» طب سنتی
شفا آنلاين-تا به حال كنجكاو بوده‌ايد كه بدانيد چند بار اجابت مزاج در روز طبيعي محسوب مي‌شود يا اينكه تغيير قوام و رنگ و بوي مدفوع نشانه چيست؟ متخصصان معتقدند هرگونه تغيير در اجابت مزاج مي‌تواند نشان‌دهنده وجود يك بيماري يا اختلال خاص در بدن باشد
به گزارش شفا آنلاين،پس اگر مي‌خواهيد با انواع اين تغييرات و دلايل آنها آشنا شويد صحبت‌هاي
دكتر مژگان فروتن، فوق تخصص گوارش، كبد و مجاري صفراوي، دانشيار دانشگاه
علوم پزشكي شهيد بهشتي و دكتر عليرضا عباسيان، متخصص طب سنتي و عضو هيات
علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران را حتما بخوانيد.
دفع نوعي استفراغ است!
به‌گفته دكتر عباسيان در طب سنتي تعدادي ورودي و خروجي براي بدن تعريف شده است. يك بدن سالم بايد قادر باشد مواد مفيد را از ورودي‌ها دريافت كرده و در خود حبس كند تا درنهايت آنها را به مصرف برساند، همچنين بايد بتواند مواد مضر را از بدن بيرون بريزد.
به اين فرآيند‌ها، احتباس (نگه داشتن مواد مفيد) و استفراغ (دفع مواد مضر) گفته مي‌شود. درواقع بالا آوردن مواد غذايي فقط يك نوع از استفراغات است و به هرگونه خروجي ديگر از بدن مثل مدفوع نيز استفراغ گفته مي‌شود. جالب است بدانيد دفع مدفوع هميشه با مقداری آب و مواد مفيد بدن نيز همراه است يعني فقط مواد مضر از آن دفع نمي‌شود.
روزي چند بار دفع طبيعي است؟
دكتر مژگان فروتن، فوق تخصص گوارش معتقد است اجابت مزاج از سه بار در روز تا سه بار در هفته طبيعي محسوب مي‌شود البته به‌شرط اينكه هربار خيلي طول نكشد و نيازي به زور زدن بيش از حد و استفاده از وسايل كمكي براي تخليه مدفوع وجود نداشته باشد. دكتر عليرضا عباسيان، متخصص طب سنتي نيز نظري مشابه دارد.
به‌گفته او اجابت مزاج بايد حداقل روزي یک‌بار انجام شود. قوام مواد دفعي نيز بايد به صورتي باشد كه فرد را اذيت نكند يعني نه آنقدر خشك باشد كه مدت دفع را طولاني كند، به فرد فشار بياورد و ناحيه مقعد را زخم كند و نه آنقدر آبكي باشد كه همراه خود مايعات بسيار زياد و مواد مغذي که از قبل جذب شده‌اند را دفع كند.
چند نوع اسهال و يبوست داريم؟
دكتر فروتن يبوست را به دو صورت تعريف مي‌كند؛ يكي زماني كه تعداد دفعات مدفوع كردن كم مي‌شود (كمتر از سه بار در هفته) و ديگري زماني كه فرد هر روز دفع دارد اما يا دفع ناكامل دارد يا اجابت مزاجش همراه با مشكلاتي مثل احساس انسداد است و نياز به وسايل كمكي براي تخليه مدفوع پيدا مي‌كند. اسهال نيز به حالتي گفته مي‌شود كه در آن قوام مدفوع كاهش پيدا مي‌كند؛
حال اين كاهش قوام مي‌تواند همراه با افزايش دفعات اجابت مزاج (بيشتر از سه بار در روز) يا افزايش حجم مدفوع (بيشتر از 200 سي‌سي در روز) باشد. اگر حجم مدفوع افزايش پيدا نكرده باشد و فقط تعداد دفعات اجابت مزاج زياد شده باشد، مي‌گوييم فرد دچار اسهال كاذب شده است. اين حالت بيشتر در كساني ديده مي‌شود كه مبتلا به روده تحريك‌پذير هستند. درصورت وقوع يبوست يا اسهال و حتي اسهال كاذب، حتما بايد به پزشك مراجعه كنيد و تحت درمان قرار بگيريد.
اگر شكم‌تان دير به دير كار مي‌كند...
به توصيه دكتر عباسيان براي اينكه بدن خود را عادت دهيد تا حداقل روزي يك بار دفع مدفوع داشته باشد، بايد هر روز 20 تا 30 دقيقه بعد از هر وعده غذايي (صبحانه، ناهار و شام) به دستشويي برويد و حتي اگر نياز به دفع نداريد سعي كنيد در آنجا بمانيد و مقداري آب خنك روي دست و محل دفع بريزيد. اين كار روده‌ها را تحريك مي‌كند تا با حركات دودي شكل و غيرارادي خود، مواد دفعي را به سمت پايين سوق دهد.
ممكن است در روزهاي اول اين تمرين، هيچ دفعي صورت نگيرد يا ميزان دفع خيلي كم باشد اما بايد بدانيد كه با تكرار آن بعد از مدتي دستگاه گوارش حالت شرطي پيدا مي‌كند و مي‌توانيد نيم ساعت بعد از هر وعده غذایی به راحتي تخليه مدفوع داشته باشيد.
اگر بوي خيلي بدي دارد...
دكتر فروتن معتقد است مدفوع نبايد بوي خيلي بدي داشته باشد. بوي بد مدفوع نشان‌دهنده تخمير توسط باكتري‌ها در روده بزرگ است. براي مثال افرادي كه بدن‌شان فاقد آنزيم هضم شير (لاكتوز) است اگر شير مصرف كنند مدفوع‌شان بسيار بدبو خواهد شد زيرا شير در روده باريك‌شان هضم نمي‌شود و باقي مانده قند آن وارد روده بزرگ شده و توسط باكتري‌ها تخمير مي‌شود.
لازم به ذكر است كه كمبود لاكتوز هم مي‌تواند به صورت اوليه وجود داشته باشد و هم به صورت ثانويه و براثر يك بيماري خاص ايجاد شود. اگر فكر مي‌كنيد مدفوع‌تان بوي خيلي بدي دارد، بايد در مراجعات پزشكي اين موضوع را مطرح كنيد تا مشخص شود بيماري خاصي داريد يا صرفا نوع مواد غذايي مصرفي‌تان دليل اين بوي بد است.
سه حالت غيرطبيعي
دكتر عباسيان معتقد است مدفوع بايد قوام خميري و پيوسته داشته باشد، بنابراين اگر به حالت گلوله گلوله خارج شود و بخشي از آن خشك باشد و بخشي از آن آبكي، طبيعي محسوب نمي‌شود. درواقع اين حالت نشان مي‌دهد مسير هضم طبيعي نبوده است.
همچنين مواد دفعي بايد يكپارچه هضم شده باشند، بنابراين وجود تكه‌هايي از غذاي هضم نشده در مدفوع مي‌تواند نشانه بيماري باشد. به گفته اين متخصص طب سنتي، مدفوع بايد از نظر بو و تا حدودي رنگ، تابع غذاي خورده شده باشد؛ براي مثال اگر فردي غذاي حاوي سير بخورد طبيعي است كه مدفوعش کمی بوي سير خواهد گرفت اما اگر فرد سير نخورد و مدفوعش بوي سير بدهد، غيرطبيعي است و بايد بررسي شود.
اگر سياه رنگ است. . .
به گفته دكتر فروتن رنگ مدفوع بايد از خانواده رنگ زرد باشد. سياه بودن آن مي‌تواند نشانه خونريزي از معده يا روده باشد. البته زماني احتمال خونريزي مطرح مي‌شود كه مدفوع علاوه بر تغيير رنگ به سياه يا زرشكي، در عين حال شل و خيلي بدبو هم باشد. در اين حالت فرد حتما بايد كولونوسكوپي و در صورت لزوم آندوسكوپي شود. سرطان نيز يكي ديگر از دلايل مدفوع سياه، شل و بدبو است.
مصرف بعضي داروها مثل «بيسموت» (ضد زخم معده، روده و اسهال مسافرتي) يا قرص آهن هم مي‌تواند باعث سفت و سياه شدن مدفوع شود. گاهي اوقات فرد نه داروي خاصي مصرف مي‌كند، نه خونريزي دارد اما مدفوعش سياه رنگ است، اين حالت مي‌تواند به دليل كمبود مصرف آب اتفاق بيفتد.
اگر زرد يا سفيد رنگ است. . .
به گفته دكتر فروتن اگر رنگ مدفوع به سفيد نزديك شود ممكن است نشانه بعضي بيماري‌هاي مجاري صفراوي باشد كه در اين صورت معمولا زردي در چشم نيز ديده مي‌شود. دكتر عباسيان نيز معتقد است مدفوع زردرنگ يا مدفوعي كه همراه با آب زرد رنگ است معمولا به دليل افزايش مايع صفرا ديده مي‌شود.
اين حالت بيشتر در افرادي اتفاق مي‌افتد كه صفراوي مزاج هستند و بدن‌هاي گرم و خشك دارند. اين متخصص طب سنتي توصيه مي‌كند كه اگر همراه با مدفوع‌تان خون يا مقدار زيادي صفرا (مايع زردرنگ آبكي) يا كف و بلغم خيلي زياد دیدید حتما بايد به پزشك مراجعه كنيد. البته مصرف زعفران، همچنين بعضي داروهاي شيميايي مثل ويتامين‌هاي گروه D نيز مي‌توانند رنگ مدفوع را زرد كنند.
چه زماني به پزشك مراجعه كنيم؟
به‌گفته دكتر عباسيان يكي از نكات مهمي كه بايد به آن توجه كنيد تغيير حالت اجابت مزاج است، به‌خصوص اگر اين تغيير ماندگار شود يا اينكه با وقوع حادثه‌اي شروع شود؛ براي مثال اگر پس از ضربه به شكم يا مصرف يك ماده غذايي خاص متوجه شويم مدفوع‌مان تغيير قوام يا رنگ داده يا اينكه خون در آن ديده مي‌شود، حتما بايد به پزشك مراجعه كنيم، همچنين اگر اجابت مزاج دو تا سه روز صورت نگيرد و شكم كار نكند، حتما بايد با پزشك مشورت كرد.
سیب سبز
دفع نوعي استفراغ است!
به‌گفته دكتر عباسيان در طب سنتي تعدادي ورودي و خروجي براي بدن تعريف شده است. يك بدن سالم بايد قادر باشد مواد مفيد را از ورودي‌ها دريافت كرده و در خود حبس كند تا درنهايت آنها را به مصرف برساند، همچنين بايد بتواند مواد مضر را از بدن بيرون بريزد.
به اين فرآيند‌ها، احتباس (نگه داشتن مواد مفيد) و استفراغ (دفع مواد مضر) گفته مي‌شود. درواقع بالا آوردن مواد غذايي فقط يك نوع از استفراغات است و به هرگونه خروجي ديگر از بدن مثل مدفوع نيز استفراغ گفته مي‌شود. جالب است بدانيد دفع مدفوع هميشه با مقداری آب و مواد مفيد بدن نيز همراه است يعني فقط مواد مضر از آن دفع نمي‌شود.
روزي چند بار دفع طبيعي است؟
دكتر مژگان فروتن، فوق تخصص گوارش معتقد است اجابت مزاج از سه بار در روز تا سه بار در هفته طبيعي محسوب مي‌شود البته به‌شرط اينكه هربار خيلي طول نكشد و نيازي به زور زدن بيش از حد و استفاده از وسايل كمكي براي تخليه مدفوع وجود نداشته باشد. دكتر عليرضا عباسيان، متخصص طب سنتي نيز نظري مشابه دارد.
به‌گفته او اجابت مزاج بايد حداقل روزي یک‌بار انجام شود. قوام مواد دفعي نيز بايد به صورتي باشد كه فرد را اذيت نكند يعني نه آنقدر خشك باشد كه مدت دفع را طولاني كند، به فرد فشار بياورد و ناحيه مقعد را زخم كند و نه آنقدر آبكي باشد كه همراه خود مايعات بسيار زياد و مواد مغذي که از قبل جذب شده‌اند را دفع كند.
چند نوع اسهال و يبوست داريم؟
دكتر فروتن يبوست را به دو صورت تعريف مي‌كند؛ يكي زماني كه تعداد دفعات مدفوع كردن كم مي‌شود (كمتر از سه بار در هفته) و ديگري زماني كه فرد هر روز دفع دارد اما يا دفع ناكامل دارد يا اجابت مزاجش همراه با مشكلاتي مثل احساس انسداد است و نياز به وسايل كمكي براي تخليه مدفوع پيدا مي‌كند. اسهال نيز به حالتي گفته مي‌شود كه در آن قوام مدفوع كاهش پيدا مي‌كند؛
حال اين كاهش قوام مي‌تواند همراه با افزايش دفعات اجابت مزاج (بيشتر از سه بار در روز) يا افزايش حجم مدفوع (بيشتر از 200 سي‌سي در روز) باشد. اگر حجم مدفوع افزايش پيدا نكرده باشد و فقط تعداد دفعات اجابت مزاج زياد شده باشد، مي‌گوييم فرد دچار اسهال كاذب شده است. اين حالت بيشتر در كساني ديده مي‌شود كه مبتلا به روده تحريك‌پذير هستند. درصورت وقوع يبوست يا اسهال و حتي اسهال كاذب، حتما بايد به پزشك مراجعه كنيد و تحت درمان قرار بگيريد.
اگر شكم‌تان دير به دير كار مي‌كند...
به توصيه دكتر عباسيان براي اينكه بدن خود را عادت دهيد تا حداقل روزي يك بار دفع مدفوع داشته باشد، بايد هر روز 20 تا 30 دقيقه بعد از هر وعده غذايي (صبحانه، ناهار و شام) به دستشويي برويد و حتي اگر نياز به دفع نداريد سعي كنيد در آنجا بمانيد و مقداري آب خنك روي دست و محل دفع بريزيد. اين كار روده‌ها را تحريك مي‌كند تا با حركات دودي شكل و غيرارادي خود، مواد دفعي را به سمت پايين سوق دهد.
ممكن است در روزهاي اول اين تمرين، هيچ دفعي صورت نگيرد يا ميزان دفع خيلي كم باشد اما بايد بدانيد كه با تكرار آن بعد از مدتي دستگاه گوارش حالت شرطي پيدا مي‌كند و مي‌توانيد نيم ساعت بعد از هر وعده غذایی به راحتي تخليه مدفوع داشته باشيد.
اگر بوي خيلي بدي دارد...
دكتر فروتن معتقد است مدفوع نبايد بوي خيلي بدي داشته باشد. بوي بد مدفوع نشان‌دهنده تخمير توسط باكتري‌ها در روده بزرگ است. براي مثال افرادي كه بدن‌شان فاقد آنزيم هضم شير (لاكتوز) است اگر شير مصرف كنند مدفوع‌شان بسيار بدبو خواهد شد زيرا شير در روده باريك‌شان هضم نمي‌شود و باقي مانده قند آن وارد روده بزرگ شده و توسط باكتري‌ها تخمير مي‌شود.
لازم به ذكر است كه كمبود لاكتوز هم مي‌تواند به صورت اوليه وجود داشته باشد و هم به صورت ثانويه و براثر يك بيماري خاص ايجاد شود. اگر فكر مي‌كنيد مدفوع‌تان بوي خيلي بدي دارد، بايد در مراجعات پزشكي اين موضوع را مطرح كنيد تا مشخص شود بيماري خاصي داريد يا صرفا نوع مواد غذايي مصرفي‌تان دليل اين بوي بد است.
سه حالت غيرطبيعي
دكتر عباسيان معتقد است مدفوع بايد قوام خميري و پيوسته داشته باشد، بنابراين اگر به حالت گلوله گلوله خارج شود و بخشي از آن خشك باشد و بخشي از آن آبكي، طبيعي محسوب نمي‌شود. درواقع اين حالت نشان مي‌دهد مسير هضم طبيعي نبوده است.
همچنين مواد دفعي بايد يكپارچه هضم شده باشند، بنابراين وجود تكه‌هايي از غذاي هضم نشده در مدفوع مي‌تواند نشانه بيماري باشد. به گفته اين متخصص طب سنتي، مدفوع بايد از نظر بو و تا حدودي رنگ، تابع غذاي خورده شده باشد؛ براي مثال اگر فردي غذاي حاوي سير بخورد طبيعي است كه مدفوعش کمی بوي سير خواهد گرفت اما اگر فرد سير نخورد و مدفوعش بوي سير بدهد، غيرطبيعي است و بايد بررسي شود.
اگر سياه رنگ است. . .
به گفته دكتر فروتن رنگ مدفوع بايد از خانواده رنگ زرد باشد. سياه بودن آن مي‌تواند نشانه خونريزي از معده يا روده باشد. البته زماني احتمال خونريزي مطرح مي‌شود كه مدفوع علاوه بر تغيير رنگ به سياه يا زرشكي، در عين حال شل و خيلي بدبو هم باشد. در اين حالت فرد حتما بايد كولونوسكوپي و در صورت لزوم آندوسكوپي شود. سرطان نيز يكي ديگر از دلايل مدفوع سياه، شل و بدبو است.
مصرف بعضي داروها مثل «بيسموت» (ضد زخم معده، روده و اسهال مسافرتي) يا قرص آهن هم مي‌تواند باعث سفت و سياه شدن مدفوع شود. گاهي اوقات فرد نه داروي خاصي مصرف مي‌كند، نه خونريزي دارد اما مدفوعش سياه رنگ است، اين حالت مي‌تواند به دليل كمبود مصرف آب اتفاق بيفتد.
اگر زرد يا سفيد رنگ است. . .
به گفته دكتر فروتن اگر رنگ مدفوع به سفيد نزديك شود ممكن است نشانه بعضي بيماري‌هاي مجاري صفراوي باشد كه در اين صورت معمولا زردي در چشم نيز ديده مي‌شود. دكتر عباسيان نيز معتقد است مدفوع زردرنگ يا مدفوعي كه همراه با آب زرد رنگ است معمولا به دليل افزايش مايع صفرا ديده مي‌شود.
اين حالت بيشتر در افرادي اتفاق مي‌افتد كه صفراوي مزاج هستند و بدن‌هاي گرم و خشك دارند. اين متخصص طب سنتي توصيه مي‌كند كه اگر همراه با مدفوع‌تان خون يا مقدار زيادي صفرا (مايع زردرنگ آبكي) يا كف و بلغم خيلي زياد دیدید حتما بايد به پزشك مراجعه كنيد. البته مصرف زعفران، همچنين بعضي داروهاي شيميايي مثل ويتامين‌هاي گروه D نيز مي‌توانند رنگ مدفوع را زرد كنند.
چه زماني به پزشك مراجعه كنيم؟
به‌گفته دكتر عباسيان يكي از نكات مهمي كه بايد به آن توجه كنيد تغيير حالت اجابت مزاج است، به‌خصوص اگر اين تغيير ماندگار شود يا اينكه با وقوع حادثه‌اي شروع شود؛ براي مثال اگر پس از ضربه به شكم يا مصرف يك ماده غذايي خاص متوجه شويم مدفوع‌مان تغيير قوام يا رنگ داده يا اينكه خون در آن ديده مي‌شود، حتما بايد به پزشك مراجعه كنيم، همچنين اگر اجابت مزاج دو تا سه روز صورت نگيرد و شكم كار نكند، حتما بايد با پزشك مشورت كرد.
سیب سبز
نظرشما
آخرین اخبار