به طور کلی نقش رسانه‌ها دارای دو وجه است؛ نخست بازتاب آنچه در جامعه اتفاق می‌افتد و دیگری، کمی جلوتر از آنچه در جامعه رخ می‌دهد که هدف از اطلاع‌رسانی در وجه دوم، آگاهی رساندن به مردم و سعی برای بهبود شرایط است
شفاآنلاین>سلامت> با آغاز بحران همه‌گیری کرونا، زندگی، سلامت و جان میلیون‌ها انسان طی چند ماه مورد تهدید قرار گرفت که این تهدید برای سراسر جهان ترس، اضطراب و بلاتکلیفی به وجود آورده است. بی تردید در بحران‌های اینچنینی حضور رسانه‌ها پررنگ‌تر می‌شود.
به گزارش شفاآنلاین: ولی در چنین شرایطی، نقش رسانه‌ها تنها اطلاع‌رسانی نیست، بلکه نحوه اطلاع‌رسانی اخبار صحیح، به گونه‌ای که باعث افزایش تشویش و اضطراب مردم نشود، حائزاهمیت است. روند تکاملی تکنولوژی در مسیر تکامل زندگی بشری، قابل تحلیل است؛ نیاز انسان از طرفی و حس کمال‌جویی او از طرف دیگر، باعث پیشرفت تکنولوژی شده است. امروزه برخلاف عصر سنت، رسانه‌ها در تمامی زوایای زندگی ما حضور چشمگیر و موثری دارند و بدون بهره‌گیری از آنها، زندگی مختل می‌شود. فناوری رسانه مانند سایر دستاوردهای بشری تیغی دولبه است و بستگی دارد که چگونه به کار گرفته شود. اگر درست استفاده نشود، گاه ممکن است آسیب‌ها و صدمات وارد شده جبران‌ناپذیر باشند.
بیژن نفیسی مدرس دانشگاه و پیشکسوت مطبوعات در این خصوص می‌گوید: به طور کلی نقش رسانه‌ها دارای دو وجه است؛ نخست بازتاب آنچه در جامعه اتفاق می‌افتد و دیگری، کمی جلوتر از آنچه در جامعه رخ می‌دهد که هدف از اطلاع‌رسانی در وجه دوم، آگاهی رساندن به مردم و سعی برای بهبود شرایط است. یکی از نقش‌های رسانه‌ها که می‌تواند سبب بهبود شرایط در بحران‌ها شود، پیگیری و نظارت است.
محمدمهدی فرقانی روزنامه‌نگار، پیشکسوت و رییس پیشین دانشگاه علامه طباطبایی نیز معتقد است: «با تفکیک نقش رسانه‌های مربوط به جریان اصلی با رسانه‌های مجازی می‌توانیم بررسی بهتری داشته باشیم. رسانه‌های جریان اصلی یا به اصطلاح سنتی، دارای سازمان تحریریه هستند و به دلیل فرآیند دروازه‌بانی که در آنها صورت می‌گیرد، انتظار می‌رود اخبار درست، دقیق و مورد تحقیق قرار گرفته را منتشر کنند و همچنین از انتشار اخبار دروغ، مشکوک و مختوش پرهیز کنند. کشف حقیقت و آشکارسازی سیاست‌های نادرست، از رسانه‌ها انتظار می‌رود. رسانه‌های جریان اصلی باید با ویژگی پرسشگری خود، اهرم فشاری بر مسوولان باشند تا بتوانند مردم را از اطلاعات به دست آمده درست و دقیق آگاه کنند.»
بر اساس گفته‌های فرقانی «عموم مردم بر این باورند که رسانه‌های جریان اصلی دچار سانسور و خودسانسوری هستند و به دلیل ملاحظات و روابطی که با دولت و ساختار قدرت دارند، اجازه ورود آشکار و یا منتقدانه به برخی مسائل را ندارند. این در حالی است که گمان می‌کنند این محدودیت‌ها شامل رسانه‌های مجازی نمی‌شود. اما خوب است بدانیم که عدم محدودیت و سانسور دلیلی برای صحت تمامی اخبار در فضای مجازی نیست. در شبکه‌های مجازی هر شهروند قادر به تولید محتواست و چون نظارت خاصی بر محتوای تولیدی و منابع آنها صورت نمی‌گیرد، ممکن است در کنار اخبار درست، اخبار نادرست نیز منتشر کنند.
به باور وی، یکی از وظایف رسانه‌های جریان اصلی تحقیق و پیگیری اخباری است که در رسانه‌های مجازی پخش می‌شود تا در صورت نادرست بودن، بتوانند مردم را آگاه کنند. از برخی رسانه‌ها مانند تلویزیون انتظار کمتری برای چنین تحقیق و پژوهش‌هایی می‌رود زیرا در اکثر اوقات شبکه‌های تلویزیونی اخبار رسمی و آنچه را که از دستگاه‌های مسوول برسد منتشر می‌کنند و کمتر به دنبال جست‌وجو درباره اخبار روزانه هستند. ولی باید توجه کنیم که راستی‌آزمایی تمامی اخباری که هر لحظه با سرعت در فضای مجازی پخش می‌شوند در توان رسانه‌های جریان اصلی نیست. بنابراین مردم باید در مواجهه با اخباری که در دسترس آنها قرار می‌گیرد، ضمن افزایش و استفاده از سواد رسانه‌ای خود و تحقیق و پرس و جو از صحت آنها آگاه شوند.»
به گفته فرقانی، «اولین و مهم‌ترین رکن، اعتماد مردم به رسانه‌ها است که متاسفانه به نظر می‌رسد اعتماد افکار عمومی نسبت به مطبوعات و دیگر رسانه‌های جمعی و خبرگزاری‌ها در سطح پایینی قرار دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که میزان اعتماد مردم به رسانه‌های داخلی با میزان اعتمادشان به دولت و حاکمیت رابطه مستقیم دارد. بنابراین اگر کسانی و یا مسوولانی بر این باور هستند که با بی‌اعتماد کردن مردم به رسانه‌ها می‌توانند اعتبار خودشان را ارتقا دهند، سخت در اشتباه هستند. در طول تاریخ ثابت شده که هر زمان مردم اعتماد و رابطه نزدیک‌تری با حکومت داشتند، اعتماد و باورپذیریشان نسبت به رسانه‌های داخلی نیز بیشتر بوده است. رسانه‌های جریان اصلی با شفاف‌سازی مسائل و اطلاع‌رسانی‌های درست از یک طرف و مردم نیز با اعتماد و باورپذیری بیشتر نسبت به رسانه‌های داخلی از طرف دیگر، می‌توانند به ایجاد اعتماد بیشتر در بینشان کمک کنند.»
محمدمهدی فرقانی می‌گوید: «نمی‌توان اظهار کرد که رسانه‌ها در بحران سخت کرونا به طور صد‌در‌صد خوب عمل کرده‌اند اما در عین حال نمی‌توان زحماتشان را نیز نادیده گرفت. گاهی کم‌کاری کردند و آن‌طور که باید به سیاست‌ها، عملکرد‌ها و مدیریت‌ها در بحران کرونا نپرداختند. ملاحظات و محدودیت‌هایشان را درک می‌کنیم اما به هر حال انتظار عمومی این است که رسانه‌ها نماینده و صدای مردم باشند.» وی ادامه داد: «رسانه‌های جریان اصلی در این بحران تاثیرات مثبتی نیز گذاشتند؛ به طور مثال با انتشار به موقع اطلاعات اولیه، باعث آگاهی مردم شدند و یا حتی با مطرح کردن نقد‌هایی که به سیاست‌ها وارد می‌شد، باعث تغییر برخی شرایط می‌شدند. همچنین رسانه‌هایی مانند تلویزیون با برگزاری انواع نشست، مصاحبه و گفت‌و‌گو با مسوولان ستاد کرونا، کارشناسان و… روشنگر برخی مسائل و افزاینده آگاهی مردم در چگونگی مواجهه با این ویروس بودند.
در عین حال گاهی نیز تلویزیون با انتشار برخی مطالب مثل درمان کرونا با طب سنتی و برخی شیوه‌های دیگر، ناسازگار با علم پیش می‌رفت. با ارزیابی عملکرد رسانه‌ها، نمی‌توان نمره عالی به آنها داد بلکه به طور کلی نمره دریافتی آنها برای عملکردشان در بحران کرونا، نمره قابل قبول است.» بیژن نفیسی اما می‌گوید: «از مسائل مهم در ارتباط با رسانه و موضوع کووید۱۹، اطلاع‌رسانی درست و به موقع است. یکی از علل افزایش شیوع ویروس کرونا، عملکرد نادرست رسانه‌های بین‌المللی است. پس از شیوع این ویروس، با در نظر گرفتن نحوه اطلاع‌رسانی در ابعاد بین‌الملل، می‌بینیم که اطلاع‌رسانی قاطعانه‌ای صورت نگرفته است. رسانه‌های ما نیز به نوعی تاثیر‌پذیر از این مساله بودند. به طوری که حتی در ابتدا، زمانی که کرونا چه در سطح بین‌الملل و چه داخل کشور ما وجود داشت، هیچ رسانه‌ای با قاطعیت در ارتباط با وجود داشتن یا نداشتن ویروس صحبتی نکرد. بنابراین اگر همان ابتدای شیوع کرونا، رسانه‌ها اطلاع‌رسانی قاطعانه‌تری می‌کردند، شاید شاهد این حجم از افزایش شیوع کرونا نمی‌شدیم.»
به گفته نفیسی، «مساله دیگر این است که متاسفانه در مملکت ما ویروس کرونا تا حدودی وارد بعد سیاسی شده و رسانه‌ها آن‌طور که باید، وارد عمل نمی‌شوند. به طور مثال در بخش واکسیناسیون، رسانه‌ها بیش از آنکه از بعد پزشکی به مساله وارد شوند، از بعد سیاسی وارد می‌شوند.
البته از حق نگذریم که با وجود همه مشکلات و کوتاهی‌ها باز هم رسانه‌ها سعی خود را کردند که در این بحران سخت، بازتاب آنچه را که در سطح جامعه اتفاق می‌افتد، انعکاس دهند. زیرا آگاهی مردم از اخبار صحیح جامعه، بسیار اهمیت دارد. وظیفه رسانه‌ها در شرایط بحران و غیربحران افزایش آگاهی مردم با اطلاعات درست و به‌موقع است. این وظیفه در بحران‌هایی مثل کرونا، پررنگ‌تر می‌شود؛ به گونه‌ای که رسانه‌ها باید جامعه را نسبت به شناخت ماهیت ویروس، روش‌های پیشگیری از بیماری و خطرات ناشی از آنکه ممکن است در آینده اتفاق بیفتد، آگاه کنند. در انتها با بررسی عملکرد مثبت و منفی رسانه‌ها در بحران کرونا، نمره قابل قبولی را دریافت می‌کنند.»
این بیماری همه‌گیر نه‌تنها میزان بالای مرگ و میر ناشی از عفونت ویروسی را به همراه دارد، بلکه باعث فاجعه روانی در کل نقاط جهان شده است. عدم قطعیت و پیش‌بینی ناپذیری شیوع پاندمی بیماری عفونی، پتانسیل بالایی برای ترس روانی از سرایت بیماری دارد و اغلب منجر به بسیاری از مشکلات روحی و روانی می‌شود. گاهی این مشکلات عواقب سختی را هم به همراه دارد.
نفیسی می‌گوید، «کرونا برای تمامی ابعاد زندگی مردم مشکلات بسیاری ایجاد کرده است. شرایط اقتصادی، اجتماعی و سلامتی با درصد چشم‌گیری از مردم جامعه مناسب نیست؛ که یکی از مشکلات اجتماعی تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها، سینما‌ها و سایر مراکز است. برای انسان‌ها که موجوداتی اجتماعی هستند، این تعطیلی‌ها آسیب‌های بسیاری به روح و روانشان می‌زند. مشکلات اقتصادی مثل بیکاری نیز فشار منفی مضاعفی بر روان افراد جامعه می‌گذارد.»
به باور وی، «متاسفانه علاوه بر شرایط سخت ذکر شده، که بحران کرونا برای مردم جهان ایجاد کرده است؛ انتشار روزانه اخبار منفی اعم از آمار بالای مرگ‌ومیر‌ها، پرشدن ظرفیت بیمارستان‌ها، اعلام نکردن یا حتی پوشیده اعلام کردن خطرات توسط رسانه‌ها، بر سلامت روح و روان افراد جامعه تاثیرات وخیمی را بر جای می‌گذارد. برای بهبود چنین شرایطی رسانه‌ها موظفند ضمن اعلام اخبار منفی، راه‌حل تخصصی برای مقابله با آنها را ارائه دهند.»فرقانی در ادامه می‌گوید: «همگی ما در سیلی از اخبار منفی در دو سال اخیر قرار گرفته‌ایم. اخبار منفی، ناامید‌کننده و نگران‌کننده باعث ایجاد تشویش، ترس، کلافگی و اضطراب در جامعه می‌شود به طوری که امروزه مردم از عدم‌امنیت روانی در جامعه رنج می‌برند.
به طور کلی انتشار اخبار دارای دو وجه است، یکی بیان حقیقت و دیگری نحوه بیان آن. نحوه بیان اخبار باید به گونه‌ای باشد که در عین تولید آگاهی و افزایش هوشیاری، باعث تشدید استرس و تشویش مردم نشود.»با توجه به گفته‌های کارشناسان و مطالب فوق، ویروس کرونا به خودی خود ویروس نگران‌کننده، کشنده، غیرقابل پیش‌بینی و در حال حاضر فاقد درمان قطعی است بنابراین در چنین روزهایی، نباید شرایط را برای یکدیگر سخت‌تر کنیم.
نظرشما
آخرین اخبار