تشخیص سالانه ۱۵ هزار مورد جدید سرطان پستان در ایران/ تابو‌ها و کمبود آگاهی موانع اصلی پیشگیری

شفاآنلاین:سلامت>سرطان پستان یکی از شایع‌ترین و در عین حال نگران‌کننده‌ترین انواع سرطان‌ها در میان زنان جهان و ایران است که روند رشد آن طی سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. این بیماری که در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان و کنترل است، می‌تواند با انجام معاینات و غربالگری‌های منظم، به‌ویژه ماموگرافی، در مراحل اولیه تشخیص داده شود و با درصد موفقیت بالایی درمان گردد. با این حال، در ایران بسیاری از زنان به دلیل عوامل مختلف از جمله عدم آگاهی کافی، ترس از معاینات پزشکی یا وجود تابو‌های فرهنگی، از انجام چکاپ‌های دوره‌ای مانند ماموگرافی اجتناب می‌کنند و زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده است.

بررسی وضعیت سرطان پستان در ایران

به گزارش شفا آنلاین:برای بررسی بیشتر وضعیت آگاهی و پیشگیری از سرطان پستان در ایران، گفت‌وگویی دوستانه با ناهید نفیسی، فلوشیپ جراحی انکوپلاستیک پستان، رئیس انجمن جراحان پستان ایران، مسئول دوره تربیت فلوشیپ جراحی پستان در دانشگاه علوم پزشکی ایران و دانشیار این دانشگاه، داشتیم. وی به عنوان یکی از پیشگامان جراحی انکوپلاستیک پستان در کشور، به مسئله‌ای مهم در حوزه سلامت زنان اشاره می‌کند. 

نفیسی با بیان اینکه بسیاری از زنان ایرانی سلامت خود را در اولویت قرار نمی‌دهند، گفت: خانم‌های ایرانی معمولاً مسائل مربوط به کار، خانواده و زندگی روزمره را در اولویت قرار می‌دهند و کمتر به سلامتی خود توجه می‌کنند. این نگرش باعث می‌شود تا زمانی که با مشکل جدی مواجه نشوند، به پزشک مراجعه نکنند.

وی تاکید کرد که مقاومت زنان در برابر انجام چکاپ‌های منظم از دلایل اصلی تشخیص دیرهنگام بیماری است. نفیسی گفت: چکاپ‌های دوره‌ای برای بسیاری از زنان پذیرفته نیست و اغلب زمانی که مشکل به مراحل پیشرفته می‌رسد، به پزشک مراجعه می‌کنند.

فلوشیپ جراحی انکوپلاستیک پستان همچنین به تابو‌هایی که در میان زنان مجرد وجود دارد اشاره کرد و افزود: این نگرش تنها مختص زنان متأهل نیست حتی بسیاری از زنان مجرد نیز همین نگرش را دارند. در میان زنان مجرد، یک تابو به نام «پستان» وجود دارد؛ آنها به دلایل مختلف از مراجعه به پزشک خودداری می‌کنند. برای مثال، برخی فکر می‌کنند نیازی به چکاپ نیست و برخی دیگر از اینکه به پزشک مرد مراجعه کنند، ناراحت هستند. برخی به دلایل فرهنگی یا عدم وجود پزشک زن در شهر‌های کوچک، تا حدی مقاومت می‌کنند که در نهایت با بیماری‌های پیشرفته روبرو می‌شوند. این تابو حتی در مراحل پیشرفته‌تر بیماری هم مشاهده می‌شود. برخی زنان پس از اینکه به آنها گفته می‌شود باید سینه‌شان برداشته شود، از درمان خودداری می‌کنند. گاهی می‌گویند که اگر در سنین بالاتر مانند ۷۰ سالگی بخواهند ازدواج کنند، نگران نقص جسمی خود هستند.

نفیسی در ادامه به تبلیغات گمراه‌کننده در فضای مجازی اشاره کرد و گفت: "یکی از مشکلات جدی، تبلیغات نادرست در فضای مجازی است. متأسفانه افرادی که حتی پزشک نیستند، خود را دکتر معرفی می‌کنند و با ترکیب گیاهان مختلف، روغن‌هایی را تولید کرده و به مردم توصیه می‌کنند که ماموگرافی انجام ندهند. آنها ادعا می‌کنند که ماموگرافی خطرناک است و باعث جابجایی سلول‌ها می‌شود و در نهایت منجر به سرطان می‌گردد. این افراد به مردم می‌گویند که به جای ماموگرافی، از روغن ماهی استفاده کنند تا مشکلات پستانشان حل شود؛ اما این ادعا‌ها کاملاً بی‌اساس است و هیچ پایه علمی ندارد.

او به شایعه‌ای که در مورد فشار دادن پستان در ماموگرافی وجود دارد، پاسخ داد و گفت: برخی معتقدند که فشار دادن پستان در ماموگرافی ممکن است خطرناک باشد و باعث جابجایی سلول‌های سرطانی شود، اما این اصلاً درست نیست. فشار دادن پستان در ماموگرافی نه باعث ترکیدن چیزی می‌شود، نه پاره شدن، و نه پخش شدن سلول‌ها. ماموگرافی یک روش بسیار ایمن است که تنها هدف آن تشخیص زودهنگام سرطان پستان است. این روش به ما کمک می‌کند تا بیماری را در مراحل اولیه، زمانی که سلول‌های سرطانی بسیار کوچک هستند و هنوز در حال رسوب کلسیم‌اند، شناسایی کنیم. این تشخیص زودهنگام می‌تواند سال‌ها قبل از بروز علائم واضح بیماری انجام شود و بسیاری از زنان را از نگرانی‌هایشان رها کند.

نفیسی در مورد سن مناسب برای شروع ماموگرافی گفت: معمولاً از سن ۴۰ سالگی به بعد توصیه می‌شود که زنان سالانه یا دو سال یک بار ماموگرافی انجام دهند. البته اگر کسی در خانواده خود، به خصوص مادر، خواهر یا دختر، موارد ابتلا به سرطان پستان در سنین جوان‌تر داشته باشد، توصیه می‌شود که این چکاپ‌ها را از سن ۳۵ سالگی آغاز کند. وجود سرطان پستان در بستگان درجه یک، مانند مادر یا خواهر، خطر ابتلا به این بیماری را دو برابر می‌کند و اگر دو نفر از بستگان درجه یک مبتلا به این بیماری باشند، خطر سه برابر می‌شود. 

او همچنین تأکید کرد که در سنین زیر ۴۰ سال نیازی به غربالگری منظم نیست، مگر اینکه سابقه خانوادگی قوی وجود داشته باشد.

وی افزود: غربالگری‌های ماموگرافی باید بعد از دوران قاعدگی انجام شود و قبل از آن توصیه می‌شود که زنان دوش بگیرند. اگر کسی هنگام ماموگرافی درد زیادی دارد، می‌تواند پیش از آن یک مسکن مصرف کند.

رئیس انجمن جراحان پستان ایران با اشاره به آمار‌های مربوط به سرطان پستان در ایران گفت: بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت، سالانه حدود ۱۵ هزار مورد جدید از سرطان پستان در کشور تشخیص داده می‌شود. این به این معناست که تقریباً هر ساعت دو نفر در ایران به سرطان پستان مبتلا می‌شوند. اگرچه این رقم نسبت به کشور‌هایی مانند آمریکا و اسکاندیناوی بالاتر نیست، اما شیب صعودی این آمار در ایران نگران‌کننده است. پیش‌بینی می‌شود که این روند در سال‌های آینده به طرز چشم‌گیری افزایش یابد. 

وی درباره میزان کشنده بودن این بیماری افزود: سرطان پستان ششمین علت مرگ ناشی از سرطان در هر دو جنس است و در ایران دومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در زنان است. خوشبختانه، این نوع سرطان کشنده نیست و درصد بالایی از بیماران پس از درمان به زندگی عادی بازمی‌گردند. اما از آنجا که مادران ستون خانواده‌ها هستند، هرگونه آسیب به آنها می‌تواند تأثیرات روانی و اجتماعی عمیقی بر کل خانواده بگذارد. 

در پایان، نفیسی بر اهمیت پیشگیری و تغییر سبک زندگی تأکید کرد و گفت: بسیاری از عوامل بروز سرطان پستان با سبک زندگی مرتبط است. خوشبختانه این نوع سرطان در دسته سرطان‌هایی قرار دارد که با پیشگیری و تغییر سبک زندگی می‌توان از آن جلوگیری کرد. بنابراین، تغییر در شیوه زندگی زنان ایرانی می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به این بیماری ایفا کند.

روانشناسی و رفتار‌های فرهنگی زنان در برابر سرطان

برای بررسی تأثیرات فرهنگی و روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری‌های زنان در مواجهه با این بیماری، گفت‌وگویی نیز با سمانه رضایی، روان‌شناس و درمانگر، داشتیم.

رضایی به نقش طرحواره‌های ایثار و فداکاری در زنان ایرانی اشاره کرد و گفت: بسیاری از زنان ایرانی دیگران را بر خود مقدم می‌دانند و این رفتار را به‌عنوان یک ارزش فرهنگی تلقی می‌کنند. این نگرش باعث می‌شود که آنها کمتر به سلامتی خود اهمیت دهند.

وی افزود: یکی دیگر از مسائل رایج، مسئله انکار است. افراد به طور کلی در مواجهه با مشکلات جدی، در ابتدا آنها را انکار می‌کنند. این انکار و همچنین خوش‌بینی افراطی باعث می‌شود تا افراد از پیگیری وضعیت سلامتی خود خودداری کنند و زمانی به پزشک مراجعه کنند که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده باشد.

رضایی همچنین بر اهمیت آگاهی و اطلاع‌رسانی در این زمینه تاکید کرد و گفت: عدم آگاهی و اطلاع‌رسانی در سطح جامعه، یکی از دلایل مهم بی‌توجهی زنان به چکاپ‌های منظم است. نپرداختن به این مسئله و نبود آگاهی کافی، باعث شکل‌گیری نگرش‌های غلط نسبت به بیماری و روش‌های پیشگیری آن می‌شود.

عوامل خطر و روش‌های پیشگیری

سرطان پستان در بسیاری از موارد می‌تواند با تغییرات در سبک زندگی و توجه به عوامل خطر کنترل شود. افزایش سن، سابقه خانوادگی، جهش‌های ژنتیکی و تغییرات هورمونی از مهم‌ترین عواملی هستند که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. در عین حال، اضافه وزن، مصرف الکل، و جایگزینی هورمون درمانی نیز از جمله عواملی هستند که به‌طور مستقیم با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط هستند.

سرطان پستان، اگرچه یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در میان زنان است، اما با تشخیص زودهنگام و تغییر سبک زندگی می‌توان از آن پیشگیری کرد. فرهنگ‌سازی در خصوص اهمیت چکاپ‌های منظم و آگاهی‌رسانی گسترده در جامعه از جمله اقداماتی است که می‌تواند به کاهش آمار مبتلایان کمک کند. در نهایت، با تغییر نگرش و تقویت اهمیت توجه به سلامت فردی، بسیاری از مشکلاتی که زنان با آن مواجه هستند، قابل پیشگیری و مدیریت خواهد بود.