۹ ماه در واکسیناسیون عقب هستیم

وی افزود: «بر این اساس طی چهار تا پنج سال حدود ۲۰ هزار تخت بیمارستانی به کشور اضافه شد و بسیاری از آن تخت‌هایی هم که وجود داشت، بازسازی شد، امکانات و تجهیزات هم به آن اضافه شد و بعد هم هیچکس نیامد بگوید که این کار، کار مثبتی بود که انجام دادند. همه فقط ایرادات طرح تحول سلامت را دیدند. هرچند که ایراد هم داشت، اما مزایای آن را کسی به رسمیت نشناخت. می‌خواهم این نتیجه را بگیرم که موضوع زیرساخت‌های حوزه سلامت، فوق‌العاده مهم است و ما همچنان در آن عقب هستیم. اینکه عده‌ای می‌گویند برای چه تخت بیمارستانی می‌سازید، آن زمان که پدیده‌ای مانند کرونا یا مشابه آن پیش می‌آید، باید این سوال را مطرح کرد که مشخص شود تخت‌هایی که ساخته شد، چه کارایی داشت.»

جعفریان ادامه داد: «این یک واقعیت است که هنوز نسبت تخت بیمارستانی ما به جمعیت، با استاندارد مطلوب فاصله دارد و هنوز وضعیت خوبی نداریم. در واقع نوع کارکرد کنونی شکننده است و با کوچکترین تغییری به صورت ناگهانی دچار کمبود و نارسایی می‌شویم. به همین دلیل نکته اول این است که باید نسبت به تکمیل زیرساخت‌های حوزه سلامت توجه جدی داشته باشیم. زیرساخت‌های فعلی و امکانات درمانی برای نیاز کشور کافی نیست.»

وی گفت: «به موازات این موضوع بحث زیرساخت‌های بهداشتی هم مهم است. ما در حوزه زیرساخت‌های بهداشتی هم همچنان عقب هستیم و کمبودهای قابل توجهی در این زمینه داریم. به هر حال شبکه بهداشت ما در دوران کرونا قاعدتا باید می‌توانست خیلی قوی‌تر عمل کند، اما نتوانست و از سیر اتفاقات عقب بود. با این که ما شبکه بهداشتی داریم که سال‌ها مایه افتخار کشور بوده است، در همه‌گیری کرونا نشان داده شد که شبکه بهداشت هم نیاز به بازسازی اساسی دارد. البته قرار بود که وزارت بهداشت در دولت دوم آقای روحانی این اقدام را انجام دهد که وزیر بهداشت تغییر کرد، بعد هم کرونا شیوع پیدا کرد و شرایط عوض شد.

جعفریان تاکید کرد: «با این حال قاعدتا سیستم بهداشتی ما باید پاسخگوی چنین مسائلی باشد. وقتی مساله‌ای مانند کرونا پیش می‌آید، برای نحوه تزریق واکسن نباید دچار گرفتاری باشیم، اما دیدیم که دچار گرفتاری شدیم و هنوز هم هستیم. هنوز هم ما نمی‌دانیم که برنامه واکسیناسیون چگونه باید اجرا شود. در حالی که بارها اعلام کردیم که پرونده الکترونیک وجود دارد و تاکنون چند بار رونمایی شده، اما هنوز مشخص نیست که این پرونده تا چه اندازه عملیاتی شده و کجا کاربرد دارد. چرا افراد به راحتی نمی‌توانند تعیین تکلیف شوند و مشخص شود که مثلا چه تعداد فرد ۶۵ تا ۷۰ سال داریم، این افراد در کدام مراکز بهداشتی پرونده دارند و برای واکسیناسیون باید به کجا مراجعه کنند. این موارد نشان می‌دهد که زیرساخت‌های سیستم بهداشت‌مان هنوز کار زیادی دارد. علی‌رغم اینکه یک زمانی که جمعیت روستایی زیادی داشتیم، شبکه بهداشت‌مان توانست در روستا قسمت عمده مسائل واکسیناسیون‌ و مراقبت‌های اولیه سلامت را حل کند، اما حالا که این جمعیت جابجا شده و به شهر آمده، ما مشکل جدی داریم زیرا نتوانستیم در شهر سیستم بهداشت را کامل کنیم و شبکه بهداشت در شهر به‌روز نشده، ظرفیت‌هایش تکمیل نشده و پوشش درست نیست.»

وی گفت: «مساله سوم که شاید زیرساخت سایر بخش‌ها هم محسوب می‌شود، بحث اقتصاد سلامت است. وقتی که گردش اقتصاد سلامت درست نباشد، این زیرساخت‌ها هم به نتیجه نمی‌رسد و گردش اقتصاد سلامت ما هم درست نیست. فقط هم موضوع مقدار پول نیست؛ بخشی از آن مربوط به سهمی از تولید ناخالص ملی است که به سلامت اختصاص داده می‌شود و بخشی از آن هم به این مربوط است که این سهم چگونه اختصاص داده شده و چگونه مدیریت می‌شود. یک عامل عمده در اقتصاد سلامت، تعرفه‌ها در بخش دولتی و بخش خصوصی هستند و عامل عمده دیگر آن گردش نیروی انسانی در آن است. اگر این موارد درست نباشد، طبعا نمی‌توان سرویس خوب داد.»

جعفریان تاکید کرد: «یادمان باشد که مردم ایران سال ۱۴۰۰ توقعات‌شان از همه چیز از جمله حوزه سلامت، توقع ۴۰ سال پیش نیست. بیماری که در ۴۰ سال پیش در بیمارستان دولتی بستری می‌شد، خدا را شکر می‌کرد، اکنون اصلا از این موضوع راضی نیست، بلکه توقعش این است که در بیمارستان دولتی بهترین سرویس را دریافت کند. وقتی ظرفیت‌های اقتصاد به طور کلی کافی نیست، ما نمی‌توانیم چنین سرویسی را به مردم ارائه دهیم. فقط هم مختص حوزه سلامت نیست. اگر اقتصاد کشور رشد نداشته باشد و شکوفا نباشد، همه حوزه‌ها از جمله سلامت دچار اشکال می‌شود. حال سلامت یکی از مباحث ضروری است و فقط بحث اینکه مردم راضی باشند و هتلینگ خوبی بگیرند، مطرح نیست، بلکه می‌شود وضعیتی که اکنون با آن مواجهیم. به طوری که برخی تجهیزات پزشکی وجود ندارد. شرکت‌ها می‌گویند در گمرک است، اما به هر حال قسمت زیادی از تجهیزات پزشکی که به صورت روزمره باید استفاد کنیم، نیست. وقتی اینگونه باشد، یک نفر باید جواب مردم را بدهد چون طبیعتا نارضایتی ایجاد می‌شود که تبعات دیگر هم دارد.»

تعرفه‌های واقعی؛ کلاف سردرگم اقتصاد سلامت

جعفریان درباره نحوه اجرای برنامه‌های اصلاحی در حوزه سلامت در دولت آینده، گفت: «ما در اقتصاد سلامت یک کلاف سردرگم ۳۰ تا ۴۰ ساله داریم که بحث تعرفه است. در همه دولت‌ها به دلیل اینکه هر تعرفه‌ای را که تصویب کنند، قسمت عمده‌اش را خودشان باید بپردازند، همیشه تعرفه را غیرمنطقی تصویب می‌کنند. چند دهه است که این اتفاق می‌افتد. مثلا کارشناس حوزه اقتصاد سلامت قیمت تمام شده ویزیت را ۱۰ تومان تعیین می‌کند، اما دولت بر مبنای توان پرداخت خود آن را ۵ تومان تعیین می‌کند. در این حالت مطمئنا ۵ تومان باقی مانده هم هزینه شده است حال یا از جیب پزشک یا از جیب بیمارستان یا از جیب مردم.»

وی افزود: «اقتصاد زوری نیست و با زور حل نمی‌شود، بلکه معیارها و فرمول‌های آن مشخص است. دولت طبیعتا باید تعرفه را تنظیم کند، اما با در نظر گرفتن منطق اقتصادی آن. اگر تعرفه هر چیزی را پایین‌تر از قیمت تمام شده‌اش در نظر بگیرید، مابقی هزینه از جای دیگری می‌رود، یعنی یا از خدمات کم می‌گذارند یا مابه‌التفاوت را از مردم دریافت می‌کنند. البته یک قسمت از تعرفه هم جزء حرفه‌ای کار است که آن هم مبانی خاص خود را دارد و قابل ارزش‌گذاری است. اگر این موارد روشن شود، باید بپذیریم که تعرفه‌هایمان واقعی نیست و در این صورت انتظار کیفیت خدمت ایده‌آل نباید داشته باشیم.»

وی گفت: «در حوزه زیرساخت هم اهداف‌مان باید مشخص باشد؛ در حوزه بهداشت حتما باید یک گام جدی برداریم و در حوزه درمان هم حتما باید زیرساخت‌مان را تکمیل کنیم. هیچ دعوایی هم این دو باهم ندارند، اظهاراتی که برخی مطرح می‌کنند و تا از درمان صحبت می‌کنیم، می‌گویند بهداشت از بین رفت و وقتی از بهداشت دفاع می‌شود می‌گویند جواب بیماران را چه کسی می‌دهد، به نظر من به طور کلی انحراف است. همانطور که نمی‌توان بیماری را که نیازمند درمان است، پشت در بیمارستان گذاشت، (و اگر کسی معتقد است که می‌توان این کار را کرد، باید این را به مردم اعلام کند و قبل از انتخابات هم اعلام کند) در طرف مقابل هم نمی‌شود نسبت به تکمیل شبکه و پرونده سلامت شهروندان و اقدامات ضروری برای کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌هایی واگیر و غیر واگیر بی‌توجه بود. ما ناچاریم و ضروری است که سیستم بهداشتی را به‌روز کنیم. در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد جمعیت ما شهری است و سیستم ما در شهرها خیلی ناقص است و پوشش خوبی ندارد. دعوای بهداشت و درمان به نظر من فقط فرار از واقعیت‌های هر دو حوزه است.»

جعفریان گفت: «نمی‌دانم تحول جسورانه در حوزه سلامت در سطح تحمل کشور است یا خیر، اما واقعیت این است که اگر می‌خواهیم کارآمدی سیستم سلامت بالا رود، چاه‌ای جز این نداریم که بیمه‌ها را تجمیع کنیم. کشورهای موفق این اقدامات را انجام داده‌اند. منتها این اقدامات هزینه‌های اجتماعی دارد که مشخص نیست که چه کسی حاضر است این هزینه ها را تقبل کند. باید بیمه‌هایمان را تجمیع کنیم و بسته پایه خدمت را که در بیمه پوشش داده می‌شود، تعریف کنیم و تعرفه را بصورت واقعی تعیین کنیم. تا زمانیکه این اتفاقات رخ ندهد و مکانیسم‌های حکمرانی سلامت را درست نکنیم، نمی‌توان انتظار فتح‌الفتوحی داشت.»

وی تاکید کرد: «سیستم صف ما یعنی نیروهای ارائه‌دهنده خدمت، در کرونا ثابت کردند که افرادی خدمت‌گذار و مسئولیت‌پذیر هستند. در عین حال پیشرفت ما از نظر پزشکی در منطقه هم نشان می‌دهد که نیروهای ما بسیار توانمند و مسئولیت‌پذیرند. بنابراین نیروهای صف حوزه سلامت کار خودشان را انجام می‌دهند و برادری‌شان را ثابت کرده‌اند، از اینجا به بعد به این برمی‌گردد که سیاست‌گذاران چقدر این موضوع را جدی بگیرند و چقدر سلامت جامعه را در اولویت خود قرار دهند. شعار سازمان جهانی بهداشت این است که سلامت یک انتخاب سیاسی است. یعنی سیاست‌گذار انتخاب می‌کند که سلامت باید اولویت داشته باشد یا خیر. اگر سلامت در اولویت باشد، می‌توان انتظار داشت که یک اتفاق جدی در آن افتد. در غیر این صورت همین روند ادامه پیدا می‌کند. حوزه بهداشت اگر بازسازی و نوسازی شود، هر ایرانی می‌تواند یک کارت سلامت الکترونیک داشته باشد یا هر ایرانی اطلاعات سلامتی‌اش در کارت ملی‌اش باشد. این امکان پذیر است، اما به شرطی که به سمت آن رویم. مساله اول آن هم جا افتادن این مفاهیم است که چگونه باید سلامت مردم را ارتقاء دهیم و چرا مهم است که سلامت مردم را ارتقاء دهیم. اگر دولتی به فکر باشد، حتما می‌تواند این اقدامات را انجام دهد.»

جعفریان با اشاره به موضوع کرونا نیز گفت: «کرونا پدیده‌ای بزرگ و مقطعی است و هر ۱۰۰ سال یکبار ممکن است چنین اتفاقی رخ دهد. خیلی اتفاق بزرگی است و تبعات بسیار وسیعی دارد. هنوز حل نشده و اگر سیر طبیعی اپیدمی‌های ویروسی را نگاه کنیم، سه تا پنج سال کار دارند. خوشبینانه‌ترین حالت این است که واکسن‌های موجود بتوانند جلوی قسمت عمده‌ای از بیماری‌زایی شدید و مرگ و میر را بگیرند و سوش‌های جدیدی هم که پیدا می‌شود، یا با همین واکسن‌ها یا با واکسن‌های بهتری که تولید می‌شود، پوشش داده شوند. همین حالت خوشبینانه بالای دو سال طول می‌کشد.»

وی ادامه داد: «ما در واکسیناسیون کرونا عقب هستیم. زیرا در واردات واکسن تاخیر داشتیم و به اذعان افراد علمی تجویز عمومی واکسن داخلی هم تا پایان شهریور عملی نیست، ما عملا هشت تا ۹ ماه در واکسیناسیون عقب هستیم. بنابراین اولویت اول برای اینکه مملکت به وضعیت نسبتا عادی بازگردد، این است که واکسن به هر صورتی که هست به ویژه برای اقشار پر ریسک تامین شود. حدود پنج تا شش میلیون نفر فرد بالای ۶۵ سال در کشور داریم. باید توجه کرد که حدود ۶۷ درصد مرگ ناشی از کرونا در بالای ۶۵ سال اتفاق می‌افتد. از آنجایی که واکسن‌ها تقریبا ۱۰۰ درصد از مرگ و میر جلوگیری می‌کنند، اگر بتوانیم این گروه را به صورت کامل واکسینه کنیم، دو سوم بار بیماری را که نیاز به بستری دارد و منجر به مرگ و میر می‌شود، از بین می‌بریم که گام بزرگی است تا زمانیکه بتوانیم سایر افراد را هم واکسینه کنیم تا جامعه به حالت عادی برگردد. کمااینکه بسیاری از کشورهای دنیا توانستند این اقدام را انجام دهند و مرگ و میر برخی از کشورها با جمعیت مشابه ما زیر ۱۰ مورد در روز است. منتها آنها به موقع برای تهیه واکسن اقدام کردند و معطل نشدند. در واقع باید به هر صورتی که ممکن است، واکسن تامین شود که البته ظاهرا اکنون دولت این برنامه را دارد و اعلام کردند که تا پایان تیر ماه این جمعیت را تمام می‌کنیم.»

جعفریان همچنین اظهار کرد: «نمی‌شود که محدودیت‌ها را دائم ادامه داد. زیرا بالاخره مردم خسته می‌شوند و در عین حال نمی‌توان همه چیز را تعطیل کرد. زیرا این کار هم زیرساخت اقتصادی قوی می‌خواهد. به نظر می‌رسد که راهی منطقی‌تر از واکسیناسیون نداریم و تنها راهی که می‌تواند عوارض کرونا را کنترل کند، واکسیناسیون است. باید افراد با ریسک بالا را به سرعت تحت واکسیناسیون قرار داد تا از مرگ و میر و بستری کم کرده و بعد هم بقیه جمعیت را واکسینه کرده تا بر عوارض کرونا اعم از سلامتی، اقتصادی و اجتماعی غلبه کنیم.»