شبکـه‌هایی که چیـزهای نــو می‌آفریننـد

به گزارش شفا آنلاین،  برخی از دانشمندان بر این باورند که خلاقیت موضوع ارزشمندی برای تحقیقات نیست، زیرا از یک‌سو بسیار دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد و از سوی دیگر شاید چندان به علم مربوط نباشد. البته همه با این نظر موافق نیستند.

       توانایی انسان برای خلق راهکارهای جدید در برابر مشکلات به ما اجازه می‌دهد تا در هر قسمت از این کره خاکی، بتوانیم انطباق بیاییم و آن را خانه خود بنامیم. از قطب شمال تا سرزمین‌های استوایی، انسان‌ها توانسته‌اند روش‌های خلاقانه‌ای را برای زندگی و زنده ماندن و پیدا کردن راه‌حل‌هایی برای مشکلاتی که زندگی را تهدید می‌کند، بیابد. در این مقاله ما به‌طور خلاصه به برخی از وجوه مغز که گمان می‌کنیم درگیر خلاقیت است و برخی از تجربیات و تئوری‌هایی را که می‌تواند این منطقه ناشناخته را برای ما روشن کند، نگاهی می‌اندازیم.

شبکه‌های مغزی در برابر مناطق مغزی
       اولین نکته‌ای که می‌توان به آن اشاره کرد، این است که خلاقیت در یک بخش مشخص مغز یا در توده‌ای واحدی از عصب‌های پشت گوش چپ وجود ندارد. طیف وسیعی از مناطق مغز در این فرآیند دخیل هستند و درواقع شامل همنوایی از فعالیت‌های نورونی در سراسر مغز است. این اتفاق زمانی معنای بهتری پیدا می‌کند که کارهای مختلف، میل خلاقانه ما را به کار می‌گیرد. به پایان رساندن یک سودوکو به‌عنوان‌مثال به اندیشیدن خلاقانه احتیاج دارد اما بخش‌هایی از مغز که درگیر انجام دادن کاری شبیه به این هستند با بخش‌های دیگری از مغز که به‌عنوان نمونه درگیر طراحی یک چیدمان هنری یا انتخاب یک جمله بی‌عیب‌ونقص برای بیان یک مفهوم پیچیده است، متفاوت است. برداشت رایج این است که فرآیند خلاقیت، دو مرحله دارد. اولین مرحله جریان تجربه (flow of experimentation) و خلق مفهوم جدید یا یک اثر هنری است. مرحله دوم شامل ممارست، ویرایش و ارزیابی محصول نهایی است که اثر نهایی را به همراه خواهد داشت. شبکه‌های گسترده مغزی، علاوه بر مطالعه بخش‌های مهم عصب‌شناسی همچون احساسات، قسمت‌های مهمی هستند که می‌توانند درک درستی از این اندیشه‌ها به ما بدهند. در زیر به‌طور مختصر با سه شبکه که نقش مهمی در اندیشه خلاقانه ایفا می‌کند، آشنا می‌شویم:

شبکه توجه اجرایی (Executive Attentio- Network)
       اگر به تمرکز بالا نیاز داشته باشید، باید «شبکه اجرایی توجه» را به صحنه فرابخوانید، این شبکه بخش‌های کناری قشر پیش‌‍پیشانی و مناطق پشتی لب آهیانه را به یکدیگر مرتبط می‌کند؛ این شبکه ایجاد تمرکز بر موضوع موردتوجه و کار موردنظر را به عهده دارد و از حافظه کاری استفاده می‌کند.

       برای نمونه زمانی که شما مشغول خواندن یک متن هستید، شبکه اجرایی توجه مشغول به کار است (البته تا زمانی که به متن توجه دارید). شبکه توجه اجرایی مسئولیت تمام فرآیندهای خلاقانه را به عهده ندارد. گاهی اجازه‌ دادن به ذهنتان که از نگاه مراقب این بخش بگریزد، ضروری است. شبکه اجرایی توجه به‌احتمال‌زیاد با شدت بیشتری در مرحله دوم خلاقیت که در بالا ذکر شد، به کار گرفته می‌شود و روی محصول نهایی تمرکز بیشتری دارد، آن را کنترل می‌کند و به آن وضوح بیشتری می‌دهد تا آنکه درگیر فرآیند خلاقانه با شکل آزاد اولیه باشد.

شبکه غالب (DefaulNetwork)
       شبکه غالب که به آن شبکه تخیل هم می‌گویند، برای ساخت شبیه‌سازی‌های پویای ذهنی استفاده می‌شود. این عملکرد که در عمق قشر پیش پیشانی و گیجگاهی مغز قرار دارد، با ارتباط برقرار کردن با بخش‌هایی از قشر آهیانه‌ای، تصویری را می‌سازد که بر پایه تجربیات گذشته و تخیل سناریوها و رویدادهای جایگزین آن است.
این بخش در جریان سلسله‌ای از رویاپردازی‌ها فعال می‌شود، زمانی که مغز روی جهان واقعی متمرکز نیست، شبکه غالب در عملکردهایی همچون جمع‌آوری واقعیات درباره خود، تفکر درباره احساسات شخصی و یادآوری رویدادهای گذشته فعال است. این شبکه همچنین به نظر می‌رسد درگیر شناخت اجتماعی و همدلی و همچنین تصور چیزی است که دیگران ممکن است به آن فکر کنند.

شبکه برجسته‌سازی (salience network)
       قشرهای سینگولیت قدامی پشتی و اینسولار قدامی، جایگاه شبکه برجسته‌سازی است. این مجموعه از ارتباطات به مغز کمک می‌کند تصمیم بگیرد به چه چیزی توجه نشان دهد. چشمان ما، گوش‌ها، دهان، بینی و پوست، همگی به‌طور دائم در معرض بمبارانی از محرک‌های حسی هستند. شبکه برجسته‌سازی به ما کمک می‌کند تا انتخاب کنیم باید به کدام‌یک از داده‌های ورودی توجه نشان دهیم یا آن را نادیده بینگاریم. به نظر می‌رسد، شبکه خلاقیت درگیر انتقالات میان شبکه‌های مرتبط عصبی است تا مناسب‌ترین گروه‌های عصبی را بر اساس ارزیابی موقعیت به کار بگیرد. به‌عنوان نمونه در حال رانندگی، چشم‌انداز بصری شما سرشار از چیزهای متفاوت است، چیزهایی شامل آسفالت، درختان، چراغ راهنمایی، پرندگان، فرمان،‌ مژه‌های خودتان و خیلی چیزهای دیگر.

 باوجودی که گزینه‌های زیادی در این مورد وجود دارد، شبکه برجسته‌سازی توجه شما را به سمت زنی با کالسکه جلب می‌کند که 200 متر جلوتر سمت راست جاده ایستاده و می‌خواهد از جاده عبور کند. توانایی تغییر بین شبکه‌ها یکی از وجوه اصلی خلاقیت به شمار می‌رود. برای نمونه تمرکز روی یک پازل خلاقانه می‌تواند تمام توجهات شما را به خود جلب کند و مهارت‌های شبکه اجرایی توجه را به استخدام بگیرد. از سوی دیگر اگر این کار خلاقانه شامل نوازش گیتار تک‌نفره باشد، توجه باید از تمرکز شدید به‌سوی مناطق دخیل در محتوای عاطفی و پردازش شنیداری جابه‌جا شود.
سپیدMedical News Today