مرگ‌و‌میر مادران در غیبت متخصص زنان

شفا آنلاین>سلامت>هنگام درد و بیماری انگار انسان آسیب‌پذیرتر می‌شود، این تجربه‌ای است که همه ما کم‌وبیش آن را احساس کرده‌ایم و در چنین هنگامه‌ای دل‌مان می‌خواهد حتی‌الامکان درد و بیماری‌مان را با پزشکی هم‌جنس در میان بگذاریم. کسی که خیلی بهتر حالات و احساسات ما را درک می‌کند و اگر بنا باشد معاینه‌ای انجام شود و شرح‌حالی بدهیم، به طور یقین با چنین فردی راحت‌تر هستیم و دیگر احساس عذاب وجدان مواجهه با نامحرم و معذب‌بودن از چنین ماجرایی روی احساس درد و بیماری‌مان سنگینی نمی‌کند و دچار چالش نمی‌شویم. اما همیشه و همه جا امکان اینکه با پزشک و کادر درمان خانم مواجه شویم، وجود ندارد! 

به گزارش شفا آنلاین:خیلی وقت‌ها که برای انجام خدمات درمانی از جمله جراحی به مراکز و بیمارستان‌ها به خصوص در بخش خصوصی مراجعه می‌کنیم، از نیرو‌های خدماتی گرفته تا کادر اتاق عمل ممکن است آقا باشند، حتی اگر به خاطر باور‌ها و حساسیت‌های شخصی‌مان پزشک معالج را خانم انتخاب کرده باشیم، این در حالی است که طبق قانون انطباق امور اداری و فنی مؤسسات پزشکی با موازین شرع مقدس لازم است برای ارائه خدمات پزشکی و درمانی برای خانم‌ها از کادر پزشکی و حتی خدمه خانم استفاده شود؛ قانونی که در اغلب مراکز دولتی رعایت می‌شود، اما در مراکز خصوصی و شهرستان‌ها به واسطه کمبود نیرو چندان جدی گرفته نمی‌شود و این مسئله می‌تواند سلامت روان بیماران را تحت تأثیر قرار دهد. 

 

کمبود پزشک از یک سو و توزیع نامتناسب آن از سوی دیگر نه فقط سلامت مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه تبعات فرهنگی و اجتماعی دیگری را نیز در پی دارد که یکی از این تبعات همین فقدان پزشک متخصص زن کافی در کشور است که موجب شده است خانم‌ها وقت بیماری و رنج و درست در شرایطی که نیاز دارند با کادر درمان خانم مواجه شوند، به دلیل کمبود نیرو در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ناگزیر باشند زیر دست پزشک، پرستار و حتی خدمه آقا بروند و این برای بسیاری از آن‌ها تجربه‌ای ناخوشایند است. 

بنا بر آمار‌های رسمی، در حال حاضر ۹۱شهرستان کشور فاقد متخصص زنان و زایمان هستند، یعنی اینکه دختران و زنان و مادران ساکن در این مناطق، چنانچه مشکلی یا بیماری زنانه‌ای داشت، مجبور خواهند بود یا از رفع و رجوع آن چشم‌پوشی کنند یا اینکه به شهری دیگری بروند. 

بر اساس آمار‌های سازمان نظام پزشکی، به ازای هر ۷ هزار زن ایرانی فقط یک پزشک متخصص زنان فعالیت دارد. به علاوه این رشته تنها تخصصی است که تک‌جنسیتی است، در نتیجه محدودیت‌های خانوادگی و شغلی پزشکان متخصص را از فعالیت در مناطق کم‌برخوردار بازمی‌دارد، شاید به همین خاطر است که ۹۱شهرستان کشور پزشک متخصص زنان ندارند؛ ۹۱ شهری که بی‌تردید زنان زیادی در آن‌ها زندگی می‌کنند و این زنان به خدمات متخصص زنان و زایمان نیاز دارند، به خصوص زنانی که در حال طی کردن دوره بارداری هستند و قرار است مادر شوند، اما به پزشک متخصص دسترسی ندارند و این مسئله می‌تواند سلامت آن‌ها را تهدید کند. 

با نگاهی گذرا به وضعیت مطب پزشکان متخصص زنان و زایمان در کلانشهرها، می‌توان متوجه این موضوع شد که برخی از مراجعان این مطب‌ها، خانم‌هایی هستند که از سایر شهر‌ها و روستا‌های دور می‌آیند، چون دسترسی به متخصص زنان و زایمان در محل سکونت آنها، خیلی سخت و دشوار است و لاجرم عزم سفر می‌کنند. 

موضوع کمبود متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ ناباروری را باید جدا از سایر رشته‌های پزشکی که گفته می‌شود دچار کمبود هستیم، بررسی کرد. خانم‌ها برای بیماری‌ها و چک‌آپ‌های زنانه، باید نزد پزشک خانم بروند و کمتر خانمی حاضر می‌شود برای بیماری‌های زنانه سراغ پزشکان آقا برود! 

 اما وقتی پزشک خانم در شهر و منطقه‌ای حضور ندارد، خانم‌ها ناگزیرند یا به پزشک مرد مراجعه کنند یا قید مراجعه به پزشک و چک‌آپ‌های دوره‌ای را بزنند که این مسئله موجب می‌شود بیماری‌های احتمالی آن‌ها پنهان بماند و این پنهان ماندن بیماری‌های زنانه، قطعاً می‌تواند سلامت مادران ما را تهدید کند و این تهدید، متوجه جامعه و نظام سلامت کشور است. 

مرگ‌و‌میر مادران باردار در دنیا یکی از شاخصه‌های مهم کیفیت خدمات در نظام‌های بهداشت و درمان است. این در حالی است که پزشکان متخصص زنان و زایمان نقش مهمی در پیشگیری از این اتفاق دارند. 

نفیسه ثقفی، دبیر علمی نخستین کنگره تخصصی چالش‌های بالینی زایمان، حضور متخصص زنان و زایمان را نجات‌بخش جان مادر و نوزاد می‌داند و می‌گوید: «اگر یک خانم در طول دوران بارداری به درستی نگهداری نشده باشد، وقتی وارد فاز زایمان می‌شود، مثل بمب ساعتی می‌ماند که ممکن است هر یک از بیماری‌ها را داشته باشد و کسی باخبر نباشد. اتفاق بعدی اتفاقات پیش‌بینی نشده در زمان زایمان است. ممکن است در این فرایند اتفاقاتی بیفتد که از روند طبیعی خارج شود و اگر درست مدیریت نشود، مسائل زیادی ایجاد می‌شود.»

رئیس سازمان نظام پزشکی کشور نیز در این مراسم طی سخنانی با اشاره به اینکه میانگین جهانی مرگ مادران باردار به ازای هر ۱۰۰هزار تولد زنده، ۲۰۰نفر است، خاطرنشان کرد: «در کشور ما این آمار در ۴۰ سال به حدود ۲۰تولد در هر ۱۰۰ هزار تولد زنده رسید که یک‌دهم آمار جهانی و خیلی بهتر از چیزی است که دنیا تا سال۲۰۳۰برنامه‌ریزی کرده است.»

وی در ادامه به بررسی عوامل مرگ مادران باردار پرداخت و افزود: «در مطالعاتی که در کشور صورت گرفته سن متوسط مادران فوت شده ۳۰ تا ۳۵سال و عمدتاً در زایمان اول بوده است. در این میان ۴۵درصد ناشی از عدم‌تخصص کافی کادر است.»

 رئیس‌زاده بار دیگر توزیع پزشکان متخصص را مطرح کرد و گفت: «آمار دیگری که مهم است اینکه در ۱۷درصد موارد، دردسترس‌نبودن متخصص زنان باعث مرگ مادر شده است که این نشان می‌دهد پراکنش باید تغییر یابد.»

 

 

 

قانون انطباق امور اداری و فنی مؤسسات پزشکی با موازین شرع مقدس در ۱۴ شهریور ماه ۱۳۸۰ به تصویب رسید تا مسائل پیرامون حضور زنان در مراکز پزشکی را بر مبنای شرع مقدس اسلام قانونمند کند. 

مؤسسات پزشکی، تمامی مراکز پزشکی و وابسته به پزشکی نظیر بیمارستان، زایشگاه، آسایشگاه، آزمایشگاه، پلی‌کلینیک‌ها، مطب پزشکان و داروخانه‌ها و محل کار سایر اقشار پزشکی و مؤسسات فیزیوتراپی و الکتروفیزیوتراپی، هیدروتراپی، آزمایشگاه‌های تشخیص و پژوهشی، درمانگاه، رادیولوژی، مراکز پزشکی هسته‌ای، مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی، بخش‌های تزریقات و پانسمان یا هر تشکیلاتی که با هر نام و عنوان با اجازه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایجاد شده یا خواهد شد (اعم از بخش دولتی- خصوصی و خیریه) و واحد‌های مشابه در دانشگاه‌های علوم پزشکی و تمامی کارکنان فنی، اداری و خدماتی آن‌ها مشمول این قانون هستند. ماده ۷ این قانون به پوشش بیماران زن می‌پردازد و می‌گوید: جهت بیماران از گان و روسری بزرگ و مناسب که گردن و سینه‌های آنان را کاملاً بپوشاند، استفاده شود. 

بر اساس تبصره این بند هم تمامی بیماران باید در تمام مراحل عمل 

(به استثنای مواقع ضروری) با ملحفه یا گان عمل پوشانیده شوند. 

طبق ماده۲۶ رعایت کامل پوشش اسلامی طبق ماده۴ برای تمامی پرسنل اتاق عمل اعم از پزشک، پرستار و کادر خدمات کاملاً الزامی است. 

بر اساس این قانون، رفتار و گفتار همکاران مرد باید در محدوده انجام وظایف محوله و با رعایت کامل شئونات اسلامی باشد. 

ماده۲۹ این قانون به صراحت تأکید می‌کند: از به کار گماردن خدمه مرد در اتاق‌های قبل از زایمان (Labor- Room) زایمان و بعد از زایمان باید خودداری شود و انجام امور مربوط به بیماران به عهده خدمه زن که از نیروی جسمانی بیشتری برخوردار هستند، واگذار شود. 

مواد فوق‌الذکر به منظور رعایت موازین شرع مقدس اسلام در اتا‌ق‌های عمل و اتاق زایمان تنظیم شده و به کار نبردن کلمات اتاق زایمان در جایگاه‌های خاصی صرفاً به منظور رعایت اختصار کلمه است. 

بر اساس قانون انطباق همچنین در مراکز پرتونگاری (رادیولوژی) باید تلاش بر انجام پرتونگاری بیماران از سوی افراد همگن باشد. 

در صورتی که در یک رادیولوژی تعداد پزشکان و تکنیسین‌های زن و مرد به حد کافی باشد، رادیوگرافی بیماران زن الزاماً باید از سوی پزشک و تکنیسین زن انجام شود و همچنین رادیوگرافی بیماران مرد الزاماً باید از سوی پزشک و تکنیسین مرد انجام پذیرد. 

همچنین تأکید شده است در رادیولوژی‌ها اختلاط پرسنل زن و مرد باید به حداقل کاهش یابد. 

معاینه و درمان بیماران در صورتی که در مرکز درمانی به تعداد کافی تراپیست زن و مرد وجود داشته باشد، باید از سوی کادر درمانی همگن انجام شود. 

با وجود این و با سپری شدن ۲۲ سال از ابلاغ وتصویب این قانون، همچنان این نکات در بسیاری از مراکز و بیمارستان‌ها رعایت نمی‌شود و این مسئله علاوه بر اشکالات شرعی که در پی دارد با حقوق بیماران هم در منافات است و بیماران خانم را دچار چالش می‌کند. بر این اساس اگر سراغ خانم‌هایی که تجربه حضور در مراکز پزشکی را داشته‌اند، بروید، به طور یقین خاطرات ناخوشایندی از حضور آقایان در اتاق عمل یا دیگر اماکن مراکز پزشکی دارند چراکه در آن شرایط خاص بیمار نمی‌تواند حجاب و حدود شرعی دلخواهش را رعایت کند و همین هم چالش‌برانگیز بودن ماجرا را بیشتر و بیشتر می‌کند./جوان