وقتی افکارمان به هم می ریزد

بسیاری از افراد ممکن است این افکار را تجربه کرده باشند، اما هجوم این افکار به صورت خودبه‌خود، نوعی اضطراب در فرد ایجاد می‌کند و یکی از زیرشاخه‌های اضطراب، وسواس‌ فکری است. وسواس‌ فکری از دو بخش اختلال وسواسی‌ ـ جبری و اختلال شخصیت وسواسی ـ جبری تشکیل شده است. اختلال وسواسی ـ جبری دو بخش وسواسی و اجبار را شامل می‌شود. وسواس، افکار، تصورات یا موضوعاتی تکراری هستند که وقتی وارد سطح هوشیاری فرد می‌شوند، حالات نفرت‌برانگیزی را به وجود می‌آورند که گاهی کنترل آن دشوار می‌شود. این افکار، الزاما مشکلات واقعی زندگی نیستند و ممکن است از ذهن خود فرد، نشأت گرفته باشند و هیچ موضوعی درباره آن در محیطی که فرد در آن زندگی می‌کند وجود نداشته باشد. گاهی در پاسخ‌ها یا واکنش‌هایی که به افکار وسواسی داده می‌شود، نوعی اجبار وجود دارد، البته این اعمال اجباری الزاما ماهیت پیشگیری ندارند و اساسا منطقی هم نیستند و هیچ ربط منطقی هم با ارتباطات بیرونی ندارند. در این موارد خود فرد و دیگران می‌فهمند که عملکردی افراطی و اغراق‌آمیز سرزده است؛ مثل کسی که همیشه نگران برداشت دیگران از خودش است؛ این شخص مدام خود را با اعمالی کنترل می‌کند؛ مثلا مدام خود را می‌پوشاند و... در اختلال شخصیت وسواسی ـ جبری، الزاما ناراحتی و نگرانی را در فرد بیمار مشاهده نمی‌کنیم. شخصیت وسواسی ـ جبری، یک الگوی کاملا قوی برای کمال‌گرایی است و فرد برای خودش استانداردهای بسیار بالایی دارد. این استانداردها باعث می‌شود، فرد به دنبال کمال‌گرایی برای خود و دیگر افرادی که با او زندگی می‌کنند، برود. این افراد، ولو این‌که موفقیت‌های زیادی هم به دست بیاورند، خیلی خشنود نیستند. به این دلیل که همیشه به دنبال موفقیت‌های کامل‌تر و برتر هستند و معمولا فکر می‌کنند که نمی‌توانند به استانداردهای ذهنی خود برسند. بنابراین دچار استرس می‌شوند و در بسیاری از مواقع، کارهای مهم را به بعد موکول می‌کنند و در واقع، نوعی رفتار تعویقی و تاخیری دارند. چنین اشخاصی، کار را به لذت و روابط بین فردی ترجیح می‌دهند و بشدت با جزئیات در می‌افتند. ممکن است رفتار آنها برای کسانی که با آنها زندگی می‌کنند، آزاردهنده باشد، اما خود این افراد از این‌که معیارهای سختی برای زندگی دارند، گلایه‌ای ندارند. این افراد، اغلب در تصمیم‌گیری زمینه‌های مهم زندگی دچار تردید هستند و در بروز هیجانات خود دچار مشکل‌اند؛ افرادی که در جمع، خشک و رسمی و مقید به وظایف هستند و به اصطلاح به آنها آدم‌های عصا قورت‌ داده می‌گویند. دکتر عزت‌الله کردمیرزا‌ /‌ روان‌شناس و مشاور