كمك‌هاي اوليه در مسموميت

به گزارششفا آنلاين، دكتر آيدا روشن‌ضمير گفت: مسموميت، مشكل عمده‌اي در همه جاي جهان به حساب مي‌آيد. سازمان جهاني بهداشت گزارش داده كه هر سال حدود 400 هزار نفر در جهان، به خاطر مسموميت غيرعمدي و حدود يك ميليون نفر به خاطر مسموميت عمدي (خودكشي)، جان خود را از دست مي‌دهند. كمك‌هاي اوليه در مسموميت‌ها، بسيار مهم هستند. اگر علائم مسموميت ديده شد و يا حتي اگر علائمي ديده نشد، اما شك به مسموميت داريد، بايد بلافاصله با اورژانس يا با مراكز اطلاع‌رساني داروها و سموم تماس گرفت. علائم مسموميت، به نوع سم بستگي دارد اما اغلب شامل درد شكم، كبودي لب‌ها، سرگيجه، سرفه، اسهال و استفراغ، سختي تنفس، ضعف، دوبيني، كم‌اشتهايي و جوش‌هاي پوستي است.

در زماني كه منتظر هستيد تا اورژانس برسد، چند كار مي‌توان انجام داد:

1- كنترل راه‌هاي هوايي و نبض. گاهي نيز ممكن است نياز به احياي قلبي يا تنفس مصنوعي باشد.

2- سعي كنيد عامل مسموميت را بيابيد. ممكن است بسته دارو در همان نزديكي باشد. بهتر است بسته يا جعبه دارو را به عوامل اورژانس تحويل دهيد.

3- بيمار را وادار به استفراغ نكنيد چون گاهي اين کار، وضعيت بيمار را بدتر مي‌كند.

4- اگر بيمار استفراغ مي‌كند، سعي كنيد دهان وي را تميز كنيد و او را به پهلو برگردانيد تا محتويات استفراغ موجب خفگي نشود.

5- اگر عامل مسموميت، گازهاي سمي هستند، فرد را از محل بيرون آورده و پنجره‌ها را باز كنيد. در صورت احتمال وجود گازهاي سمي، كبريت يا فندك روشن نكنيد.

6- به فرد بيهوش خوردني ندهيد و سعي نكنيد با آب‌ليمو، سركه يا... سم را خنثي كنيد. هيچ پادزهري نيز به فرد مسموم ندهيد.

7- صبر نكنيد تا علائم مسموميت ظاهر شوند. اگر شك به مسموميت كرديد با اورژانس (شماره 115) تماس بگيريد. اگر شك داريد كه داروي مصرف شده خطرناك است يا نه، با مركز اطلاع‌رساني داروها و سموم (شماره 1490) تماس بگيريد.

مسموميت، مشكل عمده‌اي در همه جاي جهان به حساب مي‌آيد. سازمان جهاني بهداشت گزارش داده كه هر سال حدود 400 هزار نفر در جهان، به خاطر مسموميت غيرعمدي و حدود يك ميليون نفر به خاطر مسموميت عمدي (خودكشي)، جان خود را از دست مي‌دهند. كمك‌هاي اوليه در مسموميت‌ها، بسيار مهم هستند. اگر علائم مسموميت ديده شد و يا حتي اگر علائمي ديده نشد، اما شك به مسموميت داريد، بايد بلافاصله با اورژانس يا با مراكز اطلاع‌رساني داروها و سموم تماس گرفت. علائم مسموميت، به نوع سم بستگي دارد اما اغلب شامل درد شكم، كبودي لب‌ها، سرگيجه، سرفه، اسهال و استفراغ، سختي تنفس، ضعف، دوبيني، كم‌اشتهايي و جوش‌هاي پوستي است.

در زماني كه منتظر هستيد تا اورژانس برسد، چند كار مي‌توان انجام داد:

1- كنترل راه‌هاي هوايي و نبض. گاهي نيز ممكن است نياز به احياي قلبي يا تنفس مصنوعي باشد.

2- سعي كنيد عامل مسموميت را بيابيد. ممكن است بسته دارو در همان نزديكي باشد. بهتر است بسته يا جعبه دارو را به عوامل اورژانس تحويل دهيد.

3- بيمار را وادار به استفراغ نكنيد چون گاهي اين کار، وضعيت بيمار را بدتر مي‌كند.

4- اگر بيمار استفراغ مي‌كند، سعي كنيد دهان وي را تميز كنيد و او را به پهلو برگردانيد تا محتويات استفراغ موجب خفگي نشود.

5- اگر عامل مسموميت، گازهاي سمي هستند، فرد را از محل بيرون آورده و پنجره‌ها را باز كنيد. در صورت احتمال وجود گازهاي سمي، كبريت يا فندك روشن نكنيد.

6- به فرد بيهوش خوردني ندهيد و سعي نكنيد با آب‌ليمو، سركه يا... سم را خنثي كنيد. هيچ پادزهري نيز به فرد مسموم ندهيد.

7- صبر نكنيد تا علائم مسموميت ظاهر شوند. اگر شك به مسموميت كرديد با اورژانس (شماره 115) تماس بگيريد. اگر شك داريد كه داروي مصرف شده خطرناك است يا نه، با مركز اطلاع‌رساني داروها و سموم (شماره 1490) تماس بگيريد.


يكي از شايع‌ترين انواع مسموميت، مسموميت دارويي است. داروهايي كه روي سيستم اعصاب مركزي اثر مي‌گذارند (مانند داروهاي خواب‌آور، مسكن و ضدافسردگي)، از مهم‌ترين عوامل بروز مسموميت‌ها هستند. اين داروها گاه به‌طور عمدي براي خودكشي و گاه به صورت اتفاقي باعث ايجاد مسموميت مي‌شوند. موارد اتفاقي، اغلب در كودكان پيش مي‌آيند. در ايران، داروي ترامادول (مسكن قوي شبه ترياك)، يكي از بيشترين عوامل ايجاد مسموميت به حساب مي‌آيد. البته هر دارويي اگر بيش از حد مصرف شود، مي‌تواند باعث مسموميت شود. اصلي‌ترين داروهاي عامل مسموميت عبارتند از:

1- داروهاي بدون نسخه مانند استامينوفن، ايبوپروفن، تركيبات ضدسرفه، ضدسرماخوردگي

2- داروهاي نسخه‌اي مانند داروهاي ضدافسردگي، خواب‌آورها، داروي روانپزشکي و ضد تشنج

3- مواد مخدر مانند هروئين، مورفين و...

4- مواد شيميايي مانند حشره‌كش‌ها، سفيدکننده، قرص برنج، شوينده‌ها و...

بيان اينكه، دقيقا چه مقدار از هر دارو مي‌تواند خطرساز باشد، كار ساده‌اي نيست و بستگي به وضعيت و عكس‌العمل بدن و سن بيمار دارد. در يك بيمار ممكن است مصرف 5 قرص (مثلا خواب‌آور) باعث مسموميت شود اما در فرد ديگري 20 عدد از آن هم ايجاد مسموميت نكند اما در مجموع داروهاي نسخه‌اي (مانند داروهاي ضدافسردگي) خطرناك‌تر هستند و بايد در محلي دور از دسترس اطفال قرار گيرند.

کمک‌هاي اوليه در مسموميت‌هاي دارويي

اولين قدم، در بيمار مشكوك به مسموميت، تماس با اورژانس (115) است. در موقع تماس بهتر است شرايط موجود و نوع ماده‌اي كه باعث مسموميت شده، بيان شود. تشخيص نوع دارو در درمان مسموميت مهم است. در بيمارستان، گاه شست‌وشوي معده انجام مي‌شود و گاهي هم، اگر فرد مسموم هوشيار و دارو را اشتباهي مصرف كرده‌باشد او را وادار به استفراغ مي‌كنند تا دارو جذب بدن نشود. البته القاي استفراغ در مورد همه مسمومان قابل اجرا نيست و گاهي مي‌تواند خطرناک باشد.

بروز مسموميت در همه داروها، مثل هم نيست. بعضي از داروها به محض مصرف باعث مسموميت مي‌شوند. مثلا اگر دارويي، به اشتباه به جاي عضله، در رگ تزريق شود مي‌تواند خطرناك باشد اما بعضي داروها به تدريج در بدن تجمع مي‌يابند (مثل استامينوفن) و وقتي ميزان آن زياد شد، باعث مسموميت مي‌شوند. شربت‌ها، جذب سريع‌تري دارند و براي كودكان خطرناك‌تر هستند. مصرف بيش از حد شربت‌هايي مانند شربت سرماخوردگي، مي‌توانند موجب مسموميت در كودكان شوند. در بعضي داروهاي قلبي (مانند ديگوكسين) دوز درماني به دوز مسموميت نزديك است و مصرف كمي بيشتر از حد مجاز آن مي‌تواند باعث مسموميت شود.

در بيمارستان ابتدا راه‌هاي هوايي بيمار بررسي مي‌شوند، علائم حياتي بيمار مورد بررسي قرار مي‌گيرد، نوار قلب در صورت لزوم از بيمار گرفته مي‌شود و شايد يك راه وريدي از بيمار گرفته شود تا در صورت لزوم، داروهاي مورد نظر سريع به او داده شود. به‌علاوه حتما از اينكه مسموميت اتفاق افتاده، اطمينان حاصل مي‌شود. در بعضي مواقع فرد، فقط براي جلب توجه تظاهر به مسموميت مي‌كند. تشخيص عامل مسموميت نيز مهم است كهبراساس آن پادزهر يا درمان مناسب، انجام مي‌شود. در مرحله بعد، درمان و جلوگيري از جذب سم و تجويز پادزهر به بيمار صورت مي‌گيرد. همچنين لازم است سطح دارو در خون به طور مداوم كنترل شود.

مسموميت بااستامينوفن و آسپيرين

مصرف مداوم داروي به ظاهر كم‌خطري مانند استامينوفن، باعث تجمع آن در بدن و بروز مسموميت مي‌شود. اين نوع مسموميت هم علائم زودرس و هم علائم ديررس دارد. علائم زودرس شامل درد شكم، تهوع، استفراغ، تعريق و رنگ پريدگي است.

علائم ديررس 2-1 روز بعد ظاهر مي‌شوند و شامل تهوع و استفراغ طولاني، نارسايي كبد و زردي هستند.

براي درمان نيز معمولا در بيمارستان از القاي استفراغ، شست‌وشوي معده و تجويز ذغال فعال (بسته به شدت مسموميت) استفاده مي‌شود.

علائم مسموميت با آسپيرين نيز شامل درد بالاي شكم، استفراغ، وزوز گوش، سرگيجه، توهم و تشنج است. درمان آن نيز شست‌وشوي معده در بيمارستان و تجويز ذغال فعال است.

10 نکته درباره مسموميت با گازها، به‌ويژه گاز مونوكسيدكربن

1- مونوكسيد كربن، گازي است بدون رنگ و بو كه بر اثر سوختن ناقص سوخت‌هاي فسيلي ايجاد مي‌شود.

2- مونوكسيد كربن گازي است مرگبار! نكات ايمني هنگام نصب وسايل حرارتي فراموش نشود. از افراد متخصص در اين موارد كمك بگيريد.

3- تماس طولاني، حتي با مقادير كم گاز مونوكسيد كربن، باعث سردرد، گيجي، وزوز گوش، خواب‌آلودگي، تهوع و استفراغ مي‌شود.

4- استفاده از آبگرمكن نفتي يا گازي داخل حمام مي‌تواند باعث بروز مسموميت شود.

5- هنگام نصب بخاري‌هاي نفتي و گازي، از نصب صحيح آن و كاركرد مناسب دودكش‌ها اطمينان حاصل كنيد.

6- علائم مسموميت با گاز مونوكسيد كربن متفاوت است. گاه به صورت تهوع و استفراغ و گاه به صورت سردرد و سرگيجه بروز مي‌كند.

7- تماس طولاني با مقادير كم گاز مونوكسيد كربن، مي‌تواند باعث بروز بيماري‌هاي قلبي- عروقي و در كودكان باعث اختلالات رفتاري و كاهش حافظه شود.

8- استفاده از بخاري‌هاي بدون دودكش در محيط‌هاي سربسته و فاقد جريان هوا مجاز نيست.

9- اتومبيل روشن در گاراژهاي سربسته مي‌تواند باعث بروز مسموميت با گاز مونوكسيد كربن شود.

10- اولين اقدام در برخورد با فرد مسموم با گاز مونوكسيد كربن، رساندن او به هواي آزاد است. در اين صورت حوله‌اي نمناك جلوي دهان و بيني خود بگيريد و وارد محيط شويد. فرد را سريع به هواي آزاد برسانيد و در و پنجره‌ها را باز كنيد.

مسموميت با مواد شوينده (اسيدي يا قليايي)

علائم آن شامل علائم سوختگي ناشي از بلع هستند و آسيب به حنجره و دستگاه گوارش. براي درمان چنين مسموميتي، در بيمارستان، گاه آب يا شير به بيمار داده مي‌شود تا ماده مسموميت‌زا را رقيق كند. البته در صورت مسموميت بامواد سوزاننده جامد (مانند پودرهاي شوينده) شير توصيه نمي‌شود. گاه شست‌وشوي معده نيز لازم است و انجام مي‌شود. در صورت تماس ماده با پوست يا چشم، لازم است به مدت طولاني محل با آب شسته‌شود. در موارد مسموميت شديد، بيمار در بيمارستان بستري مي‌شود و داروهاي مخدر ضد درد و آنتي‌بيوتيك به او داده مي‌شود.

مسموميت با الكل

علائم اين مسموميت شامل تهوع، استفراغ و ايست تنفسي است. در صورت مصرف متانول، گاه سردرد و تاري ديد هم اضافه مي‌شود.

درمان اين نوع مسموميت نيز در بيمارستان، القاي استفراغ و شست‌وشوي معده است. بسته به نوع الكل، ماده‌اي به صورت وريدي به بيمار تزريق مي‌شود تا اثر آن را خنثي كند.

مسموميت با آهن در كودكان


استفاده زياد از قرص آهن، به‌صورت تصادفي، باعث مسموميت كودكان مي‌شود. اين دارو بايد در بسته‌بندي‌هاي مخصوص باشد كه كودك قادر به باز كردن آن نباشد و دور از دسترس او قرار گيرد. علائم در ابتدا شامل درد معده، تهوع و استفراغ است، اما در ادامه مي‌تواند باعث آسيب كبدي، شوك و مرگ شود. درمان آن نيز شامل تميز كردن و شست‌وشوي معده و دياليز است.

10 نکته درباره مسموميت با مواد شيميايي و شوينده‌ها


1- هنگام استفاده از مواد شوينده، اول برچسب روي آنها را دقيق بخوانيد و بعد مصرف كنيد.

2- هنگام مصرف اين مواد، پنجره‌ها را باز كنيد تا هوا جريان يابد. اگر پنجره وجود نداشت، بايد دستگاه تهويه را روشن كرد.

3- از مخلوط كردن مواد مختلف شوينده (مانند سفيدکننده و جوهرنمك) خودداري کنيد چون بخارهاي سمي ايجاد مي‌كنند.

4- هنگام كار با اين مواد، از دستكش‌هاي بلند، كفش، شلوار و لباس آستين بلند استفاده كنيد.

5- سموم دفع آفات را در بطري‌هاي نوشابه قرار ندهيد و روي ظرف را برچسب بزنيد تا تصادفي خورده نشوند.

6- در صورت تماس پوست با مواد اسيدي يا قليايي، بلافاصله محل را با آب فراوان شستشو دهيد و با اورژانس تماس بگيريد.

7- در صورت بلع مواد اسيدي يا قليايي، فرد را وادار به استفراغ نكنيد.

8- استفاده از قرص برنج بسيار خطرناك است. براي پيشگيري از آفت غلات و حبوبات در منزل، هرگز از آن استفاده نكنيد. مواد مشابه و كم خطري براي اين کاردر دسترس هستند (مانند قرص سير).

9- حتي گاز متصاعد شده از قرص برنجي كه داخل كيسه برنج باشد، مي‌تواند باعث مسموم شدن و مرگ افراد شود.

10- خريد و فروش و توزيع قرص برنج در عطاري‌ها و سم‌فروشي‌ها ممنوع است و عاملان آن مجازات مي‌شوند.

10 نکته درباره مسموميت با مواد غذايي و گياهان

1- از مصرف كنسروهايي كه در قوطي آنها آثار فرورفتگي، برآمدگي، نشت و زنگ‌زدگي مشاهده مي‌كنيد خودداري كنيد.

2- بوتوليسم نوعي مسموميت كشنده غذايي است كه در اثر مصرف موادي كه در شرايط نامناسب نگهداري شده (به خصوص كنسروها) ايجاد مي‌شود.

3- علائم مسموميت با مواد غذايي شامل تاري ديد، افتادگي پلك، دوبيني، سختي بلع و تكلم است.

4- اسهال از علامت‌هاي بسياري از مسموميت‌هاي غذايي است.

5- بعضي گياهان آپارتماني هم مي‌توانند سبب مسموميت شوند.

6- مسموميت با ديفن باخيا، گل انگشتانه، خرزهره و آزاليا، مي‌تواند كشنده باشد.

7- گياهاني كه شكل و رنگ جذاب دارند، باعث جلب توجه كودك مي‌شوند. در صورت بلع گياه توسط كودك، با اورژانس تماس بگيريد.

8-هنگام خريد گياه براي آپارتمان، از سمي نبودن آن، مطمئن شويد.

9- بسياري از افراد، از اكاليپتوس، به‌صورت بخور در منزل استفاده مي‌كنند اما بلع اشتباهي آن مي‌تواند خطرناك باشد.

10- در صورت بروز مسموميت در كودكان، سعي در القاي استفراغ نكنيد. سريعا با مركزاطلاع‌رساني داروها و سموم (1490) يا اورژانس (115) تماس بگيريد.

مسموميت با داروهاي خواب‌آور

علائم شامل خواب‌آلودگي، سردرد، هذيان و نارسايي تنفسي است. اگر مسموميت با اين داروها همراه با مصرف الكل باشد، علائم مي‌توانند بسيار شديدتر باشند. درمان شامل شست‌وشوي معده و القاي استفراغ است.






سلامت