بهترين گزينه براي سلول داسي

بيماري سلول داسي‌شکل شايع‌ترين نشانگان داسي‌شکل است که بر اثر جايگزيني اسيدآمينه گلوتاميک با اسيدآمينه والين در ششمين اسيد آمينه زنجيره بتا پروتئين گلوبين ايجاد مي‌شود. اين جايگزيني، منتهي مي‌شود به پليمريزاسيون هموگلوبين S با قدرت انتقال اکسيژن اندک و در نتيجه توليد گلبول‌هاي قرمز داسي‌شکل.

نتيجه چنين وضعيتي، بروز عوارضي نظير نشانگان حاد قفسه‌سينه، آنمي، درد مزمن، عفونت‌هاي پنوموکوکي، ‌هايپرتانسيون ريوي، عوارض ايسکميک و حملات انسداد عروقي است.

داسي‌شکل شدن در شرايط کم‌آبي (دهيدراتاسيون) و هيپوکسي بافتي (صعود به ارتفاعات و اسيدوز) زياد مي‌شود. هموگلوبين غير طبيعي به شکل هلال درآمده و در نتيجه اريتروسيت سفت و محکم شده و ممکن است جريان خون را در مويرگ‌ها مسدود کند.

مهمترين عوامل مستعد‌کننده حملات حاد سيکل سل عبارتند از هيپوکسي، دهيدراتاسيون، عفونت، استاز وريدي، بارداري، مصرف الکل، صعود به ارتفاعات، درجه حرارت بالا يا پايين محيطي، اسيدوز، ورزش هوازي شديد و بيهوشي.

تاريخچه بيماري سيکل سل

بيماري سيکل سل از نظر باليني براي اولين بار در 1910 تعريف شد، اما دهه‌ها طول کشيد تا درک و تعريف مولکولي و ژنتيکي درستي از اين بيماري بدست آيد. در سال 2013 ميلادي گزارش شد که عوارض ناشي از اين بيماري باعث 176هزار مورد مرگ شده است اين در حالي است که ميزان مرگ ناشي از اين بيماري در سال 1990 ميلادي، 113هزار مورد بوده است.

درمان پيشگيرانه سيکل سل

v هيدروکسي اوره: هيدروکسي اوره درمان اصلي مبتلايان به سيکل سل است. اين مهارکننده خوراکي ريبونوکلئوتيد ردوکتاز، ثابت شده است که باعث القاي هموگلوبين جنيني و مهار پليمريزاسيون هموگلوبين S مي‌شود.

در نتيجه موجب کاهش و پيشگيري از عوارض حاد و مزمن مرتبط با بيماري سيکل سل خواهد بود. به علاوه، اکسيد نيتريک آزادشده از متابوليسم هيدروکسي اوره، ممکن است موجب گشادي عروق شود که اين وضعيت براي پيشگيري از ‌هايپرکوآگوليشن لازم است. مصرف طولاني‌مدت هيدروکسي اوره، با توانايي آن در کاهش حملات درد، نياز به تزريق خون، بستري بيمارستاني و مرگ مرتبط است.

درمان با هيدروکسي اوره بايد در کودکان بزرگ‌تر از 9 ماه بدون علامت و با علامت توصيه شود. در مورد بيماري سيکل سل، هيدروکسي اوره در دوز خوراکي 15ميلي‌گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن بيمار شروع شده و هر 12 هفته 5ميلي‌گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن در روز تا حداکثر دوز 35 ميلي‌گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن در روز افزايش يابد. عوارض شايع اين دارو عبارتند از ميلوساپرشن، وضعيت‌هاي غيرطبيعي اريتروسيت، افزايش آنزيم‌هاي عملکردي کبد، اختلال کليوي و افزايش خطر مرگ.

بنابراين، مانيتورينگ بيمار در هنگام مصرف اين دارو بايد درخواست CBC و اندازه گيري ميزان هموگلوبين جنيني، آزمون‌هاي عملکردي کليوي و کبدي و آزمون بارداري در زنان انجام شود. تجويز هيدروکسي اوره در زنان باداري يا شيرده توصيه نمي‌شود.

v واکسن‌ها و آنتي‌بيوتيک‌هاي پروفيلاکتيک: واکسن‌هاي پنوموکوکي و آنتي‌بيوتيک درماني پروفيلاکتيک براي پيشگيري از پنوموني در کودکان مبتلا به سيکل سل توصيه مي‌شود. همچنين توصيه شده است که بزرگسالان واکسيناسيون پنوموکوکي پيشگيرانه را دريافت کنند. براي پيشگيري از عفونت پنوموکوکي، پني‌سيلين خوراکي Vدوبار در روز، آنتي‌بيوتيک انتخابي در کودکان است.

در کنار درمان آنتي‌بيوتيکي، برنامه واکسيناسيون پنوموکوکي بايد براي کودکان براساس سنشان انجام شود. پرنار13(Prenar13) به‌صورت تزريق 5/0 ميلي‌ليتري داخل عضلاني براي افراد بزرگتر از 6 سال و پنومووکس 23 براي بيماران بالاي 19 سال به‌صورت تزريق 5/0 ميلي‌ليتري زيرجلدي يا داخل عضلاني در شرايطي که حداقل 8 هفته قبل واکسن پرنار13 تجويز شده، توصيه مي‌شود.

گزينه‌هاي درماني سيکل سل

v درمان آهن‌زدا: دفع آهن اضافي از ارگان‌هاي حياتي و بافت‌هاي آسيب‌ديده ضروري است. در واقع 3 دارو براي دفع آهن اضافي از بدن موجودند:دفروکسامين(دسفرال)، دفرازيروکس(اکسجيد) و دفريپرون(L1).

در ميان گزينه‌هاي درماني موجود، دفروکسامين تنها داروي آهن‌زداي تزريقي است که با دوز روزانه 5/0 تا 1 گرم به‌صورت داخل عضلاني يا اينفيوژن داخل وريدي آهسته يا زيرجلدي تجويز مي‌شود. نيمه عمر طولاني (8 تا 16 ساعت)دفرازيروکس، که اولين داروي خوراکي آهن‌زداي مورد تاييد سازمان غذا و داروي آمريکاست، امکان مصرف يکبار در روز اين داروي آهن‌زدا را فراهم کرده است. در مقام مقايسه، دفريپرون يک قرص خوراکي پوشش‌دار است که نيمه عمر کوتاه‌تري دارد(2تا3 ساعت) و بايد سه بار در روز مصرف شود.

عوارض جانبي قابل‌ذکر براي اين گروه داروها عبارتند از تغيير رنگ ادرار، اسهال، اختلال کبدي. نارسايي کبدي/کليوي و خونريزي‌هاي گوارشي از عوارض دفرازيروکس؛ همچنين آگرانولوسيتوز شديد و نوتروپني از عوارض دفريپرون است که با مانيتورينگ دقيق بيمار قابل‌پيشگيري است. تصميم‌گيري براي انتخاب بهترين گزينه درماني براي هر بيمار، به عوامل متعددي نظير هزينه داروها، پوشش بيمه‌اي بيمار، راه مصرف دارو و ترجيح کلي خود بيمار بستگي دارد.

سپید