تأثیر واکسن بر میزان مرگ‌ومیر ناشی از کرونا حتی قبل از اینکه درصد زیادی از جمعیت به‌ویژه افرادی که خطر مرگ آنها بر اثر ابتلا بالا باشد واکسن زده باشند، مشاهده خواهد شد
شفاآنلاین>سلامت> راه برای رسیدن به ایمنی عمومی در برابر کرونا، طولانی است. با اینکه روند واکسیناسیون کمی تندتر از گذشته در حال انجام است، اما واریانت‌ها سریع‌تر از واکسیناسیون در حرکت‌اند. با اینکه نزدیک به 6ماه از آغاز تزریق واکسن کرونا می‌گذرد، اما آمار ابتلا و فوتی‌ها همچنان بالاست؛ به‌طوری‌که سهم فوتی‌‌های شبانه‌روز گذشته، 387نفر بود و مبتلایان 26هزار و 439نفر. همه اینها در شرایطی است که مجموع واکسیناسیون انجام‌شده تاکنون، 15میلیون و 133هزار و 810دوز بوده؛ 12میلیون و 125هزار و 829نفر دوز اول و 3میلیون و 7هزار و 981نفر هم دوز دوم. نگاهی به همین آمارها نشان می‌دهد که واکسیناسیون هنوز نتوانسته تأثیر چندانی روی آمارها داشته باشد.
به گزارش شفاآنلاین: مسعود یونسیان، متخصص اپیدمیولوژی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره چگونگی تأثیرگذاری واکسیناسیون بر کاهش موارد ابتلا و مرگ ناشی از کرونا به نکاتی اشاره می‌کند. به‌گفته او، در کنار واکسیناسیون، رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کاهش آمار نقش دارد که در ایران جدی گرفته نمی‌شود. تا جایی که پس از پایان هر پیک، ماجرا برای مردم عادی می‌شود و این موضوع زمینه ایجاد پیک بعدی را فراهم می‌کند. او درباره راه رهایی از این وضعیت، توضیحات بیشتری می‌دهد.
تأثیر تزریق واکسن کرونا بر آمار ابتلای افراد به بیماری مربوط به زمانی است که نسبت قابل ملاحظه‌‌ای از افراد در کشور واکسینه شده باشند. اما تأثیر واکسن بر میزان مرگ‌ومیر ناشی از کرونا حتی قبل از اینکه درصد زیادی از جمعیت به‌ویژه افرادی که خطر مرگ آنها بر اثر ابتلا بالا باشد واکسن زده باشند، مشاهده خواهد شد. قاعده‌ای به نام 5 به‌اضافه یک در مورد واکسن کرونا در ایران وجود دارد؛ یعنی اولویت نخست واکسن با حدود یک میلیون نفر کادر درمان است. حدود 5میلیون سالمند بالای 65سال در کشور زندگی می‌کنند که حدود دو‌سوم مرگ‌ومیرهای ناشی از ابتلا به کووید-19 را شامل میشوند، البته این موضوع تنها شامل ایران نیست و در تمام دنیا سالمندان همیشه در معرض خطر بسیار بیشتری از گروه‌های سنی دیگر قرار دارند. بنابراین بدیهی است اگر این رده سنی واکسینه شوند، حدود دو‌سوم از میزان مرگ‌ها کم می‌شود و به همین اندازه هم تخت بیمارستان‌ها خالی خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود پس از تزریق حدود 12میلیون دوز واکسن، می‌توان شاهد کاهش مرگ‌های کرونایی بود.
واکسیناسیون این تعداد جمعیت، تأثیری روی پایین‌رفتن روند ابتلا نخواهد داشت. تا زمانی‌که جمعیت واکسینه‌شده کمتر از 10درصد باشند، آمارها تغییری نخواهد کرد. هدف اول، کاهش مرگ‌ومیر است، پس از آن می‌توان به ماجرای ابتلای افراد توجه کرد. ما در کشور هنوز نتوانسته‌ایم به این هدف برسیم و مشخص هم نیست چه زمانی این اتفاق می‌افتد.
ایمنی جمعی مربوط به زمانی است که نسبت افراد مصون در برابر بیماری بالا باشد. نکته دیگر این است که پیش از رسیدن به ایمنی جمعی نسبی با واکسیناسیون، گروه‌های پرخطر دیگر که در معرض ابتلا به بیماری‌های شدید یا مرگ هستند، باید واکسن تزریق کنند تا میزان مرگ و بستری‌شان کم شود. از طرف دیگر توجه داشته باشیم ایمنی الزاما از طریق واکسن به‌دست نمی‌آید و ممکن است افراد به‌دلیل ابتلا هم مصونیت پیدا کنند. اگرچه ما رسیدن به این وضعیت را به‌عنوان هدف قرار نمی‌دهیم، اما خواه‌ناخواه این اتفاق می‌افتد. بنابراین با توجه به اینکه گروهی از جامعه با این روش مصون میشوند، اگر بتوان به سایر افرادی که مبتلا نشده‌اند واکسن تزریق کرد، با پوشش کمتر از 70درصد هم می‌توان به ایمنی جمعی نزدیک شد.
اگرچه در ایران درصدی از جامعه به بیماری مبتلا شده‌اند اما این درصد هنوز به 60درصد هم نرسیده است، از طرفی باید توجه داشته باشیم ابتلا به این بیماری و حتی تزریق واکسن لزوما نمی‌تواند ایمنی مادام‌العمر ایجاد کند. همچنین هم‌اکنون، ایمنی تعدادی از افراد که قبلا مبتلا شده‌اند، کم شده و به‌تدریج در حال ابتلای مجدد هستند. حتی مشاهده می‌شود، گاهی افراد در فاصله کمی از ابتلای قبلی دوباره به بیماری کووید- 19مبتلا میشوند که البته چندان شایع نیست و تقریبا افراد تا 6ماه پس از ابتلای اول مصون خواهند ماند. اگر هم مواردی غیر از این دیده شود، از لحاظ آماری اهمیت زیادی ندارد که بخواهیم به آن استناد کنیم و نمی‌تواند بر ایمنی جمعی تاثیر بگذارد. شاید براساس آماری نسبی و منطقی بتوان گفت کمتر از 50درصد از افراد جامعه مبتلا شده‌اند که البته ایمنی تمام آنها هنوز باقی نمانده است. بنابراین اگر به همان اندازه هم می‌توانستیم با تزریق واکسن، ایمنی ایجاد کنیم، به ایمنی جمعی می‌رسیدیم، چون ایمنی جمعی زمانی حاصل می‌شود که 70درصد مردم بتوانند در برابر بیماری مصون شوند.
ما از طریق واکسیناسیون چه زمان می‌توانیم به ایمنی برسیم؟
در این‌باره 2نکته وجود دارد؛ یکی اینکه تاکنون کمتر از 15درصد جامعه واکسینه شده‌اند، بنابراین فاصله زیادی تا دستیابی به ایمنی جمعی از طریق واکسیناسیون وجود دارد. دوم اینکه، افرادی که واکسن زده‌اند الزاما همان‌هایی نیستند که قبلا مبتلا نشده‌اند. در این میان افرادی هستند که قبلا مبتلا شده‌اند، اما چون در گروه‌های پرخطر قرار دارند، واکسن زده‌اند، بر این اساس، این روند واکسیناسیون و تزریق واکسن به سالمندان و گروه‌های پرخطر، روی میزان مرگ‌ها تأثیر خواهد گذاشت، اما اینکه تا پایان سال، بتوان به وضعیت مناسبی رسید، به میزان دسترسی به واکسن‌های داخلی و خارجی بستگی دارد.
چه پیش‌بینی می‌توانیم در مورد موج‌ها و پیک‌های بعدی ویروس داشته باشیم؟
نمی‌توان با قاطعیت درباره پیک‌های بعدی کرونا اظهارنظر کرد. ایجاد واریانت‌های جدید، ابتدا به وضعیت ویروسهای در گردش و همچنین ویروسهای وارداتی و جهشهای مربوط به هر کدام، بستگی دارد. نکته دیگر، چگونگی مراقبت و پیگیری وضعیت بیماران است. در مورد نخست، اطلاعات قابل استنادی وجود ندارد، مثلا گاهی گفته می‌شود که ما چندین مورد ویروس هندی، انگلیسی، آفریقای جنوبی و دلتا در کشور داشته‌ایم اما اینکه دقیقا چند مورد گزارش شده باشد، به‌طور دقیق نمی‌دانیم و اصطلاحا در علم اپیدمیولوژیک، فقط «صورت کسر» مشخص است. اما اینکه بتوان با قاطعیت گفت چند درصد ویروسهای شایع، از چه نوع و از چه جهش‌‌هایی‌اند، اطلاعات درست و دقیقی وجود ندارد. رسیدن به این اطلاعات مستلزم این است که به‌طور مرتب درصد قابل‌توجهی از بیماران بررسی ژنتیک شوند، اما این کار به‌دلیل هزینه‌ها و امکانات، امکان‌‌پذیر نیست و نمی‌توان به‌طور مرتب آن را انجام داد. بر این اساس نمی‌توانیم بگوییم که سهم هر کدام از این واریانت‌ها در ابتلا چقدر است.
همانطور که در سطح جامعه مشهود است، نه مردم و نه برنامه‌های موجود برای کنترل بیماری، جدی نیستند. وسایل نقلیه عمومی درون‌شهری و بین‌شهری مملو از جمعیت است. برای خودروهای شخصی، محدودیت تردد ایجاد می‌شود، اما استفاده از تاکسی و اتوبوس و قطار و... آزاد است؛ درحالی‌که از این طریق احتمال انتقال ویروس بیشتر است. محدودیت‌های کرونایی، باید از منطق بیشتری برخوردار باشد، اگر قرار است با ممنوعیت ساعت تردد خودروهای شخصی، مردم کمتر به دیدار هم یا مهمانی بروند، این راه نمی‌تواند چندان کارساز باشد، چرا‌که آنها می‌توانند با وسیله نقلیه غیرشخصی هم این کار را انجام دهند. البته طبیعی است با اعمال اینگونه محدودیت‌ها، توجه و اقبال بیشتری برای استفاده از وسایل نقلیه عمومی ایجاد می‌شود، بنابراین به‌نظر می‌رسد تاکنون در مورد اثربخشی چنین سیاستگذاری‌هایی مطالعه و بررسی درست و دقیقی انجام نشده است. در این وضعیت هر‌چقدر بتوانیم واکسیناسیون بیشتری داشته باشیم، احتمال جهش هم کمتر می‌شود؛ یعنی ما چه با واکسیناسیون و چه با رعایت اصول پیشگیری از بیماری می‌توانیم جلوی انتقال بیماری را بگیریم و به نوعی شانس و احتمال مواجهه با جهشهای بعدی ویروس را هم پایین آورده‌ایم.
به‌طور کلی چه عواملی می‌توانند در پیدایش یک پیک مؤثر باشند؟
در پیدایش یک موج بیماری، 3عامل مهم‌ترین نقش را دارند؛ یکی میزان ایمنی در جامعه، دوم، گونه غالب ویروس و سوم، عملکرد جامعه است. اینکه جامعه چه میزان می‌تواند در راه‌های کنترل و پیشگیری از بیماری مناسب، درست و مؤثر عمل کند. اینکه مردم تا چه اندازه در استفاده از ماسک، شست‌و‌شوی دست و به‌طور کلی راه‌های کنترل بیماری جدی عمل کنند. این 3عامل در چگونگی به‌وجود‌آمدن موج‌های آینده کشور تعیین‌کننده و مؤثر خواهند بود. اما اینکه بدانیم جهش غالب ویروس چیست و چه تغییراتی می‌تواند داشته باشد، اطلاعات متقن و قابل اطمینانی در دست نیست. در مورد اقدامات پیشگیرانه هم که باید گفت اصلا چنین اقداماتی در کشور ما جدی و مؤثر نیست. نکته مهم دیگر این است که ایمنی ایجاد شده از طریق واکسیناسیون یا ابتلای افراد، چیزی نیست که بتوان روی آن حساب کرد. درنظر گرفتن همه این موارد باعث می‌شود که نتوانیم نه در مورد زمان موج بعدی و نه در مورد شدت آن به‌طور قطع و یقین اظهارنظر کنیم. تنها چیزی که می‌توانیم بگوییم این است که وقوع موج‌های بعدی تا زمانی که نتوانیم با واکسیناسیون به ایمنی برسیم، اجتناب‌ناپذیر است، اما تعیین زمان و شدت آن به‌طور دقیق مشخص نیست.روزنامه همشهری
نظرشما
آخرین اخبار