تمام رازهای دیابت!/كودكان مبتلا به ديابت نوع يك را دريابيم

به گزارش شفاآنلاين ،دکترعلیرضا استقامتی،استاددانشگاه علوم پزشکی تهران ،عضو کمیته کشوری دیابت وفوق تخصص غدددرون ریز به مناسبت روزجهانی دیابت كه با مشاركت گروه شركت هاي سانوفي برگزار شد ازراههای درمان و پیشگیری از دیابت می گوید:

آقای دکتراستقامتی ، آمارها نشان می می دهددر سال های اخیر دیابت درایران افزایش یافته ،چرا؟

خیلی ممنون که به موضوع دیابت به عنوان یک بیماری بسیارمهم وشایع می پردازید،ابتدا می خواهم چند جمله ای را درباره شیوع دیابت در کشور بیان کنم تا تمام کسانی که مطالب شما را می خوانند،در جریان قرار بگیرند.مطالعات گسترده ای ازسال 1384 در مرکز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت در سطح کشور شروع شد ،دراولین مطالعه جامع کشوری شیوع بیماری دیابت در کشور حدود 7/7درصد بود وبعد ازدوسال این مطالعه تکرار شد و نشان دادکه شیوع دیابت یک درصد بالارفته وبه 7/8 درصد رسیده است. آخرین مطالعه ای هم که دوسال پیش در سطح کشور در مرکز مدیریت بیماری ها انجام شد،نشان می دهد که 3/11درصد از مردم بالای 25 سال مبتلا به بیماری دیابت وحدود14 درصد ازمردم جامعه ،حالت پیش دیابتی دارند،اگر اینها را به یک رقم ملموس تبدیل کنیم که برای خواننده قابل استفاده باشد،بطورساده می توان گفت 5/4میلیون بیمار دیابتی (آمار دوسال قبل) وحدود5/5میلیون افراد پیش دیابتی در کشور وجوددارد،ودر مجموع، براساس آمار دوسال قبل حدود 10میلیون پیش دیابتی ودیابتی وجود داردکه این آمار همچنان روبه افزایش است.

وقتی روندافزایش بیماران دیابتی بررسی می کنیم ،آمارها نشان می دهد، که شیوع بیماری دیابت طی 7سال اخیر35 درصدافزایش یافته است.

حال چرا شیوع بیماران دیابتی افزایش پیدا کرده ،همه جای دنیا این گونه بوده وفقط اختصاص به کشور ما ندارد،درمنطقه خاور میانه ومنطقه شمال آفریقا هم در حال افزایش است،بخشی از آن برمی گرددبه نحوه زندگی ، که همه از آن صحبت می کنند،ولی جدی گرفته نمی شودو آن هم شیوه زندگی غلط است ، شیوه زندگی به شیوه کنترل از راه دور تبدیل شده ،افراد فعالیت وتحرک بدنی کمتری دارند،ازوسایل نقلیه عمومی کمتراستفاده می کنند،تغذیه نامناسب و پرکالری دارند، کالری بسیار متراکم غذا هاافراد را چاق می کند،در مجموع شیوه زندگی غلط ،کم تحرکی ،ورزش کم واستفاده از غذاهای پرکالری وچاق شدن جامعه، باعث شده شیوع دیابت در کشور ما و در جهان روبه فزونی گذارد.

نکته ای که دیگری که باید به آن توجه کرد،هرم جمعیتی است ،وقتی می گوییم 11در صد افراد بالای 25 سال مبتلا به دیابت هستند،این شیوع درتمامی دهه های سنی (دهه سوم وچهارم ویا پنجم وششم یکسان نیست )ودردهه های6و7 به حداکثر می رسدودردهه هفتم و هشتم عمر ممکن است یک چهارم تا یک سوم افرادمبتلا به دیابت باشند،بنابراین چون هرم جمعیتی در حال تغییر است وجمعیت کمی روبه پیر شدن وافزایش سن می رود ، بنابراین با افزایش شیوع دیابت مواجه هستیم و در آینده نیزخیلی بیشتر خواهدشد

وضع بیماران دیابت ایران در مقایسه باکشورهای پیشرفته جهان چگونه است؟

آخرین برآوردی که انجمن فدراسیون جهانی درمورد دیابت دارد این است،در حال حاضر388میلیون دیابتی درجهان وجود دارد،به تعبیری دیابت سومین کشور بزرگ دنیاست،بعد از چین و هندکشور دیابت است که جمعیت زیادی دارد.

در کشورهای پیشرفته هم آمارها حدود10تا 11در صد را نشان می دهد ،البته شیوع در جوامع روستایی با جامعه شهری فرق دارد در جوامع شهری شیوع بیشترودر جوامع روستایی کمتر است،شاید در شهر تهران هم حدود 14 تا 15 درصدافراد مبتلا به دیابت باشند،اگر منطقه خودمان در نظر بگیریم ،در کشورهای حاشیه خلیج فارس در بعضی از مناطق تا 20 در صد هم وجودداردودرکشورما نسبت به آنها شیوع کمتری دارد،دررابطه با کشورهای پیشرفته دنیا هم شیوع گاهی کمتر وگاهی بیشتر است ،آمار درکشورهای پیشرفته بین 7تا تا 11درصدگزارش شده است.

چرا درمنطقه خاور میانه وایران دیابت بیشتراست؟

به دلیل شیوه تغذیه غلط و اغلب پر کالری که درخاورمیانه وجوددارد، دیابت بیشتر است، چون وضع تغذیه دراین کشورها اسف بارتراز ایران است ،البته عوامل ژنتیکی هم نقش دارد شاید کم تحرکی ، و کمبود فعالیت فیزیکی در این کشورها بیشتر از ایران باشد ،هرچه هست در کشورهای عربی شیوع دیابت بیشتراست وحتی تا 20 درصد هم گزارش شده است.

گزارش هانشان می دهددیابت نوع یک حتی درنوزادن نیز مشاهده می شود ،دلیل چیست؟

لازم به ذکر است که شایع ترین نوع دیابت ،بیماری دیابت نوع 2 است ، ولی در رابطه با سوال شما بچه هایی که تازه متولد می شوند دچاردیابت نوع 2نمی شوند،بچه هادر این سن معمولا دیابت نوع یک دارندکه یک بیماری ژنتیکی است ودلایلش هم با دیابت نوع دوم متفاوت است ،هیچ ارتباطی به چاقی وتغذیه ندارد،این نوع دیابت نوعی بیماری خود ایمنی است ، که به دلیل تخریب سلول های لوزالمعده اتفاق می افتد ، بخشی از ژنهایی که می توانند درترشح انسولین نقش داشته باشد،اختلال دارند،چون ژن های ترشح کننده انسولین معیوب هستند،کارشان را درست انجام نمی دهند، و یا انسولین ساخته شده کارکرد مناسبی ندارد این افرادممکن است با دیابت به دنیا بیایدویادرسنین چندماهگی دچار دیابت شوند.البته دیابت بدو تولد ویا دوران شیرخوارگی بیماری نادری هستند که مشکل اصلی ما محسوب نمی شوند.

بیماری دیابت تا چه اندازه قابل پیشگیری است؟

درحال حاضر دیابت نوع یک که بیماری خود ایمنی است علیرغم مطالعات گسترده هنوز قابل پیشگیری نیست و کلیه روشهای پیش گیرانه انجام شده بی نتیحه بوده است. ولی موضوع در دیابت نوع دوم متفاوت است وبرمبنای مطالعات علمی متعددی که در اقصی نقاط دنیا مانندفنلاند ،چین وآمریکاانجام شده ،نشان می دهدکه اگر فردشیوه زندگی صحیح را در پیش بگیرد،رژیم های غذایی کم کالری مصرف کند،فعالیت فیزیکی معادل حداقل 150 دقیقه ورزش درهفته داشته باشددردیابت نوع دوم تقریبا دربیش از نیمی از مواردقابل پیشگیری بوده است.

مطالعات نشان داد53 در صدآنهایی که شیوه زندگی صحیح ومناسب داشته وورزش می کردند، از حالت پیش دیابت به دیابت تبدیل نشدند،بنابراین می تواندقابل پیشگیری باشد.

آموزش چه اندازه در کاهش بیماری های دیابت نقش دارد؟

آموزش اساس پیشگیری ودرمان است، چون بیماری دیابت بیماری مزمن است که تا آخر عمر همراه فرد مبتلاست پس آموزش بیمار ، خانواده و جامعه بسیار مهم است. آگاه کردن مردم وافرادی که در معرض خطر هستند بسیار اهمیت داردو نقش رسانه هادر اینجا خیلی مهم است ، از نظر ریسک ابتلا به دیابت دوگروه افراد در جامعه هستند، افراد عادی وگروه دیگر،افرادپرخطر که این اشخاص پر خطر باید شناخته شده وبه طور مرتب مورد پایش قرارگیرند.

چه کسانی افراد پرخطر محسوب شده وچگونه پایش می شوند؟

از نظردیابت ،تمام افراد بالای 45 سال باید قند خون خود را اندازه بگیرند(مرزسنی) اگر طبیعی بود،توصیه این است که هرسه سال یکبارقند خون خود را اندازه بگیرند.اما کسانی که پر خطر هستند برای مثال افرادی که سابقه دیابت خانوادگی داشته ، پدر ،مادر،برادروخواهر دیابتی دارند، این افراددیگر نباید تا 45 سالگی صبر کنندوقبل از45 سالگی باید قند خون خود را اندازه بگیرند. سایر افراد پر خطر شامل خانم هایی که بچه های درشت وبیشتر از 5/4کیلو به دنیا می آورند،،دخترهایی جوانی که تخمدان‌های پلی کیستیک دارند بایدمراقب قند خونشان باشند،افرادی که بیماری فشارخون بالا دارند یا میزان تری گلیسریدخون بالایا چربی خوب خونشان کم (اچ دی ال) است ،افرادی که بیماری های قلبی عروقی شناخته شده دارند،افرادی که زندگی کم تحرک دارند وافرادی که پیش دیابت دارندحتما بایدقبل از 45 سالگی قند خون خود را اندازه بگیرنددر صورتی که قند خون شان طبیعی بود،هرسه سال یکبارباید قند خون خود را باید اندازه بگیرند،پس افرادی که پرخطرهستند بایدشناخته شده و باید غربالگری شوند.

دیابت چه تعریفی داردبه عبارتی به چه نوع بیماری دیابت می گویند وچند نوع است؟

دیابت از نظر لغوی به معنی جاری شدن است ،نام این بیماری در حقیقت ادرار شیرین است ،به این معناست که این افرادبه علت افزایش قند خون میزان ادرارشان افزایش یافته واز طریق ادرار قند زیادی را دفع می کنند.

دیابت انواع مختلفی داردولی دو نوع آن خیلی شایع است ،دیابت نوع یک که بیماری خود ایمنی است به علت تخریب سلول های مولد انسولین از لوزالمعده افراد ایجاد می شود،معمولادرسن پایین است ، معمولا پر سروصداست ،فرد به دلیل کاهش وزن ،پرنوشی ،پر ادراری وتشنگی،ضعف وکاهش وزن به پزشک مراجعه می کند.

دیابت نوع 2،که بیماری بی سرصدایی است، بنحوی که تا نیمی از موارد ممکن است از بیماری خود اطلاعی نداشته باشند.نکته قابل توجه در دیابت نوع 2که شایعترین نوع دیابت است وبیش از 90 تا 95 درصد،بیماران دیابت را تشکیل می دهند،این است که ممکن است این بیماری بمدت 10 سال وجود داشته وفرد اطلاعی از بیماری خود نداشته باشد،بنابراین همچنان بیماری به شکل خاموش پیش برودو مثلا با عارضه چشمی ، یا عارضه ای در سیستم عصبی مثل گزگزیا سوزن سوزن شدن پاهابه پزشک مراجعه وبااندازه گیری قند خون بیماری دیابت تشخیص داده شود.

ملاک تشخیص دیابت چیست چه زمانی می گوییم فرد دیابت ویا پیش دیابت دارد؟

قند خون ناشتای طبیعی کمتر از 100 میلی گرم در صد است. اگر کسی 8ساعت نا شتا بود وقند خون خود را اندازه گرفت، اگر این میزان کمتر از 100 میلی گرم در صدبود این فرد طبیعی است مشکلی از نظر دیابت ندارد ( پس 8 ساعت ناشتا یی کافی است، ،12 ساعت نا شتایی برای اندازه گیری چربی خون یعنی تری گلیسریدخون است) ،اگر قند ناشتابین 100تا 125میلی گرم در صد باشد،این شخص پیش دیابت دارد،یعنی مرحله ای قبل از این که دیابت ظاهر شود،اگرقند ناشتادردونوبت بالای 126 میلی گرم در صد باشد این فرد دیابت دارد،توجه داشته باشید،این اندازه گیری حتما باید تکرار شودبا یک نوبت آزمایش خون نمی توان گفت فرد دیابت دارد،البته غیراز قند خون ناشتا ،قند خون2ساعته بعد از مصرف 75 گرم گلوکز در آزمایشگاه اگر بیش از 200میلی گرم درصد باشد معیار دیگر تشخیص دیابت است. ،وملاک سوم تشخیصی در فردی است که طی روزعلامت داشته باشد،هرساعتی از روز،قند خود را اندازه بگیردو قند خون اتفاقی و غیر ناشتا اگربالای 200میلی گرم در صد باشد، روش دیگری برای تشخیص دیابت است.معیار چهارم تشخیصی آزمایشی به نام هموگلوبین "ای وان سی" است که معدل قندسه ماهه را نشان می دهدآن هم اگر در مراکز استانداردانجام شودو عدد آن اگر بالای 5/6 درصد باشد،نشان دهنده آن است که فرد دیابت داردو معمولا به یک مورد اکتفانمی شود،حداقل دوتا از معیارها رابایدکنترل کردومطمئن شدکه فرددیابت دارد.

دیابت حاملگی چه نوع دیابتی است وچرا اتفاق می افتد؟

دیابت دوران بارداری به تعبیری،یک نوع آزمونی است که حاملگی از لوزالمعده خانم هابه عمل می آورد،اگر خانم جوانی که حامله شده ، دچارمشکل کارکرد لوزالمعده باشد،دربرابراسترس ناشی از بارداری نمی تواندبه اندازه کافی انسولین ترشح کندوقند خونش افزایش پیدا می کند،بنابراین دیابت دوران بارداری به مواردی اطلاق می شودکه این اختلال تحمل قندوبالا بودن قندخون اولین باردر دوران حاملگی خود رانشان می دهد،یعنی فرد نباید قبل از حاملگی دیابت داشته باشد، به عبارتی دیابت دوران بارداری به مواردی اطلاق می شودکه فرد اولین بار دردوران حاملگی و معمولا هم درنیمه دوم حاملگی به افزایش قند خون پی می برد،برای همین است که همیشه توصیه می کنیم،قبل از بارداری یک غربالگری انجام شود،چون همان طوری اشاره کردم،دیابت می تواندبدون علامت باشد، پس به همه خانم هایی که می خواهندباردارشوندتوصیه می شود که آزمایش قندخون ناشتا انجام دهندبه خصوص آنهایی که "های ریسک" یا پرخطرهستند ، حتما باید آزمایش قند خون انجام دهند.

اگر قند خون ناشتای آنها طبیعی بود، می توانند باردار شوند،اگر هم قند خون بالا بود،بیماری دیابت قبل از بارداری تشخیص داده می شود،در خانم هایی که طبیعی هستند،در طول حاملگی باز هم ممکن است، افزایش قند خون پیش بیاید، به همین دلیل در هفته های 24تا 28دوران بارداری ، یعنی نیمه دوم بارداری، معمولا تست تحمل قند خون انجام می شودکه این تست تحمل قند خون مشخص می کندکه این فرد مبتلا به دیابت دوران بارداری شده یاخیر ،واگر این تست مثبت باشد دیابت دوران بارداری تشخیص داده می شود تا فرد تحت مراقبت های خاص قرار بگیرد.

نکته مهم افرادی هستندکه دیابت شناخته شده دارند و می خواهند باردارشوند .به این حالت دیابت دوران حاملگی نمی گوییم،اینها افرادی هستندکه دیابت شناخته شده دارند واکثر آنها هم انسولین تزریق می کنند،چون در سنین جوانی هستندوممکن است چند سال از شروع دیابت آنها گذشته باشد،تاکید ما این است که برای این که جنین آنها دچار ناهنجاری نشود، برای پرهیز از ناهنجاری جنین ابتدا باید قند خون را خوب کنترل کنند ومعدل قندسه ماهه حتماباید کمتر از 7درصد باشدتا بتوانندباردارشوند.

چرا این مساله اهمیت دارد،چون اعضا واندام های جنین در 8هفته اول دوران بارداری شکل می گیرد،اگر این فرد ندانسته وباقند بالا باردارشود،اعضای جنین ممکن است دچارناهنجاری شوندودر نتیجه نوزادی که بدنیا می آیدممکن است نا هنجاری های متعددداشته باشد،پس تاکیدما به خانم هایی که دیابت شناخته شده دارند واغلب انسولین تزریق می کنند،این است که قبل ازبارداری باپزشک معالج مشورت وحتما قند خودرا به خوبی کنترل کنند،بعد اقدام به بارداری کنندوالا بچه ای که به دنیا می آورندممکن است دچار ناهنجاری شود.

اشخاصی که در دوره بارداری دچار دیابت می شوند آیا بیماری آنها بعداز زایمان ازبین می رود؟

آنهایی که دیابت داشته وحامله می شوند،بایددرمان رادر طول بارداری ادامه دهند،چون دیابت دارند بایدانسولین تزریق کنند، البته ممکن است در ابتدای بارداری ودر دوران شیر دهی نیاز به انسولین کم شود.ولی خانم هایی که دیابت دوران بارداری می گیرند،یعنی درطول حاملگی اولین بارقند آنها افزایش پیدا می کند بعد از زایمان،(بعد از 6 تا12هفته ) باید تست تحمل گلوکز انجام دهند که وضعیت شان مشخص شود،آیا فرد نرمال است یاتست تحمل گلوکز وی مختل است .طبق آمار موجود 5 سال پس از زایمان 50 در صد خانم هایی که دیابت دوران بارداری دارند در آینده مبتلا به دیابت می شوند.

آیا دیابت در آینده فرد متولد شده تاثیر می گذارد؟

بلی،بسیارسوال علمی وخوبی پرسیدید،یکی از مشکلات خانم هایی که دیابت دوران بارداری می گیرند، این است که نقشه متابولیکی جنین شان بهم می ریزدوجنینی که بعدا به دنیا می آیددر معرض چاقی ،دیابت وسندروم متابولیک قرارمی گیرد،بنابراین روی سرنوشت نوزادی هم که بدنیا می آیدنقش دارد، بایدخیلی توجه کنند که از چاق شدن فرزندشان پیشگیری کنند،با رعایت شیوه صحیح زندگی ومراقبت هایی که حتی در دوران کودکی، شیرخوارگی و نوجوانی انجام می دهند،مانع از چاق شدن فرد شوند.

این روزها در کانال های ماهواره ای تبلیغ زیادی در مورد درمان دیابت با جراحی می شودآیا جراحی متابولیک ،دیابت نوع 2 را درمان می کند؟

بخشی از آن درست وبخشی دیگر غلط است، اصولا درمان دیابت درمان دارویی و طبی است ،درمان جراحی طبق آخرین استاندارهای انجمن دیابت آمریکاکه درسال 2014 منتشرشده ،فقط برای بیماران دیابتی نوع 2که چاقی مفرط دارندونمایه توده بدنی"بی، ام ،ای "آنها بالای 35است وبادرمان های فعلی کنترل نشوند،در صورت تمایل شخص مبتلا قابل انجام است. پس به این شکل نیست که به عنوان اولین درمان پزشکان این روش را توصیه کنند.

بحث تبلیغاتی شبکه های ماهواره ای ، تکنیک جدیدی است که برای آن تبلیغ می کنند و در رابطه با افرادی است که چاق نیستند ، ولی طبق آخرین استاندارها این مساله جنبه تحقیقاتی داردوهنوز تا روشن شدن نتایج تحقیقات علمی بایستی صبر کرد،چون نتایج دراز مدت آن مشخص نیست. ولی چه در گروهی که چاق هستند و مستند علمی وجود دارد وچه درگروهی که تبلیغ غیرمستند روی آن انجام می شود،فردی که این عمل جراحی را انجام می دهد ،باید تا آخر عمر تحت نظرقراربگیرد،،چون جابجایی بخشی از روده در دستگاه گوارش انجام می شود، و اغلب معده فرد نیز کوچک می شود، پس احتمال دارد نحوه تغذیه به هم بریزد، کمبود های ویتامینی واملاح پیش بیاید ،بنابراین فرد مبتلا از درمان بی نیاز نمی شود،ممکن است نوع درمانش عوض شود و در برخی مقدار انسولین تزریقی کم شود.

یكي از عوارض مهم ديابت نابينايي است اين چگونه و چرا اتفاق مي‌افتد؟

يكي از عوارض مزمن و بسیار مهمی كه ديابت ايجاد مي‌كند، اختلال در رگ‌هاي بدن است، چه در رگ‌هاي كوچك و يا رگ‌هاي بزرگ بدن این مشکل رخ می دهد، عارضه چشمي جزو عوارض رگ‌هاي كوچك است يعني به دليل اثرات سمي خود قند بالابا مكانيزم‌هاي متعدد جدار رگ‌ها خراب مي‌شود و آن سلول‌هایي كه بايد رگ‌ها را حمايت كنند، نیزخراب شده ،و از طرفی خون‌رساني به چشم و رگ‌هاي ته چشم دچار اختلال می شودودرته چشم خون ريزي‌هاي متعددي پیش بیاید و رگ ها ی جدیدنیز افزايش پيدا كنند، اين تغييرات ساختاري باعث مي‌شود، تغذيه ته چشم به هم بريزد و خون رساني و اكسيژن رساني به ته چشم بهم مي‌خورد و باعث مي‌شود رگ‌هاي جديد ايجاد شود وقتي كه رگ‌هاي جديد ايجاد شد این رگ‌ها ممكن است خود بخود یا با ضربه كنده شود و صفحه ته چشم هم ممكن است با آن كنده شود و ممكن است بينايي دچاراختلال شود وحتی نابينايي پيش بيايد براي همين است كه تأكيد مي‌كنيم ،همه افراد ديابتي نوع دوم ،وقتي بيماري‌شان تشخيص داده شد هر سال به چشم پزشك مراجعه كنند براي اين‌كه ممكن است عوارض وعلایم چشمي، در ابتدا خيلي واضح نباشند و پزشك با معاينه ای كه انجام مي‌دهد، اينها را تشخيص مي‌دهد ، اين مراقبت جزو مراقبت‌هاي ضروري است كه از بدو تشخيص در دیابت نوع دوم بايد هر سال به پزشك مراجعه كنند، البته در ديابت نوع يك 5 سال پس از تشخيص حتماً برای معاینه چشم‌شان به پزشك مراجعه كنند.

مهمترین عامل برای ایجاد این عارضه قند خون بالا و فشار خون بالاست که باید بخوبی کنترل شوند

يكي ديگري از آسيب هاي كه ديابت به انسان مي‌زند، زخم پا اين بيماري چگونه شروع مي‌شود و چگونه مي‌شود از اين كار جلوگيري كرد؟

انسانها روي پا راه مي‌روند، در حقيقت پا عضوي است كه وزن بدن را تحمل مي‌كند ،پس وقتي حركت مي‌كنيم، تمام وزن خود را به پا منتقل مي‌كنيم در افراد ديابتي به دليل تغييراتي كه از یک سو در سيستم عصبي پيش مي‌آيد که به آن نوروپاتي ديابتي مي‌گوييم كه خود آن اشكال مختلفي دارد، و ثانیا به دليل تغييراتي كه در جريان خون در اندام تحتانی پيش مي‌آيد و خون رساني ممكن است در مجموع در رگهای بزرگ و کوچک پاها مختل شود و ثالثا به دليل تغييراتي كه در مكانيك و بيومكانيك پا پيش می آيد، نحوه انتشار وزن در روي كف پا دچار تغيير مي‌شود، اینها بخشی از عواملی هستند که می توانند در بروز عارضه پای دیابتی در آینده فرد دیابتی نقش داشته باشند. در فرد طبيعي اين وزن به طور طبيعي در كل پا پخش مي‌شود، در فرد ديابتي به دليل تغييراتي كه ناشي از اختلالات عصبي و عروقی و بيومكانيك پا است، انتشار وزن به طور يكنواخت نخواهد بود برخي از نقاط به خصوص سراستخوان‌ها، مثلا استخوان متارتارس بیشترتحت فشار وزن قرار بگيرند و در آنجا پينه ايجاد شود ، پوست در اين افراد خون رساني خوبي ندارد، خشك است وتعريق خوبي ندارد، به راحتي ترك مي‌خوردو زخم پا ایجاد می شودو ميكروب وارد زخم پا شده و به راحتي در لايه‌هاي زير پوست نفوذ كرده و حتي تا استخوان هم نفوذ كند و استخوان هم دچار عفونت شود که به آن استومیلیت یا عفونت استخوان مي‌گوييم پس زخم پاي ديابتي بسيار خطرناك است، براي همين است كه به افراد ديابتي توصيه مي‌كنيم به پاهايشان به اندازه قلب‌شان اهميت بدهند و يكسري نكات ايمني را رعايت كنند.

بیماران زخم پاي بيماران ديابتیک چه نكات ايمني را باید رعایت کنند؟

به دليل صدمات عصبي كه این بیماران دارند، پاهايشان دچار علایمی مانند گزگز و سوزن سوزن شدن و مور مورمی شوند ویا ممكن است حس درد ،حس سرماو گرما یا درک حس فشار رانداشته باشند ویا پا ها کرخت می شوند، از سویی وزن خودرا روي پا به شكل مناسب پخش نمی نند. پس در مجموع بيمار ديابتي حتماً بايد مراقب بهداشت و سلامتی پاها بوده و پاهايش را هر شب بررسی کند تا اگر کوچکترین تغییری رخ داد متوجه آن بشود

برای مثال همانگونه که اشاره شد چون درک حس‌گرما مختل می شود درنتيجه وقتی دوش آبگرم مي‌گيرند، ، ممكن است پايشان در وان حمام دچار سوختگي شده و متوجه نشونديا اگر پايشان با گرمای شوفاژ تماس پیدا کندوبسوزد متوجه نشوند، گاهي اوقات پاهايشان سرد است و احساس سرما مي‌كنند كيف آب جوش را روي پايشان مي‌گذارند تا پايشان را گرم كنند ولی پاها مي‌سوزد وباعث زخم پا مي‌شود که حتی ممکن است منجر به قطع عضو شود بنابراين حتما بايد مراقب پاهايشان باشند،كفش تنگ نپوشند، جوراب هاي مناسب بپوشند، کفش هایی بپوشند که نوک باریک نداشته باشد ناخن‌هاي خود را از ته نگيرند پاهايشان را در آب نيم گرم قرار دهند و خوب ماساژ دهند پاها و لاي انگشتشان را كاملاً خشك كنند ،پاهاي خود را چرب كنند، هيچوقت پا برهنه راه نروند چون ممكن است جسم خارجي وارد پا شود و متوجه نشوند. براي خريد كفش در ساعت‌هاي عصر مراجعه كنند، جوراب‌هاي خود را مرتب عوض كنند، بهداشت پا را رعايت كنند اگر پايشان پينه و يا زخم کوچک و به ظاهر کم اهمیت داشت حتماً به پزشك مراجعه كنند،از دستكاري زخم پا حتماً خودداري كنند و هر نوع زخم پا را جدي گرفته و با پزشك مشورت كنند تا دچار مشكل نشوند.

ديابت در قلب و عروق چه اثراتي دارد؟

براساس آمار شیوع بيماري های قلبي و عروقي در بیماران ديابتي‌ 2 تا 4 برابر افزايش نشان مي‌دهد ، بيماري ديابت را در حقيقت به نوعي معادل بيماري قلبي مي‌دانند یعنی فرد مبتلا به دیابت مثل فردی است که بیماری قلبی شناخته شده دارد. بيماران ديابتي ممكن است همزمان با قند خون بالا ، فشار خون و چربي خون بالا هم داشته باشند ، متأسفانه بعضي از آنها سيگار هم مي‌كشند، بنابراين عوامل متعدد مثل چربي خون بالا که در زمینه دیابت پیش می آید، قندخون بالا و فشار خون بالا جزو عواملي هستند كه رگ‌هاي كرونر قلب كه رگ‌هاي تغذيه كننده قلب هستندرا دچار انسداد و تنگي مي‌کنند و اين تنگي عروق در عروق كرونر قلب باعث مي‌شود كه خون رساني قلب دچار اختلال شد ه و فرد دچار سكته قلبي و يا آنژين ‌هاي صدري شود ،پس اين تمام عوامل را باید در مجموع كنترل كرد، اگر فردي مي‌خواهد دچار بيماري قلبي عروقي نشود، نه تنها بايد قند خون خود را خوب كنترل كند، بلکه بایستی به ساير عوامل خطر بیماری قلبی مثل چربي خون بالا ، فشار خون بالا هم توجه کندو آنها را هم خوب درمان كند .

بچه هایی كه بيماري ديابت نوع يك دارندزمانی که درمدرسه هستنددچار مشكل مي‌شوند اينها را درمدرسه چگونه می شود،كنترل كرد يا براي مسئولان مدارس چه توصيه‌اي داريد؟

اين بحث خيلي مهمي است، در اين باره اطلاع رساني عمومي خيلي مهم است، مديران و معلمان مدارس بايد آگاهي خوبي داشته باشد اگر دانش‌آموزي ديابت نوع يك دارد، والدين بايد مسئولان مدارس را مطلع كنند ،مسئولان مدارس هم باید از والدين بپرسند که اگر دانش‌آموزی ديابت دارد ، معلم ، مديرو ناظم مدرسه حتماً در جريان باشند، كمك‌هايي كه اين بچه‌ها نياز دارند بايد در مدارس وجود داشته باشد، چون ممكن است بچه‌ها یی که انسولين مي‌زند، گاهی تغذيه خوبي نداشته باشند یا صبحانه خود را به موقع نخورده باشندوقندخونشان پائين بیاید، قندخون پائين خطر بسيار فوري دارد گاهي اوقات پائين افتادن قندخون با تغيير خلق و خو و تغيير رفتار همراه است و احتمال دارد شكلك در بياورد، يا رفتار غيرعادي از خودش نشان دهد یا عدم تمركز داشته باشد، در اين موقع نبايد اين فرد را تنبيه كرد بلکه بلافاصله اجازه دهد ، سركلاس يك ماده شيرين مصرف كند بد نيست اگر در مدرسه بچه ديابتي وجود دارد، دستگاه كنترل قندخون در اختيار مسئولان مدرسه باشد تااگر شك كردند، قندخون را بتوانند به سرعت در مدرسه اندازه بگيرند، حتی بهتر است مديران و معلمان اگر آموزش‌هاي لازم را دیده باشند، درصورت امكان در شرایط افت قند خون از طريق تزریق آمپول‌ها "گلو کاگون" كه می تواند قندخون را سريع افزایش دهد،به درمان اولیه و فوری بپردازند تا فرد شرايط عادي پيدا كندو بعد به كلاس برگردد، اگر شرايط عادي نداشت باید فورا اجازه دهند كه به مركز درماني ارجاع شود.

بچه‌هاي که ديابت نوع يك دارند تا چه سطحي مي‌توانند ورزش كنند؟

تا سطح قهرماني ،حتی المپيك مي‌توانند ورزش كنند، قهرمان شناي المپيك داريم كه ديابت نوع يك داشته است ، به شرط اين‌كه كليه امكانات و تيم درمانی لازم در كنارش باشد آموزش‌هاي لازم بايد به خود فردو مربيان ورزش داده شود كه حتماً قبل از ورزش قندخون اين فرد كنترل شود ،اگر فرد ديابتي در مدرسه یا جاي ديگر مي‌خواهد ورزش كند، در صورتي كه قند ناشتا كمتر از 100 باشد ياقند خون بالاي 250 تا 300 ميلي‌گرم داشته باشد، نبايد ورزش كند، اگر ورزش طولاني است حتماً بايد در زمان ورزش قند خود را كنترل كند یاغذای اضافي بخورند، اگر از قبل ساعت ورزش در مدرسه مشخص است، فردی که انسولين می زند، يا باید غذاي اضافي بخورد، يا میزان انسولين كمتری تزريق كند، در ورزش‌هايی که طولاني مدت است قندخون هر نيم ساعت بايد اندازه‌گيري شود ،همچنین قندخون قبل از ورزش و بعد از ورزش بايد اندازه‌گيري شود، عصر يا شبي كه فرد ورزش كرده احتمال افت قند وجود دارد ، در ساعت عصر و شب هم باید قندخون را اندازه بگيرند.

وضع بيماران ديابتي از نظر پوشش دارويي و بيمه‌اي چگونه است؟

در اينجا بايد از دولت و سازمان‌هاي بيمه‌گر در رابطه با پوشش بيمه‌اي انسولين‌هاي جديد تشكر خاصي و ويژه‌اي داشته باشم، خوشبختانه درحال حاضر در كشور بیشتر درمان‌های دیابت را در اختيار داريم، البته درمان‌هاي جديدتري هم در دنيا وجودداردكه برخی هنوز وارد کشورنشده است و احتمالا درسال های آينده وارد كشور خواهد شد ولي درمان اساسي بيماران ديابتي در كشور موجود هست، به ويژه انسولين‌هاي جديد، انسولين‌هايي كه از طريق قلم تجويز مي‌شوند، اينها به مدت دو سال است كه پوشش بيمه دارند ،اميدواريم اين پوشش‌ها كاملتر و بهتر شود، قسمت اعظم داروهاي بيماران در كشور تحت پوشش بيمه است و این جاي تقدير دارد. اکنون بهانه‌اي براي فرد ديابتي وجود ندارد كه در شروع انسولین تأخير داشته باشد چون قلم های انسولين بسیار دقیق هستند به راحتی قابل حمل و نقل بوده و به آسانی قابل استفاده است

نکته قابل ذکر دیگر این است ،با اینکه در اختیار داشتن نوارهای کنترل قند خون در منزل که بخصوص در بیماران دیابت نوع یک که در روز گاهی تا 4 نوبت انسولین تزریق می کنند بسیار ضروری است ولی متاسفانه این نوارها هنوز و علیرغم در خواست های مکرر پوشش بیمه ای ندارد.

شما براي بيماران ديابتي و افراد سالم چه توصیه ای دارید؟

در افراد سالم اگر شك دارند كه ريسك بیماری را ديابت دارند حتماً قندخون خود را اندازه بگيرند ، و برای پیش گیری از مبتلا شدن تحرك كافي ،تغذيه مناسب و شيوه زندگي سالم را پيش بگيرند.

افراد ديابتي درمانشان را جدي بگيرند، مراجعات منظم به پزشك، مراقبت‌هایي از نظر اعضا یی که در بيماري ديابت صدمه مي‌بینند خيلي ضروري است، معاينات چشم سالیانه حتماً بايد انجام شود پاها و اندام‌ها در مراجعه به پزشک بايد معاينه شوند، عملکرد كليه ها توسط پزشك بايد کنترل شود ،مصرف به موقع داروها از جمله انسولين بسیار ضروری است، تلاش کنند که از منابع معتبر آموزش های لازم را فرا گیرند و اطلاعات خودشان را در رابطه با ديابت افزايش دهند و سعي كنندبه مراكزي كه براي ديابت آموزش می دهند مراجعه كنند ،بيماري ديابت يك بيماري مزمن است با بيماري‌ حاد فرق مي‌كند بيماري‌هاي حاد ممكن است چند روزه خوب شود ،ولي وقتي فرد در 30 سالگي مبتلا به ديابت مي‌شود تا 80 سالگي بايد با اين بيماري زندگي كند، اين فرد نمي‌تواند دائماً و در تمام ساعات شبانه روز متكي به پزشك باشد، حتماً بايد يكسري آموزش‌هايي را در رابطه با بيماري‌اش فرا بگيرد و اين آموزش‌ها را در زندگي روزمره بكار ببندد، بنابراين توانمندسازي بيمار ، فاميل بيمار و جامعه يكي از محورهاي مهم در رابطه با درمان بيماري مزمن به طور اعم و بيماري ديابت به طور اخص است .بايد فرد ديابتي را در رابطه با بيماري‌اش آگاه كنيم آموزش‌هاي لازم را به اوو خانواده‌اش منتقل كنيم ،آگاهي‌هاي اجتماعي را بالا برده تا همه براي كنترل اين بيماري كمك كنند ، اگر اين بيماري را خوب كنترل و درمان نكنيم، بيماري است كه سیرخزنده اش را ادامه مي‌دهد و عوارضش را در اعضاي مختلف ايجاد مي‌كند ،بعد باید هزينه های زیادی را بپردازیم تا اين عوارض را تا حدی درمان كنيم. هراندازه در آموزش هزينه كنيم از هزينه‌هاي بعدي صرفه‌جويي كرديم.

مراقبت های استاندارد چیست ویک فرد چه نکاتی را باید رعایت کند؟

کنترل قند خون در منزل در افرادی که انسولین تزریق می کنند،کنترل دوره ای قند خون ومعدل سه ماهه قند خون در مراجعه به پزشک،کنترل منظم فشار خون و درمان چربی خون بالا وقطع سیگار،مراقبت از پاها،معاینه سالیانه چشم و بررسی سالیانه کارکرد کلیه ها،کاهش وزن در افراد چاق و انجام ورزش منظم و رعایت رژیم غذایی سالم و متنوع،نظم در استفاده از داروها و تزریق انسولین.