هر بازنشستگی زودهنگام، 4 میلیارد تومان ضرر به تأمین اجتماعی

حمیدرضا مختاری رئیس اداره بررسی و نظارت اداره کل مستمری‌های سازمان تأمین اجتماعی از زیان سازمان‌های تأمین اجتماعی در بازنشستگی‌های پیش از موعد می‌گوید: در بازنشستگی‌های پیش از موعد انواع مختلفی وجود دارد که هرکدام شرایط خاص خودش را برای جامعه هدف دارند به‌عنوان مثال قانون مشاغل سخت و زیان‌آور مشمولین قانون کار، بازنشستگی جانبازان، شاغلین مشاغل سخت و زیان‌آور در بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها، بازنشستگی پیش از موعد معلولان و بازنشستگی قانون تعیین تکلیف تأمین اجتماعی که در سال 92 برای افرادی به تصویب رسید که کمتر از 20 سال بیمه‌پردازی داشتند.
وی ادامه می‌دهد: سن رسیدن به مستمری بازنشستگی در این قانون برای آقایان بالای 60 سال و خانم‌ها بالای 55 سال است که می‌توانند مطابق قانون تعیین تکلیف به نسبت سابقه بیمه پردازی بازنشسته شوند به‌عنوان مثال افرادی که 17 سال سابقه پرداخت حق بیمه  دارند می‌توانند با 17 روز حقوق بازنشسته شوند یا افرادی که کمتر از10 سال بیمه‌پردازی دارند، می‌توانند کسری سابقه را به‌صورت یکجا به تأمین اجتماعی پرداخت نمایند و با 10 روز حقوق از مزایای بازنشستگی بهره‌مند شوند. همه این قوانین بازنشستگی در سازمان تأمین اجتماعی سبب شد تا آمار بازنشستگی‌های پیش از موعد سازمان افزایش یابد. این بازنشستگی‌ها شرایط و ضوابط خاص خودش را برای افراد تحت پوشش دارد به همین منظور ما فقط یکی از این انواع بازنشستگی‌ها یعنی قانون بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور مشمولان قانون کار را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
مختاری با بیان آنکه هر بازنشستگی پیش از موعد زیانی برای سازمان تأمین اجتماعی تلقی می‌شود با بیان مثالی عنوان می‌کند: اگر به‌طور میانگین 10 سال سنوات ارفاقی را برای متقاضیان این نوع بازنشستگی در نظر بگیریم با دستمزدی بین حداقل و حداکثر، بار مالی که به سازمان تأمین اجتماعی تحمیل می‌شود برای هر نفر 4 میلیارد و 250 میلیون تومان است. یعنی 10 سال حق بیمه‌ای که سازمان دریافت نمی‌کند، 10 سال مستمری که زودتر پرداخت می‌شود و این رقم با افزایش 10 درصدی مستمری و حقوق در هر سال است. این در حالی است که سال 1401 افزایش دستمزدها برای حداقل‌بگیران 57.4 دهم درصد و برای سایر سطوح 38 درصد به علاوه 515 هزارتومان بود و با این افزایش رقم دستمزد‌ها زیان سازمان بیمه‌گر بیشتر هم می‌شود.
رئیس اداره بررسی و نظارت اداره کل مستمری‌های سازمان تأمین اجتماعی در خصوص آمار بازنشستگی‌های پیش از موعد بیان می‌کند: با بررسی همه گروه‌های بازنشستگی بالغ بر 50 درصد بازنشستگی‌هایمان پیش از موعد صورت می‌گیرد. در سال گذشته 270 هزار بازنشسته داشتیم و طبق برآوردها تا پایان سال‌جاری رقم بازنشستگی‌هایمان به 300 هزار نفر در یک سال خواهد رسید که قطعاً بالای 50 درصد آن بازنشستگی‌ها پیش از موعد است. اما آمار بازنشستگی‌های مشاغل سخت و زیان‌آور در سال گذشته حدود 50 هزار نفر بود.
وی با اشاره به اینکه چرا طی 10 سال گذشته آمار بازنشستگی‌های پیش از موعد افزایش چشمگیری داشته است، می‌گوید: طی سال‌های اخیر دو نوع از بازنشستگی‌های سازمان با استقبال خوبی از سوی تحت پوششی‌ها روبه‌رو شده است. یکی بازنشستگی از طریق قانون تعیین تکلیف تأمین اجتماعی است که افرادی که زیر بیست سال سابقه بیمه‌پردازی دارند، می‌توانند به نسبت بیمه‌پردازی بازنشسته شوند و افرادی هم که زیر 10 سال سابقه دارند می‌توانند با خرید سوابق بیمه تا 10 سال یعنی 10 روز حقوق بازنشسته شده و همانند دیگر بازنشستگان که با 30 سال سابقه مستمری‌بگیر می‌شوند از تمامی مزایای درمانی برخوردار خواهند شد. نوع دیگر بازنشستگی هم مشاغل سخت و زیان‌آور است که به شکل افسارگسیخته، مشاغل در این نوع بازنشستگی گنجانده شدند و بحث تأیید آن هم به آسانی صورت می‌گیرد.
مختاری می‌افزاید: در این نوع از بازنشستگی 4 درصد حق بیمه و مستمری برای سنوات ارفاقی از سوی کارفرما پرداخت می‌شود که مبلغ آن در مقابل هزینه 10 سال بسیار ناچیز است و برخی اوقات اگر کارفرما این مبلغ را به بیمه پرداخت نکند آنقدر ناچیز است که بیمه شده این مبلغ را می‌پردازد تا در سنین پایین بازنشسته شود و مجدداً امکان اشتغال را داشته باشد اگرچه اشتغال دوباره منع قانونی دارد اما بسیار دیده شده که این افراد بعد از بازنشستگی مجدداً در همان شغل‌ها مشغول به کار می‌شوند و این امر به نفع کارفرمایان هم هست که دیگر برای این نیرو حق بیمه رد نمی‌کنند.
رئیس اداره بررسی و نظارت اداره کل مستمری‌های سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به شرایط استفاده از بازنشستگی پیش از موعد مشاغل سخت و زیان‌آور مطرح می‌کند: در قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده 76 مصوب چهاردهم مهرماه 1380 آمده است «همه افراد چه خانم چه آقا با 20 سال سابقه کار متوالی در مشاغل سخت و زیان آور یا 25 سال متناوب بدون شرط سنی می‌توانند بازنشسته شوند.» در سال 90 استفساریه برای این قانون گذاشته شد که طبق آن هر یک سال اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور به مثابه یک و نیم سال محاسبه شود. در این قانون هم اگر مجموع سابقه اصلی و ارفاقی بیمه شده به 35 برسد باز هم شرط سنی آن برداشته می‌شود یعنی اگر فردی 24 سال در مشاغل سخت و زیان‌آور اشتغال داشته باشد معادل آن 12 سال ارفاق می‌گیرد و به 35 سال سابقه می‌رسد و بدون شرط سنی بازنشسته می‌شود.
وی در پایان با بیان آنکه با افزایش بازنشستگی‌های پیش از موعد با کاهش سن بازنشستگی در کشور روبه‌رو هستیم، می‌افزاید: در اکثر کشورها با افزایش سن امید به زندگی سن بازنشستگی هم بیشتر می‌شود در کشور ما طی این سال‌ها با افزایش امید به زندگی هنوز سن بازنشستگی تغییری نکرده است. سازمان تأمین اجتماعی در یکسری بحث‌های پارامتریک، پیشنهادهایی را به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده است تا نمایندگان سن بازنشستگی را افزایش دهند اما تاکنون این اقدام صورت نگرفته است. سال گذشته پیشنهادی در خصوص پایداری صندوق‌های بازنشستگی در قانون بودجه سال 1401 طرح شد که سن و سابقه بازنشستگی به‌صورت عام دو سال افزایش پیدا کند. به عنوان مثال بازنشستگی با تبصره یک ماده 76 قانون را داریم که شرایط آن 50 سال سن و 30 سال سابقه است و تبدیل شود به 52 سال سن و 32 سال سابقه برای تمام صندوق‌ها که این موضوع در مجلس به تصویب نرسید اما قطعاً افزایش سن بازنشستگی بسیار مهم است تا بتوانیم از زیان سازمان‌های بیمه‌گر جلوگیری به عمل آوریم. در حال حاضر و با وجود قوانین مختلف بازنشستگی‌های پیش از موعد، بیمه شده‌هایی را داریم که با 38 سال سن و حقوق کامل بازنشسته شده‌اند. این امر مشکلاتی را ایجاد می‌کند اول آنکه اگر این فرد دوباره مشغول به کار شود جای فرد دیگری را در چرخه اشتغال و بیمه‌پردازی گرفته است و اگر مشغول به کار نشود در درازمدت دچار آسیب‌های روحی و فرسایشی در سنین جوانی خواهد شد چرا که برداشت همه ما از دریافت حقوق بازنشستگی پیری و سالمندی است. ضمن اینکه این فرد در دوران اشتغال خود به یک نیروی متخصص تبدیل شده و زمانی که هنوز جوان است و انرژی برای کار دارد بازنشسته می‌شود و این یعنی هدررفت تخصص یک نیروی کار ماهر. ایران