آماده‌باش نظام سلامت برای ویروس تازه وارد

​​​​​​​فریبا خان احمدی/ آبله میمون به ایران هم رسید. عصر روز سه‌شنبه 25 مرداد سخنگوی وزارت بهداشت از شناسایی اولین مورد ابتلا به آبله میمون در کشور خبر داد. فرد مبتلا یک بانوی 34 ساله ساکن اهواز است که گفته می‌‌شود احتمالاً بیماری را از همسر خود که از کشور کانادا به ایران سفر کرده، گرفته است. آن طور که رئیس مرکز شبکه بهداشت استان خوزستان اعلام کرده است پس از تأیید آزمایش پی سی آر اولیه فرد مبتلا فوراً به قرنطینه منتقل شده و در حال سپری کردن دوره بیماری است.  تاکنون آبله میمون در 93 کشور گزارش شده است. از میان کشورهای خاورمیانه، یک مورد ابتلا در ترکیه،یک مورد در مراکش، 6 مورد در لبنان، 16 مورد در امارات متحده عربی، 3 مورد در قطر و 5 مورد در عربستان سعودی به آبله میمون گزارش شده است. دکتر بهزاد امیری رئیس اداره بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت میزان سطح خطر ویروس آبله میمون را به استناد داده‌های منتشر شده از سوی سازمان بهداشت جهانی متوسط ارزیابی می‌‌کند و خبر می‌‌دهد که بحث خرید یا تولید واکسن آبله میمون در وزارت بهداشت در حال بررسی است.
وزیر بهداشت نیز دیروز در حاشیه جلسه هیأت دولت تأکید کرد که به دلیل قرار گرفتن ایران در منطقه‌ای با شیوع نسبتاً زیاد بیماری پایگاه‌های مرزی تقویت شده‌اند و وزارت بهداشت رصد و کنترل بیماری را در دستور کار خود دارد. دکتر بهرام عین‌اللهی در عین حال تأکید کرد که آبله میمون در هیچ جای دنیا به صورت پاندمی در نیامده است و مانند کرونا نگران کننده نیست، اما افرادی که بیماری مستعدکننده دارند باید در این زمینه مراقبت بیشتری به عمل آورند.
انتقال آبله میمون در مدارس گزارش نشده است
دکتر بهزاد امیری رئیس اداره بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت در پاسخ به سؤال  مبنی بر اینکه آیا وزارت بهداشت برای ثبت سفارش واکسن آبله به منظور مقابله با ویروس آبله میمون برنامه‌ای دارد، می‌‌گوید: سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده در حال حاضر نیاز به تزریق عمومی واکسن آبله میمون در هیچ جای جهان وجود ندارد. از طرفی واکسنی که تزریق می‌‌شود واکسن آبله میمون نیست، بلکه این واکسن از ویروس دیگر ساخته می‌‌شود و می‌تواند اثرات محافظت کننده‌ای در مقابل ویروس آبله میمون داشته باشد.
او با بیان اینکه  واکسنی که در دنیا موجود است نسل‌های جدیدتر از واکسن آبله حیوانی است، می‌‌افزاید: سازمان بهداشت جهانی واکسیناسیون عمومی را برای دو گروه توصیه کرده است. گروه اول، افرادی هستند که در خط اول مواجهه با بیماران مبتلا به آبله میمون قرار دارند، بویژه افراد شاغل در آزمایش تشخیصی آبله میمون که به دلیل امکان تماس با این ویروس احتمال ابتلا به بیماری را دارند. گروه دوم  نیز شامل افرادی است که با موارد قطعی بیمار مبتلا به آبله میمون تماس نزدیک داشته‌اند.
دکتر امیری درباره خرید واکسن آبله نیز می‌‌گوید: این موضوع دو ماه پیش در کمیته کشوری آبله میمون پیشنهاد شد. در این رابطه از طریق معاونت بهداشت مکاتبه انجام شده است بنابراین بحث خرید یا تولید واکسن آبله میمون در وزارت بهداشت در حال بررسی است.
او درباره میزان ایمنی حاصل از واکسیناسیون آبله برای افرادی که تا قبل از سال 57 واکسن آبله تزریق کرده‌اند، نیز عنوان می‌‌کند: گفته می‌‌شود افرادی که واکسن آبله را تزریق کرده‌اند (در ایران واکسن آبله حیوانی تا قبل از ریشه‌کنی آن یعنی سال 57 تزریق شده است) بین 70 تا 80 درصد اثر محافظت کننده علیه آبله میمون دارند البته مواردی از ابتلا به آبله میمون گزارش شده است که از قبل هم واکسن آبله گرفته‌اند پس این صد درصد نیست.
رئیس اداره بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت درباره نگرانی ابتلای کودکان به ویروس آبله میمون نیز می‌‌گوید: اولاً طبق آمار منتشر شده در جهان درصد پایینی از کودکان مبتلا شده‌اند. از اول ژانویه 2022 تا امروز 92 کشور جهان از 6 منطقه سازمان بهداشت جهانی موارد ابتلا به آبله میمون را گزارش کرده‌اند که 35 هزار و 275 مورد قطعی بر اساس آزمایش آبله میمون در جهان گزارش شده و  طی این مدت 12 مورد مرگ به علت آبله میمون ثبت شده است. در حال حاضر سازمان بهداشت جهانی خطر جهانی را متوسط ارزیابی می‌‌کند. در حال حاضر امریکا بیشترین موارد ابتلا را گزارش کرده که 10 هزار و 725 مورد بوده و در رتبه دوم اسپانیا با 5 هزار و 719 مورد بوده است و در رتبه سوم آلمان با 3 هزار و 142 مورد بوده است.
به گفته دکتر امیری 98.7 درصد موارد ابتلا به آبله میمون در مردان دیده شده و میانه سنی این بیماران مبتلا 36 سال بوده و 76 درصد بیماران بین 18 تا 44 سال بوده است. در این بازه زمانی نیز 1.3 درصد موارد ابتلا به آبله میمون بوده است. همچنین  نیم درصد موارد در گروه سنی زیر 17 سال و یک دهم درصد در گروه سنی زیر 4 سال بوده و تاکنون انتقال در مدرسه در کودکان گزارش نشده است.
او درباره اقدامات وزارت بهداشت برای آماده‌باش مقابله با ویروس آبله میمون نیز اظهار می‌‌دارد: وزارت بهداشت همزمان با اعلام سازمان بهداشت جهانی مبنی بر شناسایی موارد قطعی ابتلا به ویروس آبله میمون اقدامات لازم را برای پیشگیری از این بیماری در نظر گرفت. اولاً ما اخبار منتشر شده از سوی مجامع جهانی به دقت رصد و پایش می‌‌کردیم تا بتوانیم شدت خطر را ارزیابی کنیم، دوم اینکه مبادی ورودی مرز‌ها را تقویت کردیم و نظام مراقبت بیماری واگیر را در مبادی ورودی مرزی ارتقا دادیم. همچنین همزمان با اعلام خبر جهانی شناسایی آبله میمون امکانات تشخیص را فراهم کردیم. به محض اینکه در جهان این بیماری علنی شد تست‌های تشخیصی را وارد کردیم. علاوه بر آن در 12 مرکز قطب دانشگاهی امکانات تشخیص آزمایشگاه این بیماری را مهیا کرده‌ایم.
دکتر امیری درباره راهنمایی‌های بالینی و روش‌های تشخیص و درمان بیماری آبله میمون نیز می‌‌گوید: دستورالعمل راهنمایی بالینی بیماری آبله میمون تهیه شد و در کمیته کشوری این بیماری مورد بررسی قرار گرفت و پس از تأیید اساتید به دانشگاه‌ها ابلاغ شد .علاوه بر آن راهنمای الزامات سلامت محیط و کار، شیوه نامه شناسایی و درمان بیماران و دستورالعمل نحوه نمونه‌گیری توسط آزمایشگاه مرجع سلامت همگی به دانشگاه‌ها ابلاغ شده است؛ البته بخشی از کیت‌ها را از سازمان بهداشت جهانی تهیه کرده‌ایم و در اختیار انستیتو پاستور گذاشتیم.

بــــرش
آبله میمون چالش جدی بهداشتی ایجاد می‌‌کند؟!

احسان مصطفوی
اپیدمیولوژیست و رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور

​​​​​​​گرچه همزمانی گزارش موارد جدید آبله میمون با پاندمی کرونا این ترس و وحشت را برای مردم ایجاد کرده است که شاید مجدداً با یک چالش جدی بهداشتی مواجه باشیم، اما بیماری آبله میمون در مقایسه با کووید19 هم سرایت‌پذیری بسیار کمتر و هم روش‌های انتقال محدودتر دارد و در عین حال در مورد اغلب افراد تظاهرات بالینی محدود دارد و نیازی به درمان دارویی خاص در اغلب موارد نبوده و خود محدودشونده است. میزان کشندگی آبله میمون نیز بسیار کم است به گونه‌ای که از بیش از 34 هزار مورد مبتلای قطعی گزارش شده از 82 کشور دنیا در چند ماه اخیر، تعداد موارد مرگ همچنان انگشت‌شمار و کمتر از 20 مورد بوده است (حدود 5 مورد فوت در هر ده هزار مورد ابتلای قطعی گزارش شده). این بیماری هنوز در کشور ما و منطقه خاورمیانه بسیار محدود گزارش شده و موارد گزارش شده در همسایگی ما محدود به مواردی از کشورهای امارات، قطر، عربستان، لبنان و ترکیه است. زمانی که ما با یک بیماری خفیف مواجه باشیم که سرایت‌پذیری آن محدود باشد، باید در عین رعایت ملاحظات لازم در گروه‌های خاص، از ایجاد ترس و وحشت عمومی بی‌جا پرهیز شود. در شرایط کنونی و بر اساس مستندات موجود مهم‌ترین راه انتقال آبله میمون، تماس نزدیک و بویژه تماس جنسی پرخطر است. بنابراین با توجه به آنچه گفته شد و بر اساس سیمای اپیدمیولوژیک فعلی بیماری نباید از گردش بالای ویروس و ابتلا به بیماری در جامعه نگرانی ایجاد شود و بیشتر افرادی که رفتارهای پرخطر جنسی دارند یا با افراد مشکوک یا قطعی مبتلا به آبله میمون در تماس هستند باید مراقبت‌های لازم را انجام دهند. بیماری بیشتر در افراد بزرگسال و مردان دیده می‌‌شود ولی در صورت ابتلای کودکان، بیماری در آنها شدیدتر از بزرگسالان گزارش شده است. بر اساس اطلاعات موجود، حضور در مدرسه و بازی و درس در محیط مدرسه یک عامل خطر برای ابتلا به بیماری محسوب نمی‌شود، بنابراین خانواده‌ها نباید در این رابطه نگرانی خاصی داشته باشند. با توجه به میزان بسیار محدود گردش ویروس عامل این بیماری در جامعه، در حال حاضر برنامه‌ای برای واکسیناسیون عمومی در ایران و سایر کشورهای با شرایط مشابه وجود ندارد؛ تنها توصیه در این رابطه در صورت افزایش گردش ویروس، واکسیناسیون محدود در پرسنل بهداشتی و درمانی است که با بیماران مشکوک یا قطعی آبله میمون در تماس باشند. سیاستگذاری برنامه واکسیناسیون را وزارت بهداشت مشخص و ابلاغ خواهد کرد و در حال حاضر نگرانی درباره لزوم واکسیناسیون جمعیت عمومی و حتی پرسنل بهداشتی و درمانی بر اساس شواهد موجود نباید وجود داشته باشد.  افرادی که تا قبل از ابتدای دهه 50 شمسی در کشور به دنیا آمده‌اند، واکسن آبله انسانی را تزریق کرده‌اند و با گذشت بیش از 40 سال اگر هم ایمنی‌ای در بدن آنها باقی مانده باشد سطح ایمنی بسیار محدود باید باشد.
آبله میمون معمولاً با نشانه‌هایی مشابه سرماخوردگی آغاز می‌شود. دوره تهاجم اولیه ویروس می‌‌تواند تا 5 روز طول بکشد که با تب، سردرد شدید، تورم غدد لنفاوی، کمر درد، درد عضلانی و کمبود انرژی شدید ظاهر می‌شود. تورم غدد لنفاوی از علائم اصلی آبله میمون است. مشکلات پوستی به طور معمول طی یک تا سه روز پس از ظهور تب آغاز می‌شود. بثورات پوستی حدود ۹۵ درصد موارد روی صورت، ۷۵ درصد موارد بر کف دست و کف پا و ۳۰ درصد موارد بر اندام‌های تناسلی ظاهر می‌‌شوند. همچنین می‌‌تواند غشای مخاطی دهان را هم درگیر ‌کند.
با پیشرفت بیماری، ویروس به مغز و نخاع می‌رسد و باعث التهاب مغز و نخاع می‌شود که می‌تواند به آسیب مغزی و مرگ منجر شود. شدت بثورات جلدی به میزان قرار گرفتن در معرض ویروس و وضعیت سلامت بیمار مرتبط است. عفونت معمولاً خود به خود برطرف می‌شود و بین ۱۴ تا ۲۱ روز طول می‌کشد.