روزگاری نه‌چندان دور بادهای ۱۲۰روزه سیستان با عبور از فراز تالاب هامون نویدبخش نسیمی مرطوب و دلنواز بود، اما با گذر زمان، بدعهدی کشور همسایه و قهر طبیعت اکنون به کابوس مردم منطقه تبدیل شده است.
شفا آنلاین>سلامت>روزگاری نه‌چندان دور بادهای ۱۲۰روزه سیستان با عبور از فراز تالاب هامون نویدبخش نسیمی مرطوب و دلنواز بود، اما با گذر زمان، بدعهدی کشور همسایه و قهر طبیعت اکنون به کابوس مردم منطقه تبدیل شده است. بادهای «۱۲۰روزه»، پراکنده شدن ریزگرد از بستر خشکیده تالاب بین‌المللی هامون را به دنبال دارد که سبب کاهش دید و کاهش شدید کیفیت هوا می‌شود.
به گزارش شفا آنلاین: این بادها که در ایران به بادهای ۱۲۰روزه سیستان معروف است، از اواخر اردیبهشت هر سال تا پایان شهریورماه در منطقه سیستان می‌وزد. مدت وزش این بادها معمولا ۱۲۰ تا ۱۳۰ روز است و گاهی حتی تا ۱۷۰ و ۱۸۰ روز هم طول می‌کشد که باعث فرسایش خاک در منطقه سیستان می‌شود.
با تغییرات اقلیمی و ندادن حق‌آبه چه کسی تصور می‌کرد، تالاب تاریخی و تمدنی هامون، علاوه بر کم‌بارشی به دلیل کارشکنی همسایه نیز حق‌آبه قانونی و طبیعی خود را نگیرد و این منبع حیات که روزی سبب زندگی و روشنایی منطقه بود، حالا به ممات منطقه تبدیل شود؟ به این بلا، تغییرات اقلیمی که در تمامی جهان از جمله در کشور ما رخ داده است را هم اضافه کنیم، نتیجه‌ای جز توفان‌های خاک و پرواز ریزگرد و گردوغبار نخواهد داشت. در واقع بادهای ۱۲۰روزه در گذشته شمال استان سیستان‌و‌بلوچستان را که منطقه سیستان است، درگیر می‌کرد، اما با تغییرات اقلیمی، جنوب استان نیز که به بلوچستان شناخته می‌شود، در مسیر تندباد قرار گرفته است. حال این بادها دیگر ۱۲۰روزه نیست، بلکه ۱۸۳ روز است که با شدت تمام در سراسر استان می‌وزند و خاک و شن می‌آورند، چشم‌ها را کور، هواپیماها را زمینگیر و نفس را تنگ می‌کنند و به طور کل مردم را از کار و زندگی می‌اندازند. مردم سیستان‌و‌بلوچستان، حالا همگی در وسط معرکه هستند. بادها که شدت می‌گیرد، شهرنشینان نمی‌توانند از خانه بیرون بیایند، وضعیت روستاها وخیم‌تر از این است. زندگی آنجا به معنای واقعی زمینگیر می‌شود. زمینی که کرورکرور شن‌های تازه رویش نشسته و بالا آمده و در خانه را بسته است. با اینکه پژوهش‌هایی در مورد آن می‌شود، اما برنامه‌ریزی برای توقف یا کاهش سرعت آن نمی‌شود. چنانکه در مورد آب و کمبود آن نیز وضعیت همین است. بحران فرسایش خاک یا آب در برخی مناطق زنگ خطر را به صدا درآورده است. مثلا در اصفهان آب‌کشی از زمین و استفاده بی‌محابا از آب‌های زیرزمینی، شیره زمین را کشیده و موجب فرونشست شده است.
این اتفاق را به وضوح می‌توان بر در و دیوار شهر دید و آثار باستانی‌ای که ترک می‌خورند. این ترک‌خوردگی‌ها به آثار باستانی یزد هم رسیده است. در خراسان و نیشابور هم می‌توان گودال‌هایی بزرگ در دل زمین دید که خوف‌آور است؛ زمینی که یک باره زیر پا خالی می‌شود و مانند هیولایی هر چه را آن اطراف است، می‌بلعد و پس هم نمی‌دهد. البته هر بار این موضوع بررسی و هشدارهای لازم برای ثبت در تاریخ داده می‌شود تا نوبت و اتفاق بعدی و هشدار تازه‌تر. تغییرات اقلیمی این بار قرعه را به نام سیستان زده و البته نام بلوچستان را هم در کنار آن باید آورد که در این حکم طبیعی، آن منطقه نیز محکوم و گرفتار شده است.
تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین و خشک شدن رود و رودخانه و دریاها، همه ساختار زندگی و طبیعت را عوض کرده است. تا پیش از این بادهای ۱۲۰روزه، زندگی در سیستان را به کام مردم تلخ می‌کرد، اما حالا به اندازه ۱۸۳ روز و بلکه هم بیشتر زندگی در سیستان‌و‌بلوچستان را معلق نگه می‌دارد. بادهای ۱۲۰روزه پیش‌تر شمال استان سیستان‌و‌بلوچستان که منطقه سیستان است را درگیر می‌کرد، اما با تغییرات اقلیمی، جنوب استان که به بلوچستان شناخته می‌شود نیز در مسیر تندباد قرار گرفته است. «علی سلاجقه» رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست گفته است: «در سیستان‌و‌بلوچستان به دلیل تغییرات اقلیمی، بادهای ۱۲۰روزه به بادهای ۱۸۳روزه افزایش پیدا کرده است. این بادها هم منشاء داخلی و هم منشاء خارجی دارند. از سوی دیگر بحث هامون که خشکیده مطرح است، زیرا یکی از منابع برداشت است که باید مشکلش حل شود.»
تغییرات اقلیمی که سلاجقه از آن حرف می‌زند، منجر به مرزگشایی‌های تازه بادهای سیستان شده و زندگی را برای کل استان سخت کرده است. در چنین شرایطی، افراد مسن، امکان خروج از منزل و انجام زندگی عادی را ندارند و همچنین کسانی که مشکلات تنفسی دارند، نفس‌شان به سختی بالا و پایین می‌شود. حتما این شرایط زندگی کودکان را نیز دشوارتر می‌کند و باید برای یک دوره طولانی در خانه محصور شوند. وضعیت هوا تاثیر مستقیمی بر سیستم تنفسی آنها می‌گذارد، اما متاسفانه آماری از آن در دست نیست. آنجا آنقدر گرفتاری وجود دارد که فرصتی برای انجام آزمایش‌های ریزتر در مورد سلامت نیست.
خشم و مهر طبیعت خیلی هم قابل پیش‌بینی نیست. بادهایی که یک عمر می‌آمدند و اسم و رسم داشتند و امضای ویژه‌شان را در سیستان برای ۱۲۰ روز می‌گذاشتند و می‌رفتند، تا حالا آفت جان روستاها بودند و حالا افتاده‌اند به جان شهرها. خشکی و خشکسالی در سرنوشت و تقدیر سیستان‌و‌بلوچستان نوشته شده بود، اما سال به سال وضعیت وخیم‌تر می‌شود. زمان وزش باد یا همان توفان، میدان دید به ۵ تا ۱۰ متر تقلیل پیدا می‌کند، آن هم در روز. در این وضعیت حتی روشن کردن چراغ خودرو هم کمک چندانی نمی‌کند و راننده نمی‌تواند تشخیص دهد در جاده اصلی است یا راه را گم کرده است. با قطع بادها، دمای هوا ۸- ۷ درجه افزایش می‌یابد. در این میان کاهش و افت ولتاژ برق و قطعی آن هم به مشکلات اضافه می‌شود؛ آن هم در گرما و دمای هوای بالای ۵۰ درجه. توفان شن در کنار همه کم‌وکاستی‌ها موجب شده مردم دسته‌دسته کوچ کنند. این وضعیت در روستاهای هیرمند که بیش از همه در معرض توفان شن هستند، قابل مشاهده است. ساکنان روستاها مجبورند یکی‌یکی خانه‌هایشان را ترک کنند و راهی شهرهای نزدیک یا حتی دور شوند، به خصوص که این منطقه مستعد خشکسالی است و هر بار دو، سه سالی زمین از بی‌آبی و بی‌بارانی چاک می‌خورد، البته به همان نسبت هم از سیل و سیلاب استقبال می‌کند. این از خصوصیات تغییرات اقلیمی است که مقصر اصلی آن انسان است.
به گفته آقای یونس دهمرده، ساکنان روستاهای اطراف دریاچه، اغلب صیاد، کشاورز و دامدار بوده‌اند. با خشک شدن تدریجی دریاچه، این افراد از کار و زندگی افتاده‌اند و یکی‌یکی به خانه‌هایشان قفل زده و کوچ کرده‌اند. آنها که کوچ نکرده و مانده‌اند هم دل به چاه «نیمه» بسته‌اند. این چاه زمانی یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون لیتر ظرفیت داشت که آن هم از آب هیرمند که از افغانستان آمده، ذخیره شده بود. این میزان حالا به حدود ۱۰۰ میلیون لیتر رسیده است. اگر در روستایی، ساکنی مانده، هنوز دل به آخرین قطره‌های شربی بسته که از این چاه در لوله‌ها جاری است. همین وضعیت موجب شده که مدام جمعیت ساکن کاهش یابد و به اصطلاح مهاجرت اقلیمی رخ بدهد که احتمالا اکنون در نقطه اوج خود قرار دارد. این کوچ در منطقه شمال دریاچه هیرمند محسوس‌تر است. همین حالا وضعیت آب شرب در استان چندان رضایت‌بخش نیست.
«محمد‌مهدی سجادی» مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر استان سیستان‌و‌بلوچستان گفت: امسال درگیری با ریزگردها در شمال استان طبق پیش‌بینی‌هایی که شده است مانند سال‌های گذشته محدود به زمان ۱۲۰روزه نخواهد بود و احتمالا این مساله ۵۰ تا ۶۰ روز دیگر نیز ادامه داشته باشد.
وی افزود: ۵ شهرستان درگیر این مساله شامل زابل، زهک، هیرمند، بمپور و هامون هستند که تاکنون توانسته‌ایم ۲۰ هزار ماسک در بین شهروندان این منطقه توزیع کنیم.
۵ کانتینر ۵ هزار لیتری هم توسط خیرین تهیه شده و با توجه به اینکه برخی از شهرستان‌های این منطقه به شدت درگیر مساله آب هستند، برای تامین آب آنها از این تجهیزات استفاده کردیم. سجادی بیان کرد: این روند آبرسانی در فواصل مشخص زمانی انجام می‌شود و از ابتدای سال تاکنون نیز توانسته‌ایم بیش از ۵۰۰ سبد غذایی به صورت موردی و مرحله‌ای در اختیار نیازمندان در این منطقه قرار دهیم.
وی اضافه کرد: اگر خیرین بتوانند در این زمینه حتی با حضور خودشان کمک‌هایی برای مردم این منطقه داشته باشند در حل مسائل و مشکلات آنها موثر خواهند بود.
مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر استان سیستان‌و‌بلوچستان با اشاره به اینکه کالاهای مورد نیاز در سبد غذایی در این منطقه برنج و روغن و ارزاق معمولی دیگر است، ادامه داد: این کمک‌رسانی به این علت است که مردم در شرایطی که در حالت نامناسب جوی توان خروج از منزل را ندارند یا شاید چند روز وضعیت جوی بسیار نامناسب و گردوغبار و توفان شدن در اوج است، این کمک‌رسانی به آنها انجام گیرد تا در منزل به راحتی غذای خود را تهیه کنند.
سجادی عنوان کرد: این سبدهای غذایی در قالب سبدهای ۴۸ ساعته، چهار روزه، یک هفته و حتی یک ماهه هستند که می‌تواند اقدام موثری محسوب شود. امیدواریم توجه خیرین به این مساله به ویژه در تهیه سبدهای غذایی بیشتر باشد و بتوانیم سبدهای غذایی بیشتری در اختیار افرادی که در معرض مخاطرات جوی هستند، قرار دهیم.
وی با اشاره به اینکه حق‌آبه هیرمند همچنان وارد رودخانه نشده است، بیان کرد: چاه‌نیمه‌ها در این منطقه خالی از آب است و با توجه به اینکه کف این چاه‌نیمه‌ها مستعد کانون ریزگرد هستند، می‌توان از آنها به عنوان یکی از عوامل مهم تشدید‌کننده این وضعیت در منطقه شمال استان نام برد.جهان صنعت
نظرشما
آخرین اخبار