وقتی کسی به خون نیاز داشته باشد، باید گروه خونی اهداکننده و دریافت‌کننده با هم سازگار باشند، اما گروه خونی O منفی با وجود اینکه می‌تواند به همه گروه‌ها، خون اهدا کند، تنها قادر به دریافت از گروه خونی خودش است
شفا آنلاین>سلامت>رشد 40درصدی شبکه خون‌رسانی در کشور در حالی اتفاق افتاده که هر واحد خون همزمان جان 3نفر را نجات میدهدبه گزارش شفا آنلاین: 24خرداد (14ژوئن) روز جهانی اهدای خون است و امسال سازمان جهانی بهداشت شعار «من هستم؛ چون تو خون اهدا می‌کنی» را انتخاب کرده است. اهدای خون و تأمین ذخایر آن در کشورهای مختلف یکی از مهمترین موضوعات حوزه سلامت است و در ایران هم به‌دلیل وجود بیش از ۲۰هزار بیمار تالاسمی، حوادث جاده‌ای، جراحی‌های تخصصی و فوق‌تخصصی و افزایش سن جامعه، اهدای خون و تأمین آن اهمیت زیادی دارد.
زنان باردار حین زایمان، نوزادان نارس و بیماران مبتلا به سرطان هم در زمره کسانی هستند که به خون نیاز دارند و دهه‌هاست که تأمین خون برای این افراد در کشور کاملا داوطلبانه از سوی مردم صورت می‌گیرد. آمارهای رسمی سازمان انتقال خون هم نشان می‌دهد که در سال1401 بیش از 2میلیون‌و200واحد خون از سوی مردم اهدا شده و عملکرد شبکه ملی خون‌رسانی هم نسبت به سال 1400 رشد ۴۰درصدی و اهدای خون هم در همین بازه زمانی افزایش 9.3درصدی داشته است؛ آن‌هم درحالی‌که خون‌های اهدایی در ایران از سالم‌ترین خون‌های اهدایی در جهان است و سازمان انتقال خون سختگیرانه‌ترین استانداردها را هم برای سلامت اهداکننده و هم گیرنده خون به‌کار می‌گیرد.
اولین انتقال و تزریق خون در ایران
بررسی‌ها نشان می‌دهد که نخستین تزریق خون در ایران در دهه۲۰ خورشیدی انجام شد و همان زمان هم مردم به‌صورت داوطلبانه خون اهدا می‌کردند، اما به مرور زمان و با شناخته شدن ارزش حیاتی تزریق خون در نجات جان بیماران و افزایش تجویز خون در مراکز درمانی، دیگر جمع‌آوری خون داوطلبان جوابگو نبود. آن زمان پرداخت مبلغی در ازای دریافت خون، راهکار افزایش استقبال مردم درنظر گرفته شد، اما همین تصمیم باعث شد بنگاه‌هایی تشکیل شوند که خون را با قیمت کمتر از مردم می‌خریدند و با قیمت گران‌تر به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌فروختند. آسیب جدی آن هم این بود که نظارت درستی بر بررسی سلامت و کیفیت خون‌ها صورت نمی‌گرفت، اما با تأسیس سازمان ملی انتقال خون در مرداد۱۳۵۳ مدیریت اهدا و انتقال خون در کشور به شکلی واحد سروسامان گرفت. مصطفی جمالی، مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران از توزیع عادلانه خون در سراسر کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: «خون سالم برای همه، یکی از مأموریت‌ها و شعارهای اصلی سازمان انتقال خون است که برای تحقق آن سال‌ها برنامه‌ریزی و تلاش شده است. توزیع عادلانه خون سالم و کافی که ضامن سلامت جامعه است، مسئولیت اصلی سازمان انتقال خون است. افتخار ما هم این است که خون و فرآورده‌های موردنیاز بیماران در هر نقطه‌ای از ایران در سریع‌ترین زمان ممکن در دسترس بوده و هیچ مرکز درمانی در وضعیت برتری نسبت به دیگری قرار ندارد.»
چرا اهدای مستمر خون اهمیت دارد؟
در گذشته واحدهای خونی تنها صرف تزریق می‌شد، اما اکنون 3فرآورده خونی از آن به دست می‌آید و یک واحد خون که شامل 450سی‌سی است، به گلبول‌های قرمز، پلاسما و پلاکت تبدیل می‌شود و هر کدام می‌تواند جان یک نفر را نجات دهد. گلبول‌های قرمز برای کسانی که نیاز به خون دارند، پلاسما برای دارو و فاکتورهای انعقادی و پلاکت نیز برای کسانی که دچار افت پلاکت هستند؛ مانند کسانی که تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند، استفاده می‌شود. بر این اساس یک واحد خون که شامل ۴۵۰سی‌سی است به ۳فرآورده دیگر تبدیل می‌شود و هرکدام از آنها می‌تواند جان یک نفر را نجات دهد. فرآورده‌های خونی هم در اهدای مستمر مورد تأکید قرار دارد. گلبول قرمز یک ماه، پلاکت 3روز و پلاسما مدت زمان بیشتری عمر می‌کنند؛ به همین دلیل سازمان انتقال خون تأکید می‌کند مردم تنها به ذخایر خوب خونی توجه نکنند و بدانند در مورد پلاکت‌های خونی نیاز مداوم وجود دارد. پلاکت برای مبتلایان به سرطان خون، کسانی که تحت شیمی‌درمانی هستند یا بیماران پیوندی استفاده می‌شود. البته این پلاکت‌ها توانایی بهبود بیماری را ندارند اما تا زمان تکمیل درمان جلوی خونریزی و مرگ افراد را می‌گیرند. مهم‌تر اینکه پلاکت هیچ جایگزینی ندارد و اهمیت بسیار بالایی در انعقاد خون دارد. این نکته را سیدمنتظر شبَّر، مدیرکل انتقال خون استان تهران هم تأکید می‌کند و در این‌باره به ایسنا می‌گوید: «نیاز به خون موضوعی همیشگی است و مردم نباید به فصول خاص یا شرایط زمانی خاصی برای اهدا بسنده کنند. در شرایط فعلی ما در تهران روزانه حدود ۱۵۰۰اهدای خون داریم.» او درباره پیشرفت قابل توجه ایران در حوزه خون هم تأکید کرده: «در مباحث علمی، ایران شانه به شانه کشورهای پیشرفته در حرکت و در بحث اهدای خون نیز جزو بهترین کشورهای دنیاست. خون در ایران کاملا داوطلبانه تأمین می‌شود و به هیچ عنوان هم خون‌های اهدایی از سوی مردم قابل انتقال به خارج از کشور نیست.» به‌گفته این پزشک، برخی افراد مغرض در این‌باره نکاتی را مطرح می‌کنند و می‌گویند خون‌های اهدایی به سایر کشورها ارسال می‌شود، اما به هیچ عنوان این مسئله نه امکان دارد و نه صحت. شاخص‌هایی که برای سلامت اهدای خون درنظر گرفته می‌شود، کشور به کشور متفاوت است؛ به همین دلیل ارسال خون به کشورهای دیگر به هیچ عنوان امکان‌پذیر نیست.
سهم 21 درصدی ایران در اهدای خون
طبق گزارش سال 2018 سازمان جهانی بهداشت و پیش از شیوع پاندمی کووید-19، سالانه حدود 118.5 میلیون اهدای خون در جهان صورت می‌گیرد که از این میزان، سهم کشورهای عضو مدیترانه شرقی در حدود 9.9 میلیون بوده و ایران با اهدای بیش از 2میلیون در سال در حدود ۲۱ درصد از کل خون‌های اهدایی را به خود اختصاص داده است.
وضعیت مناسب اهدای مستمر خون
بشیر حاجی‌بیگی، سخنگوی سازمان انتقال خون آمار اهدای خون مستمر در کشور را مناسب ارزیابی می‌کند. او می‌گوید: «تعداد اهدای مستمر در سال 1401 نسبت به مدت مشابه سال قبل در کل کشور بیش از 7 درصد رشد داشت. شاخص اهدای خون مستمر در 1401 هم بیش از 54 درصد اهداکنندگان در کشور است. این مسئله نشان می‌دهد که افراد با خود مراقبتی، اهدای خون را در برنامه زندگی‌شان قرار داده‌اند.»
بیشترین گروه خونی مورد تقاضا
وقتی کسی به خون نیاز داشته باشد، باید گروه خونی اهداکننده و دریافت‌کننده با هم سازگار باشند، اما گروه خونی O منفی با وجود اینکه می‌تواند به همه گروه‌ها، خون اهدا کند، تنها قادر به دریافت از گروه خونی خودش است؛ به همین دلیل تقاضا برای Oمنفی همیشه زیاد است.
بیشترین گروه خونی اهدایی
گروه خونی Oمثبت بیشترین نسبت را در بعد نیاز و اهداکنندگان دارد و تنها در تهران یک‌سوم ذخایر خونی Oمثبت است. اما گروه‌های خونی مثبت فقط می‌توانند به گروه‌های مثبت خون اهدا کنند؛ به همین دلیل نیاز به گروه‌های خونی منفی بیشتر است.
نظرشما
آخرین اخبار