فناوری فوق پیشرفته پزشکی در دستان ایرانی

شفاآنلاین>سلامت> استادان دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری محققان یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی روش «کارتی سل‌تراپی» را که جدیدترین روش ژن درمانی برای درمان سرطان در جهان است  تا مرحله نهایی کارآزمایی بالینی پیش برده‌اند. درمان سلول‌های سرطانی خون با روش پزشکی بازساختی در ایران با تلاش دانشمندان داخلی بومی شده و فقط ۲ شرکت چندملیتی در جهان این روش درمانی را ارائه می‌کنند.
ژن درمانی به نوعی روش درمان یا پیشگیری از بیماری گفته می‌شود که دستورالعمل‌های ژنتیکی درون سلول‌های یک فرد را فعال می‌کند. ژن‌ها در واقع نمود ظاهری تمام جنبه‌های زندگی یک سلول هستند؛ آنها کدی را درون خود نگه می‌دارند که سلول‌ها را قادر به رشد، عملکرد و تقسیم می‌کند. تولید پروتئین‌هایی که قادر به انجام وظایف خود نیستند از اثرات یک ژن معیوب است ؛زمانی که یک ژن ،معیوب  یا بیش از حد فعال باشد، عملکردهای مهم بدن ممکن است دچار اختلال شوند. علت اینکه دانشمندان به ژن درمانی روی آورده‌اند این است که این‌گونه ژن‌های معیوب را شناسایی  کنند و به این ترتیب مشکل را از اساس و ریشه حل کنند. در واقع ژن‌درمانی شامل جایگزین کردن ژن‌های معیوب و ناقص با ژن‌های سالمی است که سلول‌ها را برای تولید پروتئین‌های مفید آماده می‌سازند، البته ممکن است این روش شامل تغییر نحوه تنظیم ژن‌ها هم باشد، به این ترتیب ژن‌های‌ هایپراکتیو یا غیرفعال بتوانند به‌درستی عملکرد داشته باشند. این فرایند نیازمند تخصص و دانشی منحصر به فرد است.

فاز انسانی روی داوطلب 5 ساله در حال انجام است
دکتر امیرعلی حمیدیه، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس بخش پیوند سلول‌های بنیادی مرکز طبی کودکان درباره جزئیات پروژه درمان سرطان خون با ژن درمانی  می‌گوید: پروژه «درمان سرطان خون با ژن درمانی» از حدود 7 سال پیش در بیمارستان مرکز طبی کودکان زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی تهران و با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان که در همین دانشگاه مستقر است، شروع شد. در مجموع دانشمندان و محققان کشور بعد از 7 سال توانستند به فناوری فوق پیشرفته در کشور دست پیدا کنند. دکتر حمیدیه با بیان اینکه فاز پیش‌بالینی ژن درمانی در محیط آزمایشگاهی و سلول حدود دو سال به طول انجامید عنوان می‌کند: بعد از آنکه فاز پیش‌بالینی روی موش انجام شد وارد فاز انسانی شدیم. در حال حاضر بیش از دو ماه است فاز انسانی  با اخذ کد اخلاق و مجوز دانشگاه علوم پزشکی تهران روی اولین نمونه انسانی در قالب کارآزمایی بالینی در حال انجام است.
رئیس بخش پیوند سلول‌های بنیادی مرکز طبی کودکان می‌گوید: ژن درمانی به روش «کارتی سل تراپی» برای درمان سلول‌های سرطان خون استفاده می‌شود؛ بیمار داوطلب کودک 5 ساله‌ای است که در کارآزمایی بالینی در مرکز طبی کودکان شرکت کرده است ،البته تعداد داوطلب دیگری هم هستند که منتظریم شرکت دانش‌بنیان مقدمات کارآزمایی بالینی بیمار دوم را هم فراهم کند.
دکتر حمیدیه با بیان اینکه انتخاب بیمار برای فاز کارآزمایی بالینی نیاز به شرایط پیچیده بالینی و آزمایشگاهی دارد، می‌افزاید:با فعالیت 40 نفر از اعضای شرکت دانش‌بنیان و محققان مرکز طبی این روش درمانی گرانقیمت، سخت و پیچیده  در کشور راه‌اندازی شد.
او با بیان اینکه بجز سه شرکت چند ملیتی بین‌المللی هنوز هیچ کشوری نتوانسته به فناوری ژن‌درمانی با روش «کارتی سل تراپی» دست یابد، عنوان می‌کند: درمان سلول‌های سرطان خون با این روش مربوط به بحث سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی است و این علم در کشور ما پیشرفته و بومی شده است.
این استادتمام دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره موفقیت و میزان اثر بخشی این روش بومی و انجام تحقیقات اثربخش روش کارتی سل‌تراپی توضیح می‌دهد: 70 سال پیش بچه‌های مبتلا به سرطان خون بیشتر از دو ماه زنده نمی‌ماندند، بعد از آنکه داروهای شیمی‌درمانی وارد عرصه درمان سلولی شدند از بین کودکان مبتلا به سرطان خون 60 درصدشان با شیمی‌درمانی بهبود می‌یافتند و 40 درصدشان فوت می‌کردند؛ بعد از آن بحث پیوند سلول‌های بنیادی خونساز در دنیا مطرح شد و در ایران نیز کودکان مبتلا به سرطان که روند درمانی شان با شیمی‌درمانی شکست می‌خورد از طریق پیوند سلول‌های بنیادی خونساز 60 درصدشان نجات پیدا می‌کردند ،ولی این روش  در 40 درصد موارد موفقیت‌آمیز نبود، بنابراین در کل 10 تا 15 درصد کودکان مبتلا به سرطان خون نه به شیمی‌درمانی و نه به سلول‌های بنیادی خونساز جواب نمی‌دادند. روش ژن‌درمانی جوابگوی بیمارانی است که با شانس بقای صفر درصد با هر دو روش قبلی مواجه شده‌اند و با کارتی سل تراپی بالای 70 درصد نجات پیدا می‌کنند.
دکتر حمیدیه با تأکید بر اینکه روش ژن درمانی بقای کودکان مبتلا به سرطان خون را تا 70 درصد افزایش می‌دهد، می‌گوید: آینده درمان سرطان با علم سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی روشن است و البته کشور ما نیز در این حوزه بسیار پیشرو است.
او درباره چشم‌انداز درمان سرطان خون با روش کارتی سل تراپی عنوان می‌کند: چشم‌انداز ما این است که به مرور شیمی‌درمانی حذف خواهد شد و در چند سال آینده برای درمان سرطان،  روش شیمی‌درمانی کم‌کم جایش را به «ایمونوسل‌تراپی» یعنی استفاده از سلول برای درمان سرطان می‌دهد. انتظار داریم تا 7 سال آینده ثمرات این نوع درمان‌ها در درمان سرطان‌های دیگر  به بار بنشیند.
به گفته دکتر حمیدیه؛ به محض آنکه کارآزمایی بالینی تمام شود استفاده از روش ژن‌درمانی برای درمان سلول‌های سرطانی به عنوان محصول به سازمان غذا و دارو معرفی خواهد شد.
او با بیان اینکه استفاده از فناوری ژن‌درمانی برای درمان سلول سرطانی کاری بسیار سخت و پیچیده‌تر از ساخت فناوری هواپیمای بوئینگ است درباره پیچیدگی‌های این روش درمانی می‌گوید: ایران در شرایطی به چنین فناوری دست پیدا کرده که 20 سال تمام محققان کشورمان بی‌وقفه روی دانش سلول‌های بنیادی کار کرده‌اند، برای همین تیم بزرگی شکل گرفته است ،البته در این پروژه ما به ابزار و فناوری‌هایی هم نیاز داشتیم، نکته قابل توجه آنکه وسایل و تجهیزات حوزه سلول بنیادی ساخت داخل است، در حالی که در گذشته تمام تجهیزات مرتبط با سلول‌های بنیادی حتی «ظرف کشت» و «محیط کشت» نیز از خارج وارد می‌شد، بنابراین حلقه فناوری در داخل کشور کامل است و علم سلول‌های بینادی علمی بومی و فوق‌العاده سخت است.
دکتر حمیدیه در پایان تأکید می‌کند که بدون حضور شرکت دانش‌بنیان این کار عملی نبود، همچنین در کنار دانشمندان کشور نقش کارآفرین‌ها و سرمایه گذاران در این حوزه بسیار پر رنگ است و به طور کلی یک روح مشترک این پروژه را برای بچه‌های سرطانی به سرانجام رسانده‌اند. ایران