی شروع می شود، بنابراین توصیه می شود بعد از دو تا سه دقیقه کار مداوم، مدتی سر و گردن را پایین نگهداشت تا عضلات گردن استراحت کند.

**خطر شوینده ها
ابوالفضل مظفری، متخصص ریه می گوید: بی احتیاطی در مصرف مواد شوینده مانند،استفاده زیاد از این مواد در محیط های بسته موجب مسمومیت و تنگی نفس می شود.
به گفته وی، یکی از خطرات مهم هنگام خانه تکانی در استفاده از مواد شوینده، مخلوط کردن جوهر نمک و وایتکس است که به دلیل ویژگی های اسیدی و قلیایی به تولید گاز خطرناکی منجر می شود که به شدت مسموم کننده است.
مصطفی معین، رئیس انجمن آسم و آلرژی ایران نیز آمار مبتلایان به آسم و آلرژی را در کشور حدود 10 درصد جمعیت اعلام می کند و به گفته وی این آمار در تهران به حدود 30 درصد جمعیت رسیده است. افراد مبتلا به آسم و آلرژی بیش از افراد عادی در معرض خطرات ناشی از استنشاق مواد شیمیایی هستند و حتما باید برای پیشگیری از این خطرات اصول بهداشتی را رعایت کنند.
بر اساس اعلام وزارت بهداشت بسیاری از مواد شوینده اعم از مواد اسیدی و قلیایی، اسیدیته استانداردی ندارند و استفاده نابجای آنها علاوه بر مشکلات پوستی و عود حساسیت می تواند به آسیبهای جدی به چشم نیز منجر شود.
مسئولان مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، برای پیشگیری از این حوادث که هر ساله با افزایش مراجعه به اورژانس بیمارستانها در اسفند رو به روست، چند توصیه می کنند: اول اینکه تا جای ممکن از مواد شوینده در توالت و حمام در حالت دربسته خودداری کنند، در هنگام شست و شو در را باز بگذارند و دستگاه تهویه را روشن کنند و حتما از ماسک استفاده کنند و مهمتر اینکه به هیچوجه مواد شوینده مانند جوهر نمک و وایتکس را با هم مخلوط نکنند.
با وجود این، اگر حادثه مسمومیت رخ داد و علایم مسمومیت و نفس تنگی را مشاهده کردید باید بلافاصله محیط را ترک کنید و خود را به محیط و هوای آزاد برسانید و در محیط باز نفس بکشید و البته اگر مسمومیت شدید بود و علائم بر طرف نشد، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.

**درد مچ و خطر تونل کارپ
یکی از عوارض رعایت نکردن اصول بهداشتی هنگام خانه تکانی مچ درد است که اگر به صورت طولانی مدت تکرار شود، خطر بروز تونل کارپال یا کارپ را در مچ دست به وجود می آید که درمان دیر هنگام آن به جراحی های دردناکی منتهی می شود.
سابیدن و کار زیاد با دست، یکی از عوامل مهم بروز مچ درد و خطر بروز بیماری کارپ است، برای پیشگیری از این عارضه بهترین کار، این است که قبل از شروع به فعالیت، برای مدتی با ورزش مچ های دست را قوی کنیم تا توان کار کردن را داشته باشند، دوم اینکه مدت زمان کار با دست را تقسیم کنیم و هر بار بیش از نیم ساعت فعالیت مداوم نداشته باشیم.
یکی از ورزش های سودمند که می تواند به پیشگیری از این عارضه کمک کند، این است که هر دو دستتان را مقابل خودتان صاف و مستقیم دراز کنید و سپس مچ ها و انگشتان دستهایتان را به عقب ببرید؛ درست مانند پلیس که می گوید: ایست.
برای مدت پنج ثانیه در این حالت بمانید و بعد مچ و انگشتانتان را رها کنید. سپس دوباره با دو دست کشیده و صاف، دستانتان را مشت کنید و آنها را محکم فشار دهید. در این وضعیت نیز پنج ثانیه بمانید و بعد، مشت محکمتان را به آرامی به طرف پایین خم کنید. پنج ثانیه نیز در این حالت بمانید و دوباره مچ ها و انگشتان دو دستتان را شل کنید. این ورزش را می توانید در فواصل کارهایتان به دفعات تکرار کنید.

** آمادگی های قبل از خانه تکانی
فقط ورزشکاران نیستند که قبل از شروع مسابقه به آنها توصیه می شود، بدنشان را گرم کنند، توصیه پزشکان و متخصصان طب فیزیکی به مردان و زنانی که می خواهند خانه تکانی کنند نیز این است که قبل از شروع کار به مدت 10 تا 15 دقیقه با انجام حرکات نرمشی و کششی خودشان را آماده کنند.
انجام خانه تکانی با تعریق و از دست رفتن آب بدن همراه است، بنابراین استفاده از لباس های راحت نخی و مصرف مایعات به میزان کافی به نحوی که آب و املاح لازم بدن تامین شود نیز از جمله اصول بهداشت خانه تکانی است.
نکته مهم دیگر این است که استفاده از مواد شوینده شیمیایی را تا جای ممکن به زمانی موکول کنیم که کودکان در منزل حضور ندارند و حتما این مواد را دور از دسترس کودکان قرار دهیم هر ساله موارد زیادی از مسمومیت کودکان بر اثر نوشیدن مواد شوینده گزارش می شود که در بسیاری از موارد کودکان ظرف این مواد را با ظرف آبمیوه و شربت اشتباه گرفته و آن را نوشیده اند و با مسمومیت حاد به بیمارستان می آیند و در مواردی دیر رساندن این کودکان یا شدت مسمومیت به مرگ آنان منجر شده است.
با وجود همه این مشکلات و خطرات، خانه تکانی یکی از سنت های زیبای فرهنگ ایرانیان است، خانه تمیز و پاکیزه، استرس و اضطراب را از انسان دور می کند و همکاری اعضای خانواده با همراهی والدین و کودکان در خانه تکانی، خود آثار مثبت روانی و تربیتی بزرگی دارد که موجب افزایش نشاط و تقویت روحیه تعاون و همکاری در خانواده می شود و چیدمان جدید خانه نیز می تواند به تقویت روحیه و سلامت روان کمک کند.
خانه تکانی البته به تمیز کردن ظاهر خانه و کاشانه محدود نمی شود و می تواند ابعاد بزرگتری هم داشته باشد. خانه تکانی ذهن و زدودن دل از کینه ها می تواند همزمان با نو شدن طبیعت و تمیز شدن خانه، حال انسان را دگرگون کند.