پوکی استخوان در خاموشی می‌شکند

اندام‌هایی که با پوکی استخوان می‌شکنند

یک متخصص ارتوپد با تشریح روند تاثیرگذاری پوکی استخوان بر سلامت فرد گفت: بیشترین خطر شکستگی در بیماری پوکی استخوان، متوجه ران‌ها، لگن، مهره‌ها و ساعد است.

محمد فکور  اظهار کرد: استئوپروز شایع​ترین بیماری متابولیک استخوانی و یک بیماری همه​گیر در جمعیت است. این بیماری یک عامل خطرساز مهم است و موجب تحمیل هزینه​های اضافی به جامعه می​شود.

این متخصص ارتوپد افزود: پوکی استخوان با کاهش توده استخوانی و به هم خودرن تشکیلات ساختمانی بافت استخوان مشخص می​شود.

وی ادامه داد: بیشترین خطر شکستگی در پوکی استخوان متوجه ران​ها، لگن، مهره‌ها و ساعد است. شکستگی​های ران و نیز فقرات می​تواند با ایجاد درد، محدودیت فیزیکی و اجبار به تغییراتی در شیوه زندگی، مشکلات روانی عمده​ای برای فرد در پی داشته باشد.

فکور عنوان کرد: فرایند تخریب استخوانی و تشکیل استخوان جدید به جای آنکه سلامت سیستم اسکلتی را حفظ کند، نوعی مکانیسم حفاظتی و پیشگیری‌کننده مداوم است که در جریان آن استخوان قدیمی، تخریب و به جای آن استخوان جدید ساخته می​شود.

پوکی استخوان، بیماری بی سرو صدا

تغذیه نقش مهمی در بروز یا پیشگیری از پوکی استخوان دارد. در واقع افرادی که کلسیم کافی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد و یا ویتامین دی کافی دریافت نمی​کنند، در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

یک متخصص تغذیه در این زمینه گفت: کلسیم و ویتامین دی مهم‌ترین منابع مورد نیاز در پیشگیری از بیماری پوکی استخوان هستند.

مجید کاراندیش اظهار کرد: بیماری پوکی استخوان یکی از قاتلان خاموش محسوب می​شود زیرا علامت مشخصی ندارد و معمولا تا زمانی که عارضه جدی مانند شکستگی استخوان رخ ندهد، ممکن است فرد بیمار اصلا اطلاعی از بیماری خود نداشته باشد.

این متخصص تغذیه با اشاره به علل پوکی استخوان عنوان کرد: مهم​ترین علل پوکی استخوان، کمبود جذب کلسیم و ویتامین دی است. اگر در سال‌های کودکی و نوجوانی که مهم​ترین زمان استخوان​سازی است؛ به دلیل رژیم غذایی نامناسب، کلسیم و ویتامین دی کافی به بدن نرسد، ابتلا به پوکی استخوان را در پی خواهد داشت.

کاراندیش افزود: مصرف زیاد منابع غذایی حیوانی مانند گوشت یا مصرف زیاد قهوه و نوشیدنی​های الکلی موجب افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار و در نهایت پوکی استخوان می​شود.

این متخصص تغذیه با اشاره به تقسیم​بندی مواد غدایی گفت: مواد غذایی به گروه​های مختلف نان و غلات، سبزی​ها، میوه​ها، شیر و لبنیات، گوشت و تخم​مرغ و گروه روغن​ها و چربی​ها تقسیم می​شود. بنا بر این تقسیم‌بندی باید انرژی و مواد غذایی مورد نیاز را به میزان کافی، متعادل و متنوع از گروه​های مختلف به بدن رساند.

وی بیان کرد: با مصرف سبزی​ها می​توان مقدار مورد نیاز ویتامین​ها، املاح معدنی و فیبرهای گیاهی را دریافت کرد. یکی از گروه​های مهم در جلوگیری از پوکی استخوان، گروه غذایی شیر و لبنیات است که به دلیل دارا بودن غنی​ترین منبع غذایی کلسیم نقش عمده‌ای در پیشگیری از پوکی استخوان دارد ولی متاسفانه به دلایل مختلف، مصرف این گروه غذایی در کشور ما کافی نیست، به ویژه در سال‌هایی که فرایند استخوان​سازی در حال انجام و استخوان‌ها در حال شکل​گیری است.

کاراندیش افزود: یک فرد بزرگسال با وضعیت و وزن متعادل، روزانه به یک هزار میلی‌گرم کلسیم نیاز دارد. قابل تذکر است که در صورت کم شدن مصرف کلسیم، نمی​توان میزان کافی آن را از طریق سایر گروه​های غذایی دریافت کرد که در این صورت ممکن است فرد مجبور شود برای دریافت میزان کافی کلسیم مقدار زیادی غذا بخورد و چاق شود که چاقی، خود یک بیماری محسوب می‌شود.

وی با اشاره به متنوع بودن گروه گوشت​ها اضافه کرد: گروه گوشت​ها شامل گوشت قرمز و گوشت سفید مانند مرغ و ماهی، تخم​مرغ، پنیر و حبوبات است؛ بدین ترتیب لازم نیست برای دریافت کافی پروتئین صرفا مقدار زیادی گوشت قرمز مصرف شود.

این متخصص تغذیه با اشاره به اهمیت ویتامین دی در پیشگیری از پوکی استخوان بیان کرد: مهم​ترین راه جذب ویتامین دی، قرار گرفتن پوست در برابر نور خورشید است. قرار داشتن پیش​سازهای ویتامین دی در پوست موجب می​شود این ویتامین به طور فعال درآمده و فرایند جذب کلسیم را افزایش دهد اما متاسفانه در استان خوزستان به دلیل گرمای زیاد، معمولا افراد از مقابل نور خورشید قرار گرفتن پرهیز می​کنند.

وی افزود: ویتامین دی در زرده تخم​مرغ و مواد غذایی حیوانی مانند گوشت​ها وجود دارد ولی بیشتر از این در مواد غذایی در نور خورشید وجود دارد.

کاراندیش با اشاره به مکمل​های غذایی عنوان کرد: مکمل​های غذایی معمولا به صورت تک، وجود دارند. لازم است مصرف مکمل‌ها حتما با تجویز پزشک متخصص تغذیه باشد و در غیر این صورت می​تواند عوارضی را برای فرد به دنبال داشته باشد.

نقش ورزش در پیشگیری از پوکی استخوان

  تحرک بدنی و ورزش موجب استحکام استخوان​ها در هر سنی می​شود و عدم تحرک و استراحت زیاد نیز تحلیل استخوان​ها و پوکی آن را در پی خواهد داشت.

در واقع استخوان، یک بافت زنده است. در بافت استخوانی سلول‌هایی وجود دارند که مداوم استخوان نو می‌سازند و در کنار آن سلول‌هایی هم هستند که استخوان را جذب می‌کنند. فعالیت همزمان این دو دسته سلول موجب می‌شود که بافت استخوان به طور مرتب نو شود. انجام ورزش‌های بدنی مستمر موجب می‌شود که استخوان‌ها همیشه در معرض نیروهای وارد از جاذبه زمین و عضلات متصل به آنها قرار گیرد. این نیروها سلول‌های استخوان را به نحوی تحریک می‌کنند تا در مجموع استخوان بیشتری ساخته شده و تراکم بافت استخوانی بیشتر شود.

عضو هیات علمی دانشکده تربیت بدنی شهید چمران اهواز در این زمینه گفت: در صورت تمایل به داشتن استخوان‌هایی قوی، باید از آنها استفاده کرد.

دکتر مسعود اظهار کرد: فشارهای وارد شده به استخوان ناشی از ورزش​های ایزومتریک و پویا موجب افزایش میزان جذب کلسیم در استخوان​ها و سخت​تر و مستحکم​تر شدن آنها می​شود.

این مدرس دانشگاه افزود: بهترین نوع ورزش برای تحریک رشد استخوان، فعالیتی است که بر تمام استخوان‌های بدن اثرگذار باشد. تمامی استخوان​ها به هر فشاری که به آن وارد می​شود واکنش نشان می‌دهند. در واقع هنگامی که استخوان احساس فشار کند یا از یک فعالیت برانگیخته شود، تمایل بیشتری به محکم​تر شدن پیدا می​کند و بدن را مجبور به ساختن استخوان​های بیشتری می​کند.

وی با اشاره به ورزش​هایی که در پیشگیری از پوکی استخوان موثرند، گفت: ورزش​هایی که در آنها عضلات بزرگ بدن درگیر می​شوند مانند پیاده​روی، دویدن، ژیمناستیک و نیز ورزش​های تیمی و راکتی تاثیر زیادی در پیشگیری از پوکی استخوان دارند در حالی که ورزش​هایی مانند شنا، دوچرخه​سواری و قایق​رانی که در آنها نیروی وزنی زیادی به استخوان​ها وارد نمی​شود، تاثیر زیادی در افزایش تراکم استخوان​ها نخواهد داشت.

نیکبخت ادامه داد: ورزش​های ایستاده موجب می​شوند تا نیروی وزن بدن، استخوان​های ستون مهره، لگن و اندام‌های تحتانی تحت تاثیر قرار گیرند. استخوان در قسمت​هایی که به آن نیروی بیشتری وارد می​شود قوی​تر خواهد شد و اگر نیرو یا کششی به آن وارد نشود به تدریج تراکم خود را از دست می​دهد، به همین علت کسانی که به علت بیماری مزمن، مدت زیادی در بستر استراحت می​کنند و یا کسانی که در فضا مدت زیادی در حالت بی​وزنی قرار می​گیرند، دچار بیماری پوکی استخوان می​شوند.

وی با اشاره به افرادی که بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند، عنوان کرد: توقف ترشح هورمون‌های زنانه یا استروژن که نقش مهمی در استحکام استخوان​ها ایفا می​کند، موجب می‌شود عارضه پوکی استخوان شیوع زیادی در خانم​ها پس از یائسگی داشته باشد.

  با داشتن یک برنامه غذایی درست شامل رژیم غذایی مناسب و ورزش کافی در سنین کودکی و نوجوانی می​توان از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کرد. همان‌طور که برای موارد مختلف در زندگی خود برنامه​ریزی می​کنیم، باید برای سالم بودن در بزرگسالی و به ویژه در امان بودن از بیماری پوکی استخوان از سال‌های کودکی و نوجوانی که استخوان​ها در حال شکل​گیری هستند، برنامه​ریزی شود.

بهترین زمان برای تقویت استخوان‌های بدن 10 تا 20 سالگی است. استخوان‌ها در این سال‌ها قوی‌تر می‌شوند ولی در سال‌های بعد از سی سالگی تراکم استخوان‌های بدن شروع به کاهش می‌کند. حفظ تراکم استخوان برای زنان اهمیت بیشتری نسبت به مردان دارد زیرا تراکم استخوان‌های آنها نسبت به مردان در سن پایین‌تری آغاز به کاهش می‌کند.

بر اساس آمار اعلام شده مرکز پژوهش‌های پوکی استخوان در کشور، در سال 80 بالای 15.5 درصد افراد به پوکی استخوان دچار بوده‌اند که این رقم در سال 90 با رشد 2.2 برابری از 15.5 به 34 درصد افزایش یافته است. در سال 91 میزان شکستگی‌های استخوان لگن خاصره در ایران 51 هزار مورد بوده و حدود 50 درصد جمعیت مورد آسیب، تا آخر عمر زمین گیر شدند.

ایسنا