ماجرای کلاغ های سیاه و مگس های سفید پایتخت

بعضی جاها کمتر و بعضی جاها هم آنقدر زیاد که می‌توان لولیدنشان را در هوا دید. هر جا نگاه بیفتد هستند و هر جا دلشان بخواهد فرود می‌آیند. روی لباس‌ها،‌ لابه لای موها، روی صندلی‌های تاکسی که قرص و محکم می‌نشینند و شما را تا مقصد همراهی می‌کنند، گاهی هم  تخم چشمتان را مناسب‌ترین جا برای فرود تشخیص می‌دهند. آن اوایل که میهمان پایتخت شدند رهگذرانی که مجبور بودند خیابان‌ها را همراه با سوزش ناگهانی چشم و خارش گلو گز کنند فکر می‌کردند که کار،‌ کار شته‌های لامروت است اما کم کم معلوم شد که همه آتش‌ها از گور <سفید بالک> بلند می‌شود،‌ سفید بالک یا همان مگس سفید. تا یک ماه پیش آنقدر زیاد بودند که راهشان را هر طور بود به چشم و حلقتان باز می‌کردند. کافی بود فقط یک بار گذرتان با پای پیاده می‌افتاد به خیابان‌های اطراف میدان انقلاب یا هفت تیر، بلوار کشاورز، هاشمی، سیدخندان  و... حالا تعداشان شاید نسبت به قبل کمتر شده اما هنوز هم زیادند و با آن قد و قواره نیم میلیمتری شان قادرند آسایش‌تان را مختل کنند. مزاحمانی که ناقل بیماری نیستند و آن‌طور که مسئولانی مثل رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران می‌گوید، تهدیدی برای سلامت شهروندان محسوب نمی‌شوند: «مگس سفید به غیر از اینکه از راه بینی و دهان وارد بدن انسان می‌شود، برای انسان مخاطره‌آمیز نیست و در مناطقی که حجم بسیاری از مگس سفید وجود دارد افراد، از ماسک معمولی استفاده کنند.» اما به هر حال رد شدن از گذرگاهی که موجودات ریز در آن وول می‌خورند چندان خوشایند نیست. ولی بهتر است به جای ناشکری خوشحالی کنیم که مگس‌های سفید یا عسلک پنبه‌ها هر چه باشند به کشتنمان نمی‌دهند.

دختر جوان در حالی‌که سریع راه می‌رود و از زیر پل سیدخندان می‌گذرد و به سمت ضلع شمالی آن برود و سوار تاکسی‌های خطی شود، مدام دستش را در هوا می‌چرخاند و سعی می‌کند با این‌کار موجودات ریز را از خود دور کند. یا شاید هم این کار را ناخود آگاه انجام می‌دهد در واکنش به حشراتی که دور سرش می‌چرخند. از او می‌پرسم هر روز مسیرش از همینجا می‌گذرد؟ چند وقت است که با این وضعیت از اینجا عبور می‌کند؟ و او می‌گوید:« الان مدتی است که وضع همین‌طور است حتی تاکسی‌ها هم پر از همین مگس‌های سفید که به در و دیوار ماشین می‌چسبند هستند و حتی وقتی شیشه را پایین می‌دهم، باد شدید هم نمی‌تواند تکانشان دهد.»
با هم سوار تاکسی می‌شویم. خانم دیگری که کنارمان نشسته  هم وارد بحث می‌شود و می‌گوید الان مدت‌هاست که می‌گویند تعدادشان کم می‌شود اما نشده. من هر روز از اینجا رد می‌شوم بعضی روزها خیلی کم هستند بخصوص بعد از یکی، دو بارندگی‌ اخیر اما در کل تعدادشان زیاد است. راننده تاکسی هم وارد بحث می‌شود و می‌گوید: <می‌گویند هوا که سرد بشود می‌روند،‌ دیگر از دست‌شان کلافه شدیم. حالا خوبه با خودشان مرض نیاورده‌اند...>
اما اگر آزار واذیت و مزاحمت این عسلک‌ها را هم بی‌خیال شویم و خوشحال باشیم، نکته مهمتری می‌ماند و آن این است که اصلاً چه شد این مزاحمان نیم میلیمتری راهی پایتخت شدند. مگس‌های سفید حاصل انفجار کدام بمب هستند که حالا مانند ترکش به پایتخت ریخته‌اند. تغییرات اکوسیستم یا استفاده غیر استاندارد از سموم و و آفت کش‌ها.
 مزاحمان میلیمتری وزارت کشاورزی را به چالش کشیدند
به گفته  رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران، یکی از دلایل یورش مگس‌های سفید به تهران  تغییرات درجه حرارت محیط و دیگری استفاده غیر استاندارد و غیر علمی از سموم و آفت کش‌ها در شهرستان‌های غرب تهران است که موجب شده ما با این حجم از مگس سفید مواجه شویم.
همان آفت کش‌ها و سمومی که استفاده بی‌رویه و غیر استاندارد از آنها عوارض زیادی را برای مصرف‌کنندگان به دنبال دارد و تا مسئولان دولت قبل معتقد بودند که این موضوع تحت کنترل و نظارت آنها در آمده و اصلاً این مسأله وجود ندارد. با روی کار آمدن دولت فعلی اما آفتاب از پشت ابر درآمد و دست خیلی از کشاورزانی که  محصولات را به سم می‌بستند رو شد و قرار شد با این موضوع مقابله شود. اما مگس‌های سفیدی که به گفته خود مسئولان نتیجه استفاده غیر استاندارد سموم هستند  بار دیگر دست کشاورزانی که این مواد شیمیایی را بی‌رویه و غیر اصولی مصرف می‌کنند رو کرده‌اند. محصولاتی که به گفته محسن مروتی، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات گیاه پزشکی و کارشناس باقی مانده سموم، سرطان‌زا هستند و نه تنها مصرف کنندگان را با این خطر رو به رو می‌کنند بلکه مشکلات دیگری را هم به‌دنبال دارند، از افزایش ناباروری گرفته تا مشکلات عصبی.  
 حکایت میوه‌ها و سبزی‌های آلوده به سموم دیگر به حکایت کهنه‌ای تبدیل شده و به گفته  این کارشناس، 12 سال است که مورد مطالعه است: «مسأله باقی ماندن آفت‌کش‌ها و سموم در محصولات کشاورزی، مسأله‌ای است که حدود ۱۲‌سال است آن را  به‌طور ویژه مورد بررسی قرار داده ایم و در سال‌های ۸۱ و ۸۲ بود که این موضوع کم کم جدی شد.>
به گفته مروتی، بر طبق قانون،  پایش محصولات کشاورزی زمانی که برای مصرف مردم آماده می‌شود، به عهده وزارت بهداشت است ولی تولید محصولات سالم و بدون آلاینده به عهده وزارت کشاورزی است.» پس می‌توان گفت یکی از دلایل یورش این موجودات مزاحم به پایتخت نظارت نداشتن درست روی تولید محصولات کشاورزی مطابق با استاندارد است و این یعنی وزارت کشاورزی در این زمینه نظارت کافی نداشته است و در واقع هجوم مگس‌های سفید می‌تواند هشداری جدی درباره سموم غیر استاندارد محصولات کشاورزی اطراف تهران باشد.
اما بجز استفاده بی‌رویه سموم و آفت کش‌های زمین‌های غرب تهران که هجوم مگس‌های سفید زیر سرشان است دلایل دیگری را هم برای این حمله مرموز بر می‌شمرند. دلایلی مانند آنچه  محمدهادی حیدرزاده، مدیر کل محیط زیست استان تهران بیان کرده و البته باز هم بر می‌گردد به عملکرد وزارت کشاورزی: «کمبود آب در زمین‌های کشاورزی شهریار عامل افزایش جمعیت این آفت است.»
حیدر‌زاده علت اصلی افزایش جمعیت این آفت را کاهش منابع آب، خشکسالی و کمبود آب در زمین‌های کشاورزی شهریار دانست که کشاورزان برای جبران کمبود آب مصرف سم را افزایش داده‌اند و این اقدام آنها موجب افزایش جمعیت مگس سفید در شهریار و تهران شده است.
بیشتر از 50 سال است که این حشره روی محصولات کشاورزی مثل هندوانه، بادمجان و... وجود دارد، اما اینکه چرا در سال‌های اخیر خود را میهمان ناخوانده پایتخت کرده است دلیل دیگری هم دارد و آن این است که  طی سال‌های اخیر بر اثر استفاده بی‌رویه از سموم، دشمن این حشره که نوعی زنبور است از بین رفته و در نتیجه تولید مگس‌های سفید بی‌هیچ درد سری افزایش یافته است. این موضوع را مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهری می‌گوید: <امسال درجه حرارت بالا و خشکسالی، باعث تضعیف گیاهان و افزایش این حشرات شده و با کاهش تدریجی دما، تعداد این سفید بالکان قطعاً کاسته خواهد شد. البته وزارت جهاد کشاورزی نیز با همکاری کشاورزان می‌تواند در این زمینه اقدام خوبی انجام دهد. به‌دلیل پدیده خشکسالی و گرم شدن هوا و تغییر شرایط آب و هوایی و رطوبت، جمعیت این‌گونه حشرات افزایش پیدا کرده است که میزبان اصلی آنها محصولات کشاورزی و باقی مانده انواع صیفی و محصولات گلخانه‌ای در گلخانه‌های اطراف شهر تهران است که با باد جابه‌جا شده و از مزارع کشاورزی به سمت تهران آمده‌اند. همچنین مزارع کشاورزی و انواع صیفی‌ گلخانه‌ای، گیاهان خانواده لگومینوز و درختان زبان‌ گنجشک و اقاقیا از میزبان‌های این حشره هستند که بیش از 500 گونه گیاهی را شامل می‌شوند.افزایش جمعیت سفید بالکان با از بین رفتن دشمن‌های طبیعی حشره به دلیل سم‌پاشی‌های بی‌رویه و مبارزه شیمیایی با آفات در اطراف شهر تهران ایجاد شده است.>
 خداحافظ عسلک‌ها !
در حالی که هنوز نقاط مختلفی از شهر هست که پیاده روی در آنها بدون همراهی و مشایعت مگس‌های سفید غیر ممکن است اما مسئولان وعده سرد شدن هوا را می‌دهند و بارندگی‌هایی که تنها دشمن عسلک‌هاست. تا جایی که اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان محیط‌زیست قول داده  ۱۵ تا ۲۰ روز آینده به دلیل سرمای هوا به طور کامل مگس‌های سفید از بین بروند:« شرایط بیولوژیک برای مگس‌های سفید جواب نمی‌دهد چراکه هیچ جانور دیگری علاقه‌مند به خوردن این حشرات نیست. مثلاً اگر به جای مگس سفید، شته بود با رهاسازی کفشدوزک می‌توانستیم آنها را از بین ببریم اما مگس‌های سفید مانند پشه ریز برای انسان‌ها هیچ ضرری ندارد و باید منتظر هوای سرد باشیم تا این حشرات با وزش باد کاملاً از بین بروند، البته اکنون هم در حال نابود شدن هستند.»
آب وهوای تهران هر چه باشد به مذاق کلاغ‌هایی که روز به روز چاق و چله‌تر می‌شوند و مگس‌های سفیدی که تازه وارد محسوب می‌شوند،‌خوش آمده. تازه واردانی که هیچ چیز از پسشان برنمی آید بجز سرما و بارندگی‌های پاییزی.
البته علاوه بر سرما و بارندگی، عوامل بلندمدت‌تر و اساسی‌تری هم در این میان نقش دارند، عواملی که بخش مهمی از آنها به نهادهای متولی امور محیط زیست، بهداشت مواد غذایی و نیز کشاورزی بازمی‌گردد.