پرجمعيت‌ترين کشور جهان به دنبال افزایش زاد و ولد!

در دهه‌هاي اخير، جمعيت زياد چين به همراه صنعتي‌شدن و شهري‌شدن سريع فشار زياد بر منابع طبيعي، از جمله آب وارد کرده و به طور قابل‌توجهي در مشکلاتي مانند آلودگي هوا دخيل بوده است.

بنابراين، چرا چين مي‌خواهد خانواده‌هاي بيشتري را به داشتن بچه تشويق کند؟ در اينجا نگاهي به اين موقعيت مي‌اندازيم:

سياست تک‌فرزندي چيست؟

چين 35 سال پيش تازه داشت دوره اصلاحات را شروع مي‌کرد و درهايش را به سوي بقيه جهان مي‌گشود. رهبري حزب کمونيست نگران بود که وفور جمعيت باعث کندي رشد اقتصادي و فشار بر منابع شود. حزب کمونيست مقرراتي را براي محدود کردن خانواده به داشتن فقط يک فرزند اتخاذ کرد گرچه استثناهايي را هم در اين مورد قائل شده بود. براي مثال اقليت‌ها، ماهيگيران و برخي از افراد دچار معلوليت اجازه داشتند بيش از يک بچه داشته باشند؛ مقامات محلي درباره دادن مجوز به بچه دوم آزادي عمل بسياري داشتند. خانواده‌هايي که از اين سياست پيروي نمي‌کردند، براي بچه دوم يا سوم مجبور بودند که جريمه ب‍پردازند يا با مجازات‌هايي روبرو شوند. بسياري از خانواده‌هايي که اين قوانين را زيرپا گذاشتند، آزار ديدند. بسياري از منتقدان اين سياست اعمال آن را غيرانساني خوانده‌اند.

آيا چين قبلا اين سياست را کنار نگذاشته بود؟

بيش از يک دهه پيش، مقامات محلي شروع به دادن مجوز بچه دوم به زوج‌هايي کردند که هردويشان تنها فرزند خانواده بودند. بعدها، چين در سال 2013 تصميم گرفت که به زوج‌هايي که حتي يکي از دو نفرشان بچه منفرد والدينشان بودند، اجازه داشتن بچه دوم بدهد. کميسيون ملي بهداشت و تنظيم خانواده چين گفت اين کشور در سال 2014، 9/16 ميليون تولد را ثبت کرده است که نسبت به سال 2013،470هزار مورد افزايش نشان مي‌دهد و اين ارقام نشان مي‌دهد که اين سياست جديد تا حدودي موثر بوده است، اما شمار زوج‌هايي که مي‌خواستند بچه دوم داشته باشند، نسبت به آنچه بسياري از جمعيت‌شناسان انتظار داشتند، کمتر بود. تا ماه مه2015، فقط 45/1 ميليون زوج از 11ميليون زوج واجد شرايط تقاضاي مجوز داشتن بچه دوم کردند. شمار نسبتا زيادي از زوج‌هاي چيني به خصوص در مناطق شهري، مانند بسياري از زوج‌هاي در کشورهاي غربي به اين نتيجه رسيده‌اند که داشتن بچه دوم بيش از حد پرهزينه يا بيش از حد دردسرآفرين است.

آنا اسماجدور، کارشناس اخلاق توليدمثل در دانشگاه ايست آنگليا در انگليس در اين باره مي‌گويد: «داشتن خط مشي‌هاي آشکار درباره توليد مثل براي کشورها کاري معقول است، همانطور که داشتن سياست‌ها واضح درباره ميزان خروجي کربن و ساير پديده‌ها مي‌تواند در مقياس بزرگ بر جمعيت تاثير بگذارد. چين بدون داشتن چنين سياست‌هايي ممکن است با فاجعه روبرو شود. احتمال ندارد که افزايش سهميه بچه بتواند باعث برقرار تعادل در جمعيت در حال پيرشدن چين شود، زيرا چين، مانند هر کشور ديگري، شاهد کاهش ميزان زاد و ولد، به خصوص در ميان زنان تحصيلکرده و مرفه است.»

با اين وجود، يک نظرخواهي غيرعلمي از کاربران در يک شبکه اجتماعي چيني به نام ويبو نشان داد که ?? درصد از ?? هزار پاسخ‌دهنده مي‌خواهند بچه دومي داشته باشند.

چرا چين نگران کاهش زادوولد است؟

جمعيت چين هنوز در حال افزايش است، اما اگر ميزان زادوولد افزايش نيايد- ميزان ميانگين کودکان به ازاي هر زوج 18/1 است- انتظار مي‌رود شمار جمعيت چين در فاصله سال‌هاي 2020 و2030به اوج خود برسد (ميزان تولد در چين کمتر از ميانگين جهاني 5/2 و ميانگين کشورهاي توسعه‌يافته 7/1 است؛ ميزان 1/2 کودک به ازاي هر زوج «ميزان جايگزيني» ناميده مي‌شود که باعث ثابت نگاه داشتن ميزان جمعيت مي‌شود).

براساس گزارش اداره آمار ملي چين، جمعيت در سن کاري در اين کشور- که دولت آن را افراد در فاصله سنين16تا 59 تعريف مي‌کند- سه سال متوالي است که در حال کاهش يافتن است. اين گروه جمعيتي در سال 2012 در حد 45/3 ميليون نفر و در سال2014تا 71/3 ميليون نفر کاهش يافت. بر اساس گزارش سازمان ملل نيروي کاري چين تا سال2030ممکن است تا 61ميليون نفر کاهش پيدا کند.

علاوه بر اين، نيروي کاري فعلي در چين در حال پيرشدن هستند.25درصد جمعيت چين تا سال2050بيش از 65 سال خواهند داشت، در حالي که شمار افراد جواني که مي‌تواند از بازنشستگان حمايت کنند، کاهش خواهد يافت. نسبت کارگر به بازنشسته در چين اکنون 5به يک است؛ جمعيت‌شناسان پيش‌بيني مي‌کنند اگر نرخ زادووالد در همين حد باقي بماند، اين نسبت فقط تا سال2014به ميزان 6/1 به يک مي‌رسد.

حمايت از بازنشستگان تنها يکي از مشکلات کاهش ميزان تولدها است. برخي از اقتصاددانان همچنين هشدار مي‌دهند که پير شدن جمعيت احتمالا به معناي کاهش رشد اقتصادي هم خواهد بود، زيرا بازنشستگان مانند افراد جوان مصرف‌کنندگاني مشتاق نيستند.
رهبران چين که از قبل با فشار عوامل ديگر کاهنده رشد اقتصادي مواجه هستند در تلاشند و تصميم دارند به جاي شغل‌هاي وابسته به کارشناسان مانند مشاغل کارخانه‌اي به سرمايه‌گذاري بزرگ در طرح‌هاي زيربنايي مانند جاده‌ها و کارانه‌ها ب‍پردازند.